Hoofdstuk 7

§ 7.1 Macht en invloed

• Macht: vermogen om het gedrag van anderen te beïnvloeden.

• Machtsmiddel: middel om gedrag van andere te beïnvloeden, zoals:

  • Functie/beroep

  • Kennis en vaardigheden

  • Status/aanzien

  • Overtuigingskracht

  • Geld

  • Geweld

  • Aantal personen

  • Toegang tot media

  • Boete door politie

  • Voorschrift van medicijnen door arts

  • BN’er met eisen bij optreden

  • Campagnes (bijv. Trump)

  • Corruptie (bijv. mensen omkopen)

  • Kernwapens in Noord-Korea

  • Demonstraties (bijv. voor het klimaat)

  • Invloed van influencers

Het meten van macht

• Macht kan op verschillende manieren gemeten worden:

  • Meer geld of meer personen = meer macht.

  • Groter netwerk = meer macht.

  • Wie heeft wat gezegd bij belangrijke besluiten?

Formele en informele macht

• Formele macht: vastgelegd in wetten en regels.

  • Voorbeeld: rechter die een besluit neemt op basis van de wet.

• Informele macht: macht zonder gebruik van formele machtsmiddelen.

  • Voorbeeld: influencers of bekende artiesten, met charisma.

Gezag

• Gezag: macht die wordt geaccepteerd.

  • Voorbeeld: thuis zijn op afgesproken tijd uit respect voor ouderlijke regels.

§ 7.2 Macht in Nederland

• Democratie: een land waarin het volk regeert; afgeleid van Grieks (dèmos = volk, kratein = heersen).

Kenmerken van een democratie

1. Volksvertegenwoordiging

2. Grondwet

3. Vrije, eerlijke en geheime verkiezingen

4. Machtenscheiding

5. Vrije media

• Eerste en Tweede Kamer zijn gekozen door het volk; de Eerste Kamer indirect.

• Grondrechten van burgers zijn vastgelegd in de wet.

• Burgers hebben stemrecht en mogen vrij kiezen bij verkiezingen.

Trias Politica

• De scheiding der machten:

  • Wetgevende macht: Parlement (Eerste en Tweede Kamer)

  • Uitvoerende macht: Regering (ministers, staatssecretarissen)

  • Rechterlijke macht: Rechters

  • /media en het volk als vierde en vijfde macht.

Referendum

• Een verkiezing over 1 maatschappelijk probleem; burgers geven aan of zij voor of tegen iets zijn.

  • Niet-bindend voorbeeld: referendum over de Associatieovereenkomst Eu-Oekraïne.

Theorieën over de macht van de media

• Injectienaaldtheorie: info wordt passief opgenomen zonder erover na te denken (beïnvloeding van de publieke opinie).

• Agendasetting-theorie: media bepaalt waarover wordt gepraat en gedacht.

• Selectieve waarneming: mensen kiezen zelf welke info ze willen zien of lezen.

§ 7.3 Machtsdilemma in de praktijk

• Machtsdilemma: keuze tussen inspraak en daadkracht; "Hoeveel inspraak moeten mensen hebben?"

Inspraak

• Iedereen mag meebeslissen; voorbeeld: burgers moeten meer te zeggen hebben over de inrichting van de samenleving.

  • Nadeel: kan te lang duren om tot besluiten te komen.

Daadkracht

• Besluiten snel nemen zonder naar iedereen te luisteren; voorbeeld: referenda passen niet bij gekozen volksvertegenwoordigers.

  • Nadeel: niet ieders mening wordt meegenomen.

Basisdemocratie

• Systeem waarin burgers over alle beslissingen mogen meepraten; voorbeeld: vaak referenda in Zwitserland.

Dictatuur

• Systeem waar een sterke leider alles bepaalt; voorbeeld: Noord-Korea met straf voor afbeelding van de leider.

§ 7.4 Machtsdilemma in Nederland

• Geschiedenis van Nederland:

  • Tot 18e eeuw: machtig staatshoofd, weinig inspraak.

  • 18e/19e eeuw: Franse Revolutie en Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring, eis voor meer inspraak.

  • 20e/21e eeuw: nieuwe grondwet, invoering stemrecht, democratisering, parlementaire democratie.

Kiesrecht

• Waarde tussen inspraak en daadkracht; mensen mogen stemmen bij verkiezingen.

  • Inspraak door stemmen, daadkracht door snel beslissingen van vertegenwoordigers.

Democratisering

• Proces waarbij steeds meer mensen inspraak, rechten en macht krijgen.

Parlementaire democratie

• Samenleving waarin het volk het parlement kiest.

  • Democratisch: het volk mag stemmen.

  • Parlementair: parlement spreekt namens het volk.

Grondwetsartikelen bij het machtsdilemma

1. Artikel 4: Kiesrecht (recht om te stemmen).

2. Artikel 8: Vrijheid van vereniging (recht om een vereniging op te richten).

3. Artikel 9: Vrijheid van vergadering (recht om in het openbaar samen te komen).

Actief en passief kiesrecht

• Actief kiesrecht: recht om te stemmen.

• Passief kiesrecht: recht om jezelf verkiesbaar te stellen.