FORMY DEMOKRACJI

==Demokracja== (gr. dḗmos „lud”, krátos „władza” – dosł. „rządy ludu, ludowładztwo”) – jeden z typów ustroju państwa, zakładający udział obywateli w sprawowaniu władzy.

[źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Demokracja 01.10.2022]

^^Rodzaje udziału obywateli w demokracji:^^

• %%demokracja bezpośrednia%% - obywatele mają osobisty udział w podejmowaniu decyzji
• %%demokracja przedstawicielska%% (pośrednia) - obywatele w czasie wyborów wybierają przedstawicieli, którzy później reprezentują ich we wpływaniu na decyzje organów władzy państwowej

W większości współczesnych państw demokratycznych funkcjonuje przede wszystkim demokracja pośrednia. Czasami jednak używana jest używa się formy demokracji bezpośredniej.

^^Formy demokracji bezpośredniej:^^

• %%Referendum%% - forma głosowania o charakterze powszechnym, najbliższa ideałowi , w której udział mogą brać wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania (tj. mający czynne prawo wyborcze). W czasie referendum obywatele całego państwalub jego części wyrażają swoją opinię w kwestii poddawanej głosowaniu. \n @@Używając różnych kryteriów możemy wydzielić kilka rodzajów referendów:@@ \n a) lokalne \n b) ogólnokrajowe \n c) obligatoryjne (obowiązkowe) \n d) fakultatywne (nieobowiązkowe) \n [źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Referendum 01.10.2022]

• %%Plebiscyt%%- powszechne głosowanie ludności jakiegoś terytorium w celu wypowiedzenia się w sprawie przynależności państwowej tego terytorium lub określenia jego międzynarodowego statusu. W Polsce wiele z nich odbywała się po I wojnie światowej w sprawie przynależności np.: Górnego Śląska, Warmii i Mazur. Obecnie polskie prawo nie przewiduje możliwości przeprowadzenia takiego głosowania. \n [źródło: https://sjp.pwn.pl/slowniki/plebiscyt.html 01.10.2022]

  \n

• %%Inicjatywa ludowa (obywatelska)%% - element demokracji bezpośredniej, umożliwiający ściśle określonej przez prawo grupie obywateli, posiadających pełnię praw wyborczych wystąpić z inicjatywą ustawodawczą do parlamentu, który jest zobowiązany do rozpatrzenia złożonego projektu, ale nie musi go uchwalić. Prawo umożliwiające przeprowadzenie inicjatywy obywatelskiej obowiązuje m.in. w Polsce, gdzie prawo takie przysługuje grupie co najmniej 100 tys. obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. \n @@Zgodnie z polskim prawem obywatelska inicjatywa ustawodawcza nie dotyczy:@@

  • projektu ustawy budżetowej oraz ustaw bezpośrednio wyznaczających sytuację finansów publicznych – inicjatywę posiada wyłącznie Rada Ministrów (art. 221 Konstytucji)
  • projektu ustawy o zmianie Konstytucji – inicjatywa przysługuje grupie obejmującej co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senatowi oraz prezydentowi (art. 235 ust. 1 Konstytucji).

[źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Obywatelskainicjatywaustawodawcza 01.10.2022]

\n

\n

Demokracja funkcjonuje na podstawie praw i procedur, ale wymaga też partycypacji obywatelskiej - czyli aktywnego uczestniczenia obywateli w życiu publicznym.

Różni się ona od partycypacji społecznej - ta pierwsza dotyczy relacji obywateli z organami władzy, czyli m. in. udziału obywateli w rządzeniu krajem poprzez uczestniczeniu w wyborach. Partycypacja społeczna dotyczy natomiast współpracy między obywatelami, podejmowanie wspólnie akcji w celu realizacji jakiegoś zadania (np. działanie w wolontariacie).

^^Partycypacja może przybierać trzy formy:^^

• %%Informowanie%% - organy władzy ogłaszają obywatelom swoje decyzje oraz przedstawiają im procedury, które mogą się dla nich okazać istotne
• %%Konsultowanie%% - organy władzy proponują obywatelom określone rozwiązania i proszą ich o opinie
• %%Współdecydowanie%% - wymaga partnerstwa obywateli i rządzących, aby mogli oni wspólnie pracować nad rozwiązywaniem problemów społecznych i politycznych

^^Narzędzia partycypacji obywatelskiej:^^

• %%Budżet partycypacyjny (budżet obywatelski)%%– demokratyczny proces dyskusji i podejmowania decyzji, w którym mieszkańcy gminy decydują o tym, w jaki sposób wydawać część środków z jej budżetu. \n Najczęściej jest on tworzony poprzez wykorzystanie takich narzędzi, jak poznanie priorytetów w wydawaniu pieniędzy, wybór delegatów budżetowych, reprezentujących lokalne społeczności, wsparcie techniczne ze strony urzędów miast i gmin, a następnie implementacja pomysłów mających bezpośrednie przełożenie na jakość życia mieszkańców.

[źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Bud%C5%BCet_partycypacyjny 01.10.2022]

• %%Otwarta przestrzeń -%%specyficzną metodą organizacji spotkań i konferencji. Jest ona niezwykle elastyczna pod każdym względem. Może dotyczyć grup od kilkunastu do nawet 2 tys. osób. Spotkania organizowane są wokół jakiegoś wiodącego tematu, ale jest to jedyna kwestia, która jest ustalana przed spotkaniem. Reszta zależy od uczestników. \n Program i podział na grupy ustalane są przez samych uczestników w trakcie samego spotkania. Uczestnicy zgłaszają propozycje poszczególnych wątków rozmowy i namawiają innych, aby przyłączyli się do grupy, która dane zagadnienie omawia. \n [źródło: https://partycypacjaobywatelska.pl/strefa-wiedzy/techniki/otwarta-przestrzen/01.10.2022] \n

• %%Warsztaty przyszłościowe%%- Metoda prowadzenia dyskusji podczas spotkania. Polega na dialogu między zróżnicowanymi grupami (mieszkańcami, lokalnymi władzami, przedsiębiorcami itd.) w celu stworzenia wspólnej wizji danego obszaru. Zakłada 4 podstawowe fazy: przygotowania, krytyki, utopii i realizacji, czyli wymyślania konkretnych rozwiązań. \n [źródło: https://partycypacjaobywatelska.pl/strefa-wiedzy/techniki/warsztaty-przyszlosciowe/01.10.2022] \n

  ^^Wybory w demokracji^^

  Aby system demokratyczny mógł sprawnie funkcjonować w państwie regularnie muszą odbywać się wolne wybory. W ich czasie obywatele samodzielnie wyłaniają organy władzy państwowej lub samorządowej. \n Wybory regulowane są przez**==prawo wyborcze==**, obejmujące ogół norm regulujących sposób powoływania organów władzy oraz uprawnienia obywateli dotyczące udziału w głosowaniach. W państwie demokratycznym prawo wyborcze powinno opierać się na czterech regułach - ==przymiotnikach wyborczych==.

^^Przymiotniki wyborcze:^^

1. %%Zasada powszechności%% - każdy obywatel posiadający czynne prawo wyborcze (ukończone 18 lat) ma prawo do udziału w wyborach. Jedynie prawomocnym wyrokiem sądu obywatel może być pozbawiony tego prawa.
2. %%Zasada równości%% - każdy oddany głos ma równą wartość, a więc jest równy głosowi oddanemu przez innego wyborcę. Liczba głosów przysługujących obywatelom jest równa (nie tylko pod względem formalnym, ale także i pod względem siły danego głosu).
3. %%Zasada bezpośredniości%% - wyborca bezpośrednio oddaje swój głos na wybranego przez siebie kandydata. Nie ma więc żadnych ogniw pośrednich.
4. %%Zasada tajności głosowania%% - wybory powinny odbywać się w odpowiednich warunkach, aby zapewnić wyborcom możliwość anonimowego oddania głosów.

[źródło: https://www.na6.pl/wos/zasadyprawawyborczego 01.10.2022]

Ważną częścią prawa wyborczego są przepisy dotyczące ==systemu wyborczego==.

^^Najważniejszymi jego elementami są:^^

• wielkość oraz kształt wyborczych okręgów (ale także i związana z nimi możliwość uzyskania miejsca w parlamencie)
• uprawnienia wyborcy zależne od struktury głosowania
• wyborcze progi, tzw. Klauzule zaporowe
• sposób obliczania i rozdzielania mandatów
• wyborcza formuła

