Patologia notatki.docx

Układ hormonalny(dokrewny,endokrynny i wenątrzwydzielniczy)-
*reguluje głównie procesy metaboliczne w komórkach i transport błonowy substancji odżywczych oraz wzrost i wydzielane komóekowe z nim związane
*nie rozpoczyna nowych czynnośći komórkowych a jedynie modyfikuje aktywność już istniejących



Narządy, które regulują te czynnośći :

Podwzgórze - należy do ośrodkowego układu nerwowego i kontroluje czynności wszystkich pozostałych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Wydziela hormony, które regulują pracę przysadki mózgowej.

Przysadka mózgowa - zwana "mistrzem gruczołów", wydziela co najmniej 6 hormonów, w tym hormon wzrostu, prolaktynę, hormony gonadotropowe, które regulują pracę jąder i jajników.

Tarczyca - wydziela hormony tyroksynę i trijjodotyroninę, które pobudzają syntezę białek, zwiększają uwapnienie kości i przyspieszają przemianę materii.

Gruczoły przytarczyczne - wydzielają parathormon, który reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu.
Grasice

Nadnercza - wydzielają hormony, takie jak adrenalina, noradrenalina i kortyzol, które pobudzają organizm i zwiększają jego czujność.

Trzustka –(Wyspy Langerhansa) wydziela insulinę i glukagon, które regulują poziom cukru we krwi.

Gonady (jajniki i jądra) - wydzielają hormony płciowe, takie jak estrogen, progesteron i testosteron, odpowiedzialne za rozwój cech płciowych i funkcje rozrodcze.

Przysadkę budują takie komórki:
-smoatropowe
-kortykotropowe,
-tyreotropowe,
-gonadotropowe,
-laktotropowe

Część przednia podzwgórza: pochodzi z kieszonki Rathiego, jej budowa jest gruczołowa.
Wydzielają takie hormony jak:
*hormon wzrostu GH(odpowiada za- transport aminokwasów, syntezę białek, wzrost poziomu glukozy, rozkład tłuszczów zapasowych, zatrzymanie jonów wapniowych potrzebnych do rozrostu kości)
*prolaktynę PRL- u kobiet zapoczątkowywuje i podtrzymuje laktację,blokuje menstruacje i owulacje
*hormon adrenokortykotropowy ACTCH- pobudza do wydzielania hormonów przez komórki nadnerczy
*hormon tyreotropowy TSH- pobudza tarczycę do wydzielania T3 i T4
*hormon folikulotropowy FSH- zwiększa wydzielanie estrogenu a u mężczyzn spermatogenezy
*hormon luteinzujący LH- u kobiet podtrzymuje jajeczkowanie a u mężczyzn produkcję testosteronu,
*endorfiny PEA-uwalnianie endorfin

Zadaniem tylnej części podwzgórza jest magazynowanie hormonów wyprodukowanych przez podwzgórze
Część tylna podwzgórza wytwarza:
oksytocynę-wspomaga zapłodnienie, kurczy mięśnie przewodów mlecznych sutka i wydala zgromadzone w nich mleko.(pomaga w laktacji), powoduje skurcze macicy co wpływa na postęp akcji porodowej.
wazopresyna- odpowiada za zagęszczanie moczu i zmniejszanie diurezy (ilości produkowanego i oddawanego moczu) oraz wzrost ciśnienia krwi, ZAPOMIEGA ODWODNIENIU
Nadmiar tego hormonu powoduje *obrzęki.
*Zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny (zespół Schwartza i Barttera) spowodowany być może przez :
1) choroby OUN – urazy, guzy,wodogłowie
2) choroby płuc – zapalenia bakteryjne i wirusowe, ropień płuca, ciężka astma oskrzelowa,
3) nowotwory – rak płuca, przewodu pokarmowego, pęcherza moczowego
4) zakażenia – opryszczka, RSV, gruźlica,
5) leki cytostatyczne, przeciwbólowe, przeciwpadaczkowe, przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne, NSLPZ
6) narkotyki
Część środkowa wytwarza:
-melanotropine MSH-pobudza komórki barwnikowe do syntezy melaniny

