Review Flashcards on CRNA GORA History

Crna Gora u Doba Petra I Petrovića Njegoša

• Začeci državne organizacije:

  • Nakon smrti Šćepana Malog, unutrašnji sukobi i borba za vlast se pojačavaju.

  • Guvernadur Radonjić, uz pomoć Mletačke republike, pokušava da potisne Cetinjsku mitropoliju.

  • Arhimandrit Petar I Petrović-Njegoš postaje čelnik Cetinjske mitropolije 1784. godine i traži podršku od Austrije i Rusije, odlazeći u Beč (1784) i Petrograd (1785).

  • Za vrijeme odsustva Petra I, skadarski vezir Mahmut paša Bušatlija pali manastir na Cetinju (1785).

  • Vladika Petar I organizuje borbu protiv Mahmut-paše.

  • Pripreme za napad na Pipere i Bjelopavliće 1796. godine dovode do Opštecrnogorskog zbora na Cetinju.

  • Na zboru je izglasan tekst Odluke, nazvan Stega, u šest članova o pomoći Brđanima.

  • Stega obavezuje glavare zakletvom na borbu protiv napadača i čuvanje mira.

  • Prva pismena odluka sa zakonskom snagom u Crnoj Gori, koja obavezuje plemenske starješine i stanovnike da brane otadžbinu.

  • Pobjede nad Mahmut-pašom Bušatlijom na Martinićima i Krusima donose Crnoj Gori ratničku slavu i ugled nezavisne državice.

  • Ove pobjede omogućile su vladici da sprovede plan o društvenom i državnom uređenju.

  • Oktobra 1798. godine, u Stanjevićima, donesen je Zakonik opšti crnogorski i brdski od 16 članova, dopunjen sa 17 članova 1803. godine.

  • Zakonikom su uređena pitanja krivičnog, privatnog i porodičnog prava, te uveden sudski postupak sa strogim kaznama (strijeljanje i vješanje za ubistva), protjerivanjem, novčanim kaznama i zatvorom.

  • Stega i Zakonik su prvi pisani pravni spomenici na kojima se temeljila oslobodilačka borba i buduća državna organizacija.

  • Na Skupštini u Stanojevićima izabran je prvi redovni centralni sud – Praviteljstvo suda crnogorskog i brdskog (Kuluk).

  • Funkcionisanje prvih organa vlasti, uz otpore, suzbija plemenski separatizam i krvnu osvetu, uvodeći javni red i mir.

Bitke na Martinićima i Krusima

• Poslije austrijsko-osmanskog rata (1787-1792) prijetila je opasnost od Osmanlija i Mahmuta Bušatlije.

• Nakon Stege, glavari su se zakleli da će braniti zemlju i jedinstvo.

• Uoči bitke na Martinićima, Petar I pozvao je Crnogorce na odbranu.

• Bitka na Martinićima (jul 1796): 17.000 osmanskih vojnika protiv 3.400 crnogorskih vojnika pod komandom vladike Petra I.

• Crnogorci su porazili Osmanlije i zaplijenili ratni plijen.

• Mahmut-paša je pokrenuo novi pohod s ciljem pokoravanja Cetinja i hvatanja vladike Petra I.

• Bitka na Krusima (septembar 1796): Osmanska vojska je bila tri puta brojnija.

• Osmanlije su poražene.

• Druga osmanska vojska poražena je kod Vasojevića.

• Ove pobjede označile su početak ujedinjenja crnogorskih i brdskih plemena.

• Piperi i Bjelopavlići ulaze u sastav Crne Gore.

• Krajem septembra 1820. Godine Crnogorci i Brđani potukli su osmansku vojsku na Morači, a Moračani i Rovca su ušli u sastav Crne Gore.

Pokušaj ujedinjenja s Bokom

• Napoleon je pokorio Mletačku republiku krajem XVIII vijeka.

• Boka kotorska je pripadala Austriji do 1805. godine, kada su je zauzeli Francuzi.