^^Wyróżniamy trzy typy systemu ordynacji wyborczej:^^

• %%System większościowy%% - uzyskanie większości głosów umożliwia dostanie się do parlamentu. System działa głównie na korzyść partii dużych. Zapewnia działanie na scenie politycznej dwóm silnym partiom. Partie mniejsze nie mają szans zdobycia miejsc w parlamencie. Wybrany w ten sposób parlament nie jest więc odzwierciedleniem politycznych nastrojów danego społeczeństwa, ale co może być ważniejsze, jest bardzo sprawnym aparatem władzy. Zapobiega bowiem politycznemu rozbiciu parlamentu, a zwycięska partia (bądź koalicja) są w stanie stworzyć stabilny rząd.
• %%System proporcjonalny%% - dana partia uzyskuje tyle mandatów w parlamencie, jaka odpowiada uzyskanemu przez nią w wyborach poparciu. Duże znaczenie ma tu jednak istnienie progów wyborczych oraz sposób przydziału mandatów. Taki system sprzyja powstaniu systemu wielopartyjnego. W parlamencie posiadają swoich reprezentantów ugrupowania małe, a wybrany parlament jest odzwierciedleniem politycznych nastrojów społeczeństwa. Żadna z partii nie uzyskuje jednak w wyborach bezwzględnej większości. Powstaje w ten sposób konieczność zawiązania koalicji, aby móc utworzyć rząd. Te są mało stabilne, co sprzyja kolejnym politycznym kryzysom w państwie.
• %%System mieszany%% - łączy w sobie elementy systemu większościowego i proporcjonalnego. Tego typu systemy miały w zamierzeniu przeciwdziałać negatywnym skutkom stosowania ordynacji wyborczej jednego typu. Istnieje kilka odmian systemu mieszanego:
  • system dwóch głosów (występuje w wyborach do Bundestagu; wyborca ma do dyspozycji dwa głosy; pierwszy oddaje na kandydatów, którzy są umieszczeni na imiennej liście danego okręgu, a drugi na listę partii w danym kraju związkowym)
  • system pojedynczego głosu nieprzechodniego (tzw. System półproporcjonalny; występuje w Japonii)
  • system list blokowych (występuje we Włoszech)

[źródło: https://www.na6.pl/wos/systemy_wyborcze 01.10.2022]

Wybory przeprowadzane są przez specjalnie powołane do tego organy. Najważniejszym z nich jest ==Państwowa Komisja Wyborcza==, której podlegają komisje okręgowe i obwodowe. Zgodnie z zasadami przeprowadzania wyborów zawartych w *==Kodeksie wyborczym==*, ^^czynne prawo wyborcze^^ ^^mają polscy obywatele, którzy najpóźniej w dniu wyborów ukończą 18 lat^^. Bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom po ukończeniu 21 lat (w wyborach do Sejmu RP) i po ukończeniu 30 lat (w wyborach do Senatu RP). Zakaz kandydowania dotyczy osób:

• skazanych prawomocnymi wyrokami na kary pozbawienia wolności za przestępstwa umyślne

• ściganych z oskarżenia publicznego

• ściganych za umyślne przestępstwa skarbowe \n Sąd również może pozbawić obywateli prawa wybieralności.

  \n

  

Według ==Kodeksu wyborczego== głosowania odbywają się w stałych obwodach wydzielonych z obszarów poszczególnych gmin. Osobne stanowiska przygotowywane są dla m.in.:

• pacjentów szpitali
• więźniów zakładów karnych
• obywateli przebywających za granicą/podróżujących na polskich statkach morskich \n Głos można oddać tylko raz, osobiście.

^^Prawo do zgłaszania list kandydatów na posłów przysługuje:^^

• komitetom wyborczym partii politycznych
• koalicyjnym komitetom wyborczym
• komitetom wyborczym powołanym przez wyborców

Na każdej liście odsetek kobiet lub mężczyzn nie może spaść poniżej 35% - w ten sposób realizowana jest zasada równouprawnienia płci.

Przy podziale mandatów w poszczególnych okręgach wyborczych uwzględnia się komitety partii lub wyborców, które w skali kraju uzyskały 5% głosów, oraz komitety koalicyjne, które uzyskały 8% głosów w skali kraju. Mandaty przyznane ugrupowaniu lub koalicji uzyskują kandydaci z danej listy, którzy otrzymali największą liczbę głosów.

Wyniki wyborów ogłasza ==Państwowa Komisja Wyborcza== w Dzienniku Ustaw RP.

Wybory do ==Senatu== odbywają się w jednomandatowych okręgach wyborczych (w Polsce jest ich 100). W każdym z nich zwycięża kandydat, który otrzymał najwięcej ważnych głosów.

Przeprowadzenie wyborów do Sejmu RP i Senatu RP zarządza ==Prezydent RP==. O ich ważności orzeka ==Sąd Najwyższy==.

\n