Kiesstelsel = manier waarop verkiezingen verlopen, hangt af van land tot land

Stemplicht?

Opkomstplicht in België, maar mogelijkheid blanco of ongeldig stemmen is er (dus geen stemplicht strict genomen, je moet gewoon opdagen), niet komen is strafbaar in theorie, meestal niet vervolgd. Wel sowieso vervolgd bij geen opkomst als je opgeroepen bent om met organisatie te helpen

In Nederland enkel stemrecht

opkomstplicht?

Belangrijke begrippen:

• proportioneel vs niet-proportioneel: stemmen en zetels zelfde proportie (zetels bepaald adhv aantal behaalde stemmen) of niet

• uninominaal vs plurinominaal: per kieskring of district 1 kandidaat vs meerdere

• relatieve vs absolute meerderheid: partij moet meeste stemmen behalen tov andere partijen vs een partij moet meer dan 50% vd stemmen halen

• direct vs indirect: kandidaat rechtstreeks verkiezen voor positie vs vertegenwoordigers verkiezen die kandidaten verkiezen voor bepaalde positie

Verschillende kiesstelsels:

1. Groot-Brittannië, parlementsverkiezingen

https://youtu.be/ZN0qP0vRqVE → video met uitleg, voor als je het niet begrijpt

GB → stemrecht

650 kiesdistricten = aantal zetels in parlement (lagerhuis)

Elk district ongeveer evenveel kiezers

CONservative party, Labor AB, Scottish National Party, Liberal Democrats etc. elke partij 1 vertegenwoordiger

Unominaal systeem, 1 kandidaat per district met meeste stemmen gaat naar lagerhuis, alle winnaars samen = parlement

Niet-proportioneel systeem: aantal zetels loopt niet gelijk met aantal behaalde stemmen

Verklaring aantal zetels kleine partijen: deze partijen sterk in enkele districten en winnen daardoor zetels

Eennamig meerderheidsstelsel met relatieve meerderheid:

Eennamig: 1 kandidaat per kieskring/district

meerderheidsstelsel: meeste stemmen wint

relatieve meerderheid: hoogste % wint, moet geen 50% zijn

2. Frankrijk

https://youtu.be/DKeDi8uNM24 → redelijk duidelijke video vind ik, voor als je het niet begrijpt

Frankrijk → stemrecht

__Parlementsverkiezingen: __

Eennamig meerderheidsstelsel met absolute meererheid:

Eennamig: 1 zetel per kieskring/district

meerderheidsstelsel: meeste stemmen wint

absolute meerderheid: moet >50% zijn

Absolute meerderheid haalbaar?

Zeer moeilijk!!! → 2 stemrondes

577 conscriptions législatives / kieskringen

1 zetel per kieskring

Behalen door:

• 1 kandidaat behaalt >50% in 1e ronde

• kandidaten met >12,5% of 2 hoogste genoteerden naar 2e ronde

• kandidaat met >50% of hoogst genoteerde haalt zetel bij niemand over 50%

De republikeinen zijn eerder rechts conservatief, liberaal economisch, ethisch conservatief

Ensemble: la république en marche samen met nieuwe aangesloten politici

geen meerderheid in parlement → coalitie vormen = niet zo gebruikelijk in Frankrijk, dus beetje moeilijk

resemblement national = le front national van Marine Le Penne, extreemrechtse partij in Frankrijk

PARTIJEN IN FRANKRIJK VERANDEREN VAAK VAN NAAM

Presidentsverkiezingen:

eennamig: 1 zetel per kieskring/district

meerderheidsstelsel: meeste stemmen wint

absolute meerderheid: >50%

Verloop:

1. interne verkiezingen per partij → 1 kandidaat

2. absolute meerderheid: 2 stemrondes

3. 2 beste kandidaten 1e ronde → 2e ronde

4. beste kandidaat 2e ronde = president

De kandidaten die niet naar de tweede ronde gaan, gaan zich uitspreken en een kant kiezen, om zo de bevolking die achter hen staat te proberen sturen. Dit doen ze in ruil voor in de regering te geraken met hun partij (ministerpost) of dat de regering rekening houdt met hun programma.

Geval apart: la cohabitation

verkiezingen parlement en president vallen niet samen. Indien partij president ≠ partij regering → cohabitiation = REGEREN MOEILIJK WANT UITVOERENDE MACHT IS PRESIDENT+REGERING

3. Verenigde Staten

https://youtu.be/TlmkRHkD8F4 → echt een duidelijke video, veel beter uitgelegd dan de cursus

VSA → stemrecht

Republikeinen vs democraten

primaries: verkiezingen binnen de partij om 1 presidentskandidaat naar voor te schuiven die de partij representeert tijdens de presidentsverkiezingen

presidentsverkiezingen

• aanloop: voorverkiezingen (primaries en caucuses) per partij → keuze presidentskandidaat

• verschillende data

• supertuesday → grootste aantal interne verkiezingen/grootste aantal staten

• resultaat = 1 kandidaat en 1 vice-kandidaat per partij

presidentsverkiezingen:

• meernamig: meerdere zetels per kieskring verdeeld

• meerderheidsstelsel: als er een meerderheid stemmen is in kieskring, worden alle kandidaten van winnende partij verkozen en geen enkele van de andere

• relatieve meerderheid: geen 50% nodig

in theorie indirect systeem: je kiest kiesmannen die president aanduiden

verkiezing electoral college

↓

verkiezing president

electoral college: de 538 kiesmannen die om de 4 jaar de president verkiezen

ieder staat bepaald aantal kiesmannen in verhouding met bevolkingsaantal van die staat (meer inwoners = meer kiesmannen)

Waarom kiesmannen? men vertrouwde bevolking niet helemaal, dus mensen van respectabele komaf mochten zich aanstellen om kiesman te worden en duiden dan president aan. Ze stemmen meestal vertrouwd, maar mogen ook andere kandidaat kiezen.