• Petar I je prepoznao želju primorskog stanovništva za ujedinjenjem s Crnom Gorom.

• Crnogorsko-bokeljske trupe i ruska flota porazile su Francuze kod Dubrovnika 1806. godine.

• Tilzitskim mirom (1807) Boka je pripala Francuzima.

• Nakon Napoleonovog poraza u Rusiji (1812), Crnogorci su sarađivali s Bokeljima.

• Na skupštini u Dobroti 1813. godine sklopljen je sporazum o ujedinjenju.

• Obrazovana je Centralna komisija od 18 predstavnika (9 iz Crne Gore i 9 iz Boke) pod rukovodstvom Petra I.

• Bečki kongres je poništio ujedinjenje i pripojio Boku Austriji.

Kulturne, Društvene i Ekonomske Prilike

• Vladika Petar I bio je državnik, političar, vojskovođa, mirotvorac i pisac.

• Tražio je pomoć za osnivanje škole i štamparije, ali bez uspjeha.

• Pismenost su širili sveštenici i crkvena lica pri manastirima (Cetinjski, Stanjevići, Brčeli, Ostrog, Piperska ćelija, Morača).

• Materijalne teškoće ometale su organizovano prosvjećivanje.

• Petar I je pisao epske pjesme i Kratku istoriju Crne Gore.

• Njegova epistolarna literatura (300 poslanica) ima istorijsku, dokumentarnu i književnu vrijednost.

• Ekonomske prilike su bile teške, stočarstvo (ovce i koze) je bilo najvažnije.

• Krompir, donesen od strane vladike Petra I, postao je bitna namirnica.

• Ribolov na Skadarskom jezeru bio je važan u Crmničkoj i Riječkoj nahiji.

• Trgovina sušenom ribom (ukljevom) bila je unosna (izvoz u Ankonu, Veneciju, Bari).

• Trgovalo se na pazarima u Kotoru, Nikšiću, Podgorici, Baru, Ulcinju, Skadru, Rijeci Crnojevića, Virpazaru i Prentinoj glavici.

• Zanatstvo nije bilo razvijeno, ali su domaći majstori pružali kvalitetne usluge (tesari, zidari, kamenoresci, puškari).

• Rad tkalja, pletilja i vezilja bio je cijenjen.

• Vladika je otvorio radionice na Cetinju (za popravku pušaka, stolarske radionice, radionicu za mlinove - žrvnje).

• Krajem XVIII i početkom XIX vijeka korišten je mletački (cekini), osmanski, dubrovački (pijastre), austrijski (forinte) i francuski (napoleondri) novac.

Crna Gora u Doba Petra II Petrovića Njegoša

• Organi državne vlasti:

  • Prema testamentu Petra I, Opštecrnogorski zbor izabrao je Radivoja Tomova (Petar II) za gospodara 1830. godine.

  • Guvernadur Vuko Radonjić se usprotivio i pokušao preuzeti vlast uz pomoć Austrije i Rusije.

  • Radonjić je osuđen na smrt zbog veza s Austrijom, ali je Petar II preinačio kaznu, oduzeo mu titulu 1831. godine i protjerao ga.

  • Nakon ukidanja guvernadurstva, Petar II je formirao upravno-političke organe vlasti.

  • Na Opštecrnogorskom zboru u oktobru 1831. godine formirani su Senat, Gvardija i perjanici.

  • Praviteljstvujušći senat crnogorski i brdski imao je 16 članova iz redova nahijskih i plemenskih glavara.

  • Senat je obavljao zakonodavnu, sudsku i izvršnu vlast.

  • Senatori su dobijali nadoknadu u novcu ili naturi.

  • Gvardija je bila vojna jedinica koja je izvršavala odluke Senata, čuvala unutrašnji mir i bezbjednost.

  • Perjanici su bili manji oružani odred koji je izvršavao odluke vladike i Senata.

  • Plemenski kapetani su imenovani kao organi lokalne vlasti od 1837. godine.

Privreda i Društvo

• Crnogorsko stanovništvo činilo je slobodno seljaštvo s malim posjedima.

• Siromaštvo je uzrokovalo česta četovanja.

• Novčana pomoć iz Rusije je ublažavala ekonomsko stanje.

• Ruska pravoslavna crkva je davala pomoć Cetinjskom manastiru.

• Vladika Petar II je 1833. godine uveo obavezu plaćanja poreza.

• Petar II je odredio Dimitrija Milakovića za državnog blagajnika (kaznačeja).

• Vladika je dijelio pomoć u žitu i novcu u vrijeme nerodnih godina.

• Društveno-ekonomski odnosi su se raslojavali (imućniji glavari nasuprot većini stanovništva lošijeg stanja).

Crnogorsko-Osmanski Sukobi

• Napadi su dolazili iz skadarskog i hercegovačkog pašaluka.

• Veliki vezir Mehmed Rašid je ponudio Petru II proširenje teritorija ako prizna sultana za gospodara.

• Petar II je odbio, što je dovelo do osmanskog napada na Pipere i Bjelopavliće 1832. godine.

• Pobeda Pipera i Bjelopavlića koji su zaplijenili komoru kod Veljeg brda.

• Žabljak na Skadarskom jezeru je osvojen 1835. godine, ali je napušten nakon tri dana.

• Pitanje Grahova je bio povod za sukobe.

• Ali-paša Rizvanbegović je napao Grahovo 1836. godine.

• Ubistvo Smail-age Čengića 1840. godine.

• Novica Cerović (organizator ubistva) dobio je titulu senatora.

• Mirovni ugovor o razgraničenju Crne Gore i Hercegovine potpisan je u Dubrovniku 1842.

• Grahovo je ostalo neutralno zemljište.

• Skadarski paša Osman Skopljak je zauzeo ostrva na Skadarskom jezeru 1843. godine (Lesendro, Vranjinu, Grmožur).

Odnosi s Rusijom i Habsburškom Monarhijom

• Petar II se orijentisao na Rusiju.

• Negativne ocjene o Petru II su stizale u Petrograd.

• Posjeta ruskog dvorskog savjetnika (Aleksandra Rojca) popravila je utisak.

• Petar II je posjetio Rusiju 1833. godine i bio dobro primljen.

• Ruski car je prisustvovao njegovom posvećenju za arhijereja.

• Nabavio je knjige i štampariju u Petrogradu.

• Povećana je novčana pomoć iz Rusije (sa 1.000 na 9.000 zlatnih rubalja) nakon drugog odlaska u Rusiju (1837).

• Habsburška monarhija je okupirala Boku i uskratila prava na manastire u primorju (Stanjeviće i Maine).

• Petar II je prodao Maine 1837. godine i Stanjeviće dvije godine kasnije.

• Razgraničenje između Crne Gore i Austrije dogodilo se 1841. godine.

Kulturne Prilike

• Petar II je otvorio prve osnovne škole 1834. godine na Cetinju i u Dobrskom selu.

• Štamparija je počela sa radom iste godine.

• Štampan je časopis Grlica i djela Petra II.

• Njegova djela su: Gorski vijenac (1847), Luča mikrokozma, Lažni car Šćepan Mali, Svobodijada.

• Biljarda (1838) je najznačajniji arhitektonski poduhvat.

Crna Gora u Doba Knjaza Danila

• Proglašenje Knjaževine i prvi pohod Omer-paše Latasa:

  • Petar II je testamentom odredio Danila Stankova Petrovića za nasljednika.

  • Pero Tomov se usprotivio.

  • Danilo je proglašen za knjaza 1852. godine uz podršku glavara.

  • Ruski imperator Nikolaj I je potvrdio Danila za nasljednog knjaza.

  • Razdvajanje svjetovne od duhovne vlasti.

  • Proces sekularizacije države.

  • Danilo je uveo poreze za jačanje centralne vlasti.

  • Ugušio je otpore plemena (Pipaeri, Bjelopavlići, Kuči).

  • Senat je popunjen novim ljudima.

