Les 1 Psy en Veiligheid: Inleiding

Psychologische Relevantie voor Veiligheid

• Definitie Psychologie:

  • Wetenschappelijke studie van gedrag en mentale processen.

• Relevantie voor veiligheidsregisseurs:

  • Voorbeeld: Persoonlijk gebruik van gsm tijdens fietsen onthult kennis vs. gedrag.

Kloof Tussen Kennis, Attitudes en Gedrag… (d.m.v.)

• Denkfouten:

  • Wat drijft mensen tot bepaalde gedragingen?

  • VB:

    • Nooit verwacht, leek zo een warme man.

• Aandacht:

  • Focus ooggetuigen, en hoe hun perceptie van gebeurtenissen kan worden beïnvloed door hun eigen biases en emoties.

  • Bord dat hoogte aangeeft niet gezien en onder brug gereden maar vast komen te zitten.

• Leren:

  • Welk gedrag is aangeleerd

• Executieve functie/Impulscontrole:

  • Impulsen beheersen, plannen maken en problemen op lossen in onverwachte situaties.

  • Veiligheid heel belangrijk maar geluid van GSM gaat en toch kijken → impuls.

  • Vb:

    • Zit agressieve aard in de familie?

• Sociale media over gedrag:

  • Onverwachte reacties op gedrag: beschuldigingen en achtergronden.

• Persoonlijkheid(sstoornissen) & psychopathologie

  • Gestoord! Psychopaat!

• Trauma

  • Misschien een moeilijke jeugd gehad…

• Emotionele, morele en cognitieve ontwikkeling

  • Had hij drugs genomen?

• Conformisme en sociale groepen

  • Invloed van minares?

• Uitdaging in adolescentie

  • Op stelling klimmen

• Persoonlijkheid

  • Opzoek naar sensatie.

• Prosociaal gedrag

Misdaad bekennen die niet gepleegd is:

20-25% v/d gevangenen die door DNA evidentie vrijgesproken worden, hebben die misdaad ooit bekend. Dus misdaad nooit gepleegd.

→ Waarom:

Agressie, pro sociaal gedrag, conformisme en sociale groepen, persoonlijkheid.

Denken dat overheidsinstanties het de volgende dag wel zullen weten dat ze onschuldig zijn; foltering; wil gewoon zo snel mogelijk naar huis.

Geheugen:

Aandacht en geheugen → Ooggetuigen: Stress getuigenissen kan leiden tot onbetrouwbare verklaringen.

Vervorming van waargenomen gebeurtenissen/herinneringen.

Psychologie relevant voor veiligheidsthema’s:

(On)Veilig voelen

Subjectieve en objectieve veiligheid

Denkprocessen & risico’s inschatten

(On)veilig gedrag

Voor onszelf, anderen, omgeving

Alleen of met anderen

Beschermende factoren en risicofactoren

Oorzaken en gevolgen

…

Bio-Psycho-Sociaal model

Psychologie is (niet)...

WEL:

• Wetenschappelijke studie van gedrag en mentale processen.

  • Wil zo begrijpen en voorspellen en soms ook beïnvloeden hoe mensen denken, voelen en handelen, alleen en in groep.

Subdisciplines:

• Ontwikkelingspsychologie

  • Studie gedrag in ←→ levensfasen mens

• Persoonlijkheidspsychologie

  • Studie mens als individu, verschillen tussen mensen

• Psychopathologie

  • Studie psychische ziekten

• Cognitieve psychologie

  • Studie afzonderlijke psychische functies en processen

• Neuropsychologie

  • Studie van hersenfuncties en relatie tot gedrag

  • Sociale psychologie

    • Studie gedrag mensen in relatie tot anderen + omgeving.

• …

NIET:

• Intuïtieve mensenkennis, buikgevoel, en gezond verstand.

  • Gekleurde veralgemeningen

  • De ‘psycholoog’ in elk van ons

    • Empathisch gesprek met vriend in nood

    • Dagelijks taalgebruik:

      • Ik ben depressief.

      • Dat was echt traumatisch.

      • Wat een psychopaat.

• Ongefundeerde pseudowetenschap:

  • Verklaringen van menselijk gedrag die niet gebaseerd zijn op   wetenschappelijk onderzoek

    • bv: Horoscopen, grafologie

Wetenschappelijke Methoden: Empirische Cyclus

Methoden in de psychologie

Kwalitatief Onderzoek

• Perspectief van de onderzochte, ‘rijke data’ in diepte.

• Hoe, wat, waar, waarom?

• Kleinere steekproef (tijdsintensief)

• Analytische interpretatie

• Voorbeeld:

  • Wat betekent je veilig voelen voor jou?

  • Wat maakt dat je je (niet) veilig voelt?

Kwantitatief Onderzoek

• Kwantificeren; in cijfers zetten

• Hoeveelheid, samenhang, verschil

• Binnen vooraf bepaalde antwoordmogelijkheden

• Grotere steekproef mogelijk

• Statische analyses

• Voorbeeld:

  • Hoe veilig voelen mensen zich in verschillende gemeenten?

  • Met welke factoren hangen gevoelens van (on)veiligheid samen?

Interviews

• Gesprek tussen interviewer en geïnterviewde met vooraf bepaald thema/set vragen.

• Rapport: band ontwikkelen, veilig klimaat

• Open vragen om diep inzicht te krijgen in persoonlijke ervaringen, mening, gevoelens, redenen,…

• Interviewer kan met probes uitnodigen meer te vertellen/verduidelijken

• Probes = kleine extra vragen → kan je daar meer over zeggen (bijvragen)

• Antwoorden in diepte, eigen ervaringen

• Geïnterviewde kan antwoorden toelichten en nuanceren, nieuwe (overwachte) zaken brengen

• Subjectief perspectief van deze (beperkte) groep mensen

• Invloed v/d interviewer en situatie (mensen van firma zelf?)

Focusgroepen

• Kleine groepen deelnemers praten samen over een thema aangebracht door facilitator

• Visies en ideeën in interactie vormgegeven – deelnemers (re)ageren en interpreteren samen

• Alledaagse taal

• Zijn we het eens?

• Redeneringen en positie onder woorden proberen brengen

Thematisch analyseren

• Wat wordt er gezegd?

• In hoeverre is men het eens?

Discours analyse

• Hoe wordt er over het thema gesproken?

  • Verbaal bv. welke verwoording

  • Non-verbaal bv. luchtig of verhit gesprek

Observatiestudie

• Gedrag observeren in de eigen omgeving van deelnemers of in een situatie opgezet door onderzoekers

• Video’s/passief observeren tot actief participeren

• Kan zaken bestuderen waar mensen zich niet zelf bewust van zijn

• Paradox van de waarneming: Gedragen mensen zich anders als iemand kijkt?

• Aandacht en interpretatie van observator?

    interbeoordelaarsbetrouwbaarheid

Gevalstudies

Gevalstudies

• Volgen van een individu of groep om een bepaalde omstandigheid of gebeurtenis te beschrijven

• Zeldzaamheid, niche

• Voorbeeld:

  • Interviews met een seriemoordenaar of pleger van terroristische aanslag

Archiefdata

• Analyseren van bestaande data.

  • Grootschalige datasets

  • Documenten, brieven, teksten

  • Beelden

  • …

• 3 types van valse bekentenissen:

  1. Vrijwillig: valse bekentenis zonder druk politie

  2. Gedwongen meewerkend: persoon weet dat die onschuldig is, maar bekent omwille van ondervraging (Ik wil gewoon naar huis, morgen zullen ze de waarheid wel weten)

  3. Gedwongen geïnternaliseerd: ondervragingstechnieken overtuigen persoon van eigen schuld (ookal niet gedaan)

Vragenlijsten

• Deelnemers bevragen, vaak met vooraf bepaalde antwoorden.

• Beschrijvende resultaten:

• Testresultaten

  • Gestandaardiseerde tests

  • Voorbeeld:

    • Big five persoonlijkheidstest

    • …

• Verbanden tussen metingen

  • Om fenomenen te begrijpen willen we vaak niet enkel een beschrijving, maar ook samenhang tussen metingen kennen

  • Daarvoor kijken we naar correlaties: verbanden tussen variabelen

  • Voorbeeld:

    • Verband tussen je veilig voelen en hoe streng het veiligheidsbeleid in je stad is?

  • Een correlatie zegt ons iets over samenhang, maar niets over oorzaak en gevolg!

  • Een verband kan:

    • In verschillende richtingen werken

    • Door een derde variabele veroorzaakt zijn

    • Toevallig zijn

Voordelen vragenlijsten

• Niet-observeerbaar gedrag te bevragen (ervaringen, meningen)

• Eenvoudig, groot bereik

• Gemakkelijke statistische verwerking

Uitdagingen vragenlijsten

• Wie doet mee: Hoeveel mensen? Representatieve groep?

• Wil en kan de ondervraagde zichzelf inschatten? Sociale wenselijkheid?

• Begrijpt iedereen de vragen? Op dezelfde manier?

Experimenteel Onderzoek

• Onderzoeken van causale verbanden door variabelen te manipuleren.

• Ethiek en haalbaarheid van experimenten.

Conclusie

• Psychologie speelt een cruciale rol in het begrijpen van gedrag in relatie tot veiligheid.

• Verkenning van verschillende onderzoeksbenaderingen is noodzakelijk voor een volledig begrip.