Kiesmannen zijn kiesman van een presidentskandidaat. Neem bijvoorbeeld Californië: zij hebben 55 kiesmannen voor de republikeinen en nog eens 55 kiesmannen voor de democraten. Gekleurde bolletjes zijn uitzonderingen.

Je wint als je meer dan de helft van de kiesmannen binnenhaalt, win je

!! Swingstates: staten die nog wel eens omzwaaien van de democraten naar republikeinen, het zijn de staten die het verschil maken.

4. Nederland

(Geen video gevonden die het goed uitlegt, maar het is niet zo ingewikkeld dus niet zo erg)

Nederland → stemrecht

• proportioneel: zetels worden verdeeld naargelang aantal stemmen dat een partij behaald heeft. Meest eenvoudige evenredige systemen.

• Door middel van quota; quotum = percentage stemmen dat partij nodig heeft om 1 zetel in parlement te halen

• altijd meernamig

• Zetelverdeling NL: geen kieskringen

Voorbeeld: 2e kamer

aantal te verdelen zetels = 150

quota = 100% / 150 = 0,67% => politieke partij die 0,67% van de stemmen haalt, heeft recht op 1 zetel

restzetels worden verdeeld

Geenkiesdrempel = moeilijk met alle kleine partijen

Ze berekenen hoeveel zetels ze krijgen met bepaald percentage, de rest wordt op een rij gezet van alle partijen, je zet die van hoog naar laag en zo krijgen de grootste restpercentages de restzetels en worden die opverdeeld.

veel partijtjes kunnen zetel halen en komen in aanmerking voor de regering; voordeel: geen stemmen weggegooid; nadeel: moeilijk coalitie vormen en met veel partijen; vorming van regering kan lang duren en is niet goed voor de stabiliteit van de regering

5. Duitsland

https://youtu.be/xnvPoRethYI → redelijk goede video, gewoon over de helft van het parlement vergeten, want dat is niet persé zo

Duitsland → stemrecht

Op stembiljet Duitsland:

• Ersttimme: We delen Duitsland in in 299 kiesdistricten. In elk district staat er op de erststimme kandidaten. In elk district wint de kandidaat met de meeste stemmen. Deze winnaars mogen direct naar het parlement.

• zweistimme: We delen Duitsland in op een andere manier: in 16 deelstaten. In elke deelstaat staan er op de lijst van de zweistimme partijen. Men kijkt hoeveel procent van de stemmen elke partij kreeg en schrapt als eerste de partijen die onder de kiesdrempel van 5% zitten. Nu houdt men de partijen over die in het parlement mogen. Hoeveel zetels de partijen krijgen wordt ook bepaald door het percentage van de stemmen. Zo bepaalt men de verhoudingen in het parlement en dus het aantal zetels per partij.

• Nu kijken we terug naar de erststimme. Elke partij heeft al een aantal partijleden die in een district hebben gewonnen bij de erststimme. Deze politici mogen al naar het parlement. Nu zijn er 2 mogelijkheden:

  1. een partij heeft meer mensen uit de districten dan dat hij zetels kreeg bij de zweistimme. Nu maken ze zetels bij in het parlement en geven ze de andere partijen ook meer zetels ter compensatie.

  2. een partijheef tminder mensen uit de districten dan dat hij zetels kreeg bij de zweistimme. De resterende zetels vullen ze op met hun partijlijst. Hierop staan partijleden die de partij in het parlement wil hebben en die NIET op de lijst van de erststimme staan. Ze beginnen bij de bovenste op de partijlijst, die krijgt een zetel, dan de tweede en zo verder totdat alle resterende zetels voor die partij ingevuld zijn.

• Nu kunnen ze een regering vormen. Hiervoor hebben ze een absolute meerderheid nodig = >50%. 1 partij heeft nooit een absolute meerderheid, dus moet er een coalitie gevormd worden.

6. België

(geen video gevonden die het goed genoeg uitlegt, maar valt wel mee dus maakt niet uit)

kieskring: gebied, waar bij verkiezingen op dezelfde kandidaten kan worden gestemd

Je kan enkel op kandidaten stemmen uit eigen provincie, zodat elke provincie gerepresenteerd worden in het parlement.

proportioneel (evenredig): zetels verdeeld naargelang aantal stemmen dat partij behaald heeft; berekend door middel van delerreeksen; altijd meernamig

Delerreeks: reeks getallen waardoor je verkiezingsuitslag moet delen om zetelverdeling te kennen.

Voorbeeld:

• D’Hondt: 1, 2, 3, 4, 5, 6, …

• Imperial: 1, 1.5, 2, 2.5, 3, 3.5, …

• Sainte-Laguë: 1, 3, 5, 7, …

• …

In België gebruiken we altijd D’Hondt, behalve bij de gemeenteraadsverkiezingen, waar we imperiali gebruiken.

Je hebt dus een kader met bovenaan partijen en het aantal stemmen dat elke partij heeft gehaald. Je deelt dan dat getal door de getallen van de delerreeks die je gebruikt. Dan moet je kijken naar het aantal zetels. Neem bijvoorbeeld 14 totaal te verdelen zetels. Je neemt in dat geval de 14 hoogste quotiënten en duidt ze aan (schrijf ook erbij hoeveelste quotiënt het is, zodat je fouten snel kan herkennen). Dan bereken je onderaan het procent van de stemmen per partij, het aantal zetels per partij en het procent van de zetels per partij.