  • Broj perjanika povećan je na 60.

  • Knjaz je zaveo apsolutnu vlast.

  • Osvojio je Žabljak Crnojevića (1852), ali ga nije zadržao.

  • Pomagao je ustanike u Hercegovini.

  • Omer-paša Latas je napao Crnu Goru 1853. godine.

  • Plan Omer-paše je bio da zauzme Pipere i Bjelopavliće.

  • Knjaz Danilo je imao 9.000 vojnika naspram 25.000 osmanskih vojnika.

  • Pobjede Crnogoraca u Piperima, Martinićima i kod manastira Ostrog nisu zaustavile Osmanlije.

  • Omer-paša je zauzeo Grahovo i dio Crmnice.

  • Knjaz Danilo je tražio pomoć od Austrije i Rusije, što je dovelo do prekida napada.

  • “Omer-pašina godina” bila je teška za Crnu Goru.

Unutrašnje Uređenje i Jačanje Državne Vlasti

• Knjaz Danilo je nastavio jačanje državne vlasti uz podršku Senata.

• Formirao je krstonosnu vojsku od 400 vojnika.

• Uveo je poreske takse, stope i carinu.

• Planirao je da podigne grad u Bjelopavlićima i izgradi saobraćajnice.

• Donio je Opštizemaljski zakon (Danilov zakonik) 1855. godine.

• Zakonik je imao 95 paragrafa.

• Uključen je i Zakonik Petra I.

• Niži sud - Gvardija je nazvan Sud.

• Formirani su sudovi po kapetanijama.

• Danilov zakonik je bio prvi “crnogorski ustav”.

• Sankcionisao je prava Crnogoraca, regulisao građansko i nasljedno pravo, utvrdio bračno pravo, definisao državljanstvo.

Crnogorsko Pitanje i Velike Sile

• Knjaz Danilo je želio podršku velikih sila za međunarodno priznanje nezavisnosti.

• Uputio je memorandum velikim silama na mirovnoj konferenciji u Parizu.

• Tražio je teritorijalno proširenje prema Hercegovini, sjevernoj Albaniji i Jadranskom moru.

• Zahtjev je odbijen.

• Danilo je napravio zaokret u spoljnoj politici, očekujući razumijevanje Napoleona III.

• Odbio je da formalno prizna osmansku vlast.

Bitka na Grahovcu

• Diplomatski neuspjeh je podstakao knjaza Danila da sprovede vojnu akciju.

• Podsticao je borbe u Hercegovini.

• Knjaz Danilo i Luka Vukalović su se dogovorili o zajedničkoj borbi protiv Osmanlija (jesen 1857).

• Do sukoba je došlo na Grahovcu maja 1858. godine.

• Crnogorskom vojskom je komandovao vojvoda Mirko Petrović.

• Crnogorci su odnijeli veliku vojnu pobjedu.

• Velike sile su shvatile da mora doći do razgraničenja.

• Granica je određena 1859. godine, čime je Crnoj Gori faktički priznata državna nezavisnost.

• Crna Gora je dobila Grahovo, Rudine, Nikšićku župu, više od polovine Drobnjaka, Gornje Lipovo, Gornje Vasojeviće i jedan dio Kuča i Dodoša.

• Površina je uvećana za 1.500 km^2 i iznosila je 4.400 km^2.

• Knjaz Danilo je afirmisao Crnu Goru u Evropi.

• Ubio ga je Todor Kadić u Kotoru avgusta 1860. godine.

Kulturne Prilike

• Stalni ratovi su prekidali kontinuitet kulturnih aktivnosti.

• Reforma cetinjske osnovne škole (Petranovićeva škola).

• Knjaz Danilo je poslao mladiće na školovanje u Srbiju (15) i Rusiju (4).

• Aktivna je bila Cetinjska štamparija.

• Stevan Perović – Cuca (romantičar).

• Epski pjesnici: serdar Đuka Sredanović, vojvoda Mirko.

• Knjaginja Darinka je uvela savremene evropske manire.