Na zaburzenia pracy przedniego płata przysadki mózgowej mogą wskazywać takie objawy, jak:
-chudnięcie - szybkie męczenie się ,
-wielomocz, - brak miesiączki,
-zaburzenia widzenia, - zaburzenie erekcji,
-senność, -opóźnienie wzrostu u dzieci,

Jakie badania możemy zrobić w celu zdiagnozowania?
*Przedmiotowe (ogólna ocena stanu)
*Laboratoryjne(pomiar stężenia hormonów we krwi i w ślinie, w moczu, pomiar metabolitów,których stężenie zależy od działania hormonów ,
*obrazowe(TK[tomografia komputerowa], Rezonans Magnetyczny, Markery Radioaktywne, wychwyt jodu promieniotwórczego, wychwyt jodocholesterolu, scyntografia z użyciem Mibi oznakowanego

Choroby przedniego płata przysadki mózgowej:
-zespół pustego siodła-ucisk na przysadkę przez pajęczynówkę,
-spowodowane lekami,
-nowotwory przysadki lub podwzgórza,
-nadmierne lub niedostateczne wydzielanie 1 lub więcej hormonówm
-upośledzenie czynności podwzgórza,


NIEDOCZYNNOŚĆ PRZYSADKI
to zespoły spowodowane chorobami przedniego płata szypuły lub podwzgórza. Może być :
-całkowite [panhopopituaryzm]
-częściowe[hipopituaryzm]
Schorzenia rzadkie- kliniczne objawy jeśli uszkodzenie czynności min. 75% gruczołu:
-deficyt dotyczy kilku hormonów ,
-objawy rozwijają się powoli(wyjątek poporodowa martwica niedoczynności przysadki zespół Sheehana
-Karłowatość przysadkowa to wrodzony niedobór hormonu wzrostu ,przebieg najczęściej z hipopituaryzmem,
-Niedobór wszystkich hormonów przysadkowych to przewlekłą niedoczynność przysadki spowodowana procesem nowotworowym lub zapalnym (choroba Glińskiego- Simmondsa)

NADCZYNNOŚĆ PRZYSADKI MÓZGOWEJ
mówimy wtedy gdy dochodzi do nadprodukcji hormonów wydzielanych przez ten gruczoł. Objawy zależne są od tego, jaki hormon uwalniany jest w nadmiarze. Przyczyną nadczynności przysadki są guzy hormonalnie czynne- najczęściej gruczolaki
mikrogruczolaki(<10 )
makrogruczolaki(>10)-objawia się uciskiem skrzyżowania wzrokowego nad siodłem tureckim)

Guz wydzielający hormon wzrostu – somatotropinoma
Akromegalia występuje u osób dorosłych po zakończeniu procesu wzrastania kości oraz u osoby która już nie rośnie Choroba objawia się:
+Powiększeniem rąk i stóp,
+powiększeniem twarzoczaszki,
+pogrubieniem rysów twarzy,
+powiększeniem tkanek miękkich stóp, dłoni i żuchwy
+przerostem mięśni, w tym języka,
+pogrubieniem skóry,
+rozrostem narządów wewnętrznych :
-serca KARDIOMEGALIA,
- wątroby HEPATOMEGALIA,
- śledziony SPLENOMEGALIA,
Gigantyzm -nadmierny wzrost spowodowany zwiększonym wytwarzaniem hormonu wzrostu,
-przyśpieszone wzrastanie jest równomierne. Przy dużym nadmiarze hormonu wzrostu może bardziej dotyczyć stóp i rąk, wiek kostny nie jest przyśpieszony.
-objawia się nadmiernym wzrostem przy prawidłowym wzroście pozostałych członków rodziny
Rozpoznanie: 1. Badanie laboratoryjne 2.Test hamowania glukozą(stężenie nie obniża się), 3. Oznaczenie IGF1 -podwyższone
Leczenie: 1. Chirurgiczne 2. Farmakologiczne

Nadmiar ACTH(Adrenokortykotropowy)- nadnercza uwalniają przede wszystkim wysokie stężenia glikokortykosteroidów. Prowadzi do choroby Cushinga
Objawy choroby:
-wzmożona potliwość,
-pogrubienie skóry,
-bóle głowy,
-cukrzyca z insulinoopornością,
-zaburzone miesiączkowanie,
-zespół cieśni nadgarstka,
-przerost mięśni,
-zaparcia i polipy jelita grubego
Rozpoznanie:1.Badanie radiologiczen (Tomografia komputerowa ,rezonans magnetyczny),
2. Test hamowania za pomocą glukozy
3.wzrost stężenia somatomedyny IGF1
Leczenie:1. Farmakologiczne, 2.Operacyjne,

Układ współczulny(sympatyczny)- ulega aktywacji w momencie aktywności fizycznej, stresu, strachu. Jego czynność umożliwia przeżycie.
Układ przywspółczulny(parasympatyczny)- nie mamy wpływu na jego fumkcjonowanie, działa niezalężnie od naszej woli. Odpowiada za reakcje organizmu przebiegające w stanie spoczynku np. trawienie

Chronotropia- przyśpieszanie i zwalnianie częstości akcji serca
Inotropia- zwiększanie/zmniejszanie siły skurczu serca
Wazodylatacja – rozszerzenie naczyń krwionośnych
Wazokonstrykcja- zwężenie naczyń krwionośnych

Nadnercza są narządem parzystym,znajdują się nad biegunem nerek.
Każde z nadnerczy składa się z 2 części:
*kory nadnerczy - jest to zewnętrzna powłoka, którą tworzą 3 warstwy: kłębkowa, siatkowa i pasmowata. Kora stanowi około 90% całego nadnercza,

*rdzenia nadnerczy - zbudowany jest z sieci brył i beleczek nabłonkowych. Ta część jest zbiorem włosowatych i żylnych naczyń.
Każde z nadnerczy wytwarza inny hormon i każdy z tych hormonów pełni inną funkcję w organizmie. Wszystkie hormony produkowane przez nadnercza to niezbędne składniki, potrzebne do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu.

Rodzaje i funkcje hormonów, wytwarzanych przez korę nadnerczy:
a) mineralokortykoidy-do tej grupy hormonów zaliczane są: aldosteron, renina, angiotensyna. Ten zespół odpowiada głównie za gospodarkę wodno– elektrolitową, czyli resorpcjęsodu, wydalanie potasu i wtórne zatrzymanie wody w organizmie. Te hormony regulują także ciśnienie tętnicze krwi,

b) glikokortykoidy - należą do nich: kortyzol, kortyzon i kortykosteron. Te hormony głównie odpowiadają za procesy odpornościowe organizmu. To od nich zależy prawidłowy metabolizm białek, lipidów i glukozy. Do ich zadań należy także przebudowywanie tkanki tłuszczowej. Ważną funkcją jest także wspomaganie wydalania wapnia z organizmu. Kortyzol ma dodatkowo działanie przeciwzapalne,

c) hormony płciowe, czyli androgeny- w tej grupie hormonów znajduje się testosteron i aldosteron. To one odpowiadają za właściwy rozwój i ukształtowanie drugorzędowychmęskich cech płciowych. Dodatkowo aldosteron wpływa na procesy transportowe w nerkach.

Rodzaje i funkcje hormonów, wytwarzanych przez rdzeń nadnerczy:

1) katecholaminy- tę grupę hormonów tworzą: adrenalina i noradrenalina. Te dwa hormony mają znaczącą rolę w sytuacjach stresowych dla organizmu i wspomagają go w takich momentach. Ich działanie polega na zwiększaniu ciśnienia tętniczego krwi, rozszerzaniu źrenic i przyspieszaniu tętna. Katecholaminy zwiększają także dopływ krwi do mięśni. To one w dużym stopniu ułatwiają koncentrację i pamięć. Adrenalina dodatkowo reguluje poziom glukozy we krwi. Noradrenalina natomiast mocno wpływa na układ krążenia i działanie nerwów współczulnych jelit,

2) dopamina(w niedużych ilościach)- ten hormon wspomaga także procesy pamięciowe. Większe ilości dopaminy poprawiają samopoczucie i wzmacniają uczucie przyjemności, a zatem odpowiadają za emocje. Dopamina wpływa również na prawidłowe działanie układu ruchu.

Choroby nadnerczy spowodowane są głównie nieprawidłowym wydzielaniem poszczególnych hormonów.
→Guzy nadnerczy, rak nadnercza-LECZENIIE-usunięcie laparoskopowow,zabieg chirurgiczny i farmakoterapia
→gruczolak nadnerczy(jest bezobjawowy niegroźny nowowtwór-ale są takie objawy jak nadciśnienie tętnicze, nadmierna produkcja aldosteronu.) LECZENIE-usunięcie zmiany,poprzedzającej farmakoterapią
→Niedoczynność kory nadnerczy to zespół chorobowy, polegający na niedoborze hormonów produkowanych przez korę nadnerczy. Objaw-niskie ciśnienie tętnicze, LECZENIE-diagnostyka endokrynologiczna[oznaczenie stężenia kortyzolu we krwi, uzupełnieniu niedoborów hormonalnych

Wszystkie te hormony są istotne dla zachowania homeostazy organizmu, regulując procesy metaboliczne, odpowiedź immunologiczną, reakcje na stres oraz funkcje płciowe. Ich zaburzenia mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak zaburzenia ciśnienia krwi, cukrzyca, nadmierna pigmentacja skóry, a nawet zespół Cushinga lub zespół Conn'a.

Hormony odgrywają bardzo ważną rolę w regulowaniu metabolizmu, dotyczy to również gromadzenia i „zużywania” zapasów tkanki tłuszczowej, a więc powstawania nadwagi i otyłości. Zaburzenia masy ciała mogą być związane z nieprawidłowym wydzielaniem hormonów tarczycy. Klinicznym obrazem nadczynności tego narządu jest wychudzenie, podwyższona temperatura ciała, pobudzenie. Przeciwnie, w przypadku niedoczynności pacjenci miewają problemy z tyciem i są ospali. Otyłość można również powiązać z nadczynnością nadnerczy (w zespole Cushinga), a u mężczyzn przyczyną nadmiernego gromadzenia tkanki tłuszczowej bywają zaburzenia wydzielania męskich hormonów płciowych (hipogonadyzm). W zdecydowanej większości przypadków otyłość okazuje się otyłością prostą, wynikającą z nadmiernej podaży pokarmów i niedostatku wysiłku fizycznego.
Lista chorób metabolicznych jest bardzo długa. Należą do nich choroby często występujące, na przykład: cukrzyca, osteoporoza, hiperlipidemia, dna moczanowa, ale i rzadkie: alkaptonuria, mukopolisacharydoza, choroba Niemanna-Picka czy choroba Gauchera. Bardzo wiele z nich ma podłoże genetyczne.

Hormony układu płciowego
a) Estrogeny: hormony te odpowiadają za typowo kobiecą budowę ciała i całą sylwetkę, rozwój narządów płciowych, gruczołów piersiowych czy redystrybucję tkanki tłuszczowej, ale również za kształtowanie się psychiki czy popędu płciowego.
za mało- problemy z miesiączkowaniem – cykle stają się nieregularne, problem z zajściem w ciążę.
za dużo- nudności, nawet wymioty, narzekać na złe samopoczucie, migreny, a także zaburzenia miesiączkowania,
b) Progesteron: wydzielany jest przez jajniki, a bardziej precyzyjnie, przez ciałko żółte w fazie lutealnej i wczesnej ciąży oraz przez łożysko na późniejszym etapie ciąży. W mniejszym stopniu produkowany jest w korze nadnerczy oraz ośrodkowym układzie nerwowym. Miesiączki są regularne. Stężenie progesteronu wzrasta w drugiej fazie cyklu. Jest to hormon niezbędny do wystąpienia owulacji. Jego zadaniem jest przygotowanie macicy do zagnieżdżenia się komórki jajowej, a następnie do utrzymania ciąży.
Gdy jest go za mało: miesiączki stają się nieregularne, czasem mogą pojawiać się bardzo obfite krwawienia. Gdy kobieta jest w ciąży, niedobór progesteronu może skutkować poronieniem. Zbyt mała ilość tego hormonu występuje zazwyczaj przy niewydolności jajników ci skutkuje problemem z zajściem w ciąże.
Nadmiar progesteronu nie jest związany ze zmianami fizjologicznymi, takimi jak ciąża czy faza lutealna, może wskazywać na szereg zaburzeń, w tym m.in. na:
-niewydolność wątroby,
-zespół policystycznych jajników,
-zespół nadnerczowo-płciowy,
-nowotwór jajników lub nadnercza.
c) Prolaktyna (PRL).-To hormon peptydowy, zwany również hormonem luteotropowym (LTH),
Jest hormonem niezbędnym podczas ciąży. Odpowiednie stężenie podtrzymuje funkcjonowanie ciałka żółtego, które te z kolei produkuje progesteron. Dzięki prolaktynie gruczoły mleczne przyszłej matki ulegają powiększeniu, a po porodzie rozpoczyna się wytwarzanie mleka. Jej za duża ilość może doprowadzić do mlekotoku, zaburzeń cyklu, niedoczynności tarczycy, a nawet niepłodności. Przy wysokim stężeniu prolaktyny może pojawić się suchość pochwy, przez co stosunki stają się bolesne.
d) hormonów gonadotropowych hormon folikulotropowy (FSH) czyli folikulotropina,
hormon luteinizujący (LH) zwany lutropiną.

Hormon FSH u kobiet ma za zadanie pobudzić wzrost pęcherzyków jajnikowych i kontrolować ich rozwój oraz regulować czynności ciałka żółtego. Zbyt niski poziom FSH związany jest zazwyczaj z niewydolnością przysadki mózgowej i/lub podwzgórza. Nadmiar może z kolei świadczyć o pierwotnej lub nabytej niewydolności jajników lub zahamowaniu stymulacji owulacji.
Hormon LH u kobiet odpowiada przede wszystkim za owulację, a jego podstawowym zadaniem jest regulacja i kontrola wydzielania progesteronu. Zbyt niskie stężenie lutropiny może sugerować uszkodzenie przysadki mózgowej lub podwzgórza.
Z kolei nadmiar hormonu LH może świadczyć o niedoczynności jajników lub zmianach nowotworowych w obrębie przysadki.

e) Androgeny nazywa się inaczej męskimi hormonami płciowymi w kobiecym organizmie. Ich rolą jest kontrola rozwoju cech płciowych zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.
U kobiet androgeny produkowane są głównie w nadnerczach i w mniejszym stopniu przez jajniki. Ich podstawową rolą jest udział w syntezie żeńskich hormonów płciowych. Są one także odpowiedzialne za wygląd skóry czy zapoczątkowanie procesu dojrzewania. Dodają one również kobiecie energii i zapewniają dobre samopoczucie.
Do hormonów androgenowych zaliczamy:
testosteron i androstendion,

f) Hormony tarczycy
Tyroksyna T4, kalcytonina CT i trójjodotyronina T3
*W prawidłowym funkcjonowaniu gospodarki wapniowo-fosforanowej,
czyli metabolizmie kości – za co odpowiada kalcytonina;

*w przyspieszaniu przemiany materii, co przyczynia się do zwiększonego spalania kalorii – w tym przypadku prym wiedzie trójjodotyronina;

*w utrzymywaniu odpowiedniej kondycji skóry oraz włosów – do czego przyczynia się tyroksyna.

Męskie hormony płciowe
1. FSH (folikulotropina) i LH (luteinizujący hormon): Te hormony, produkowane przez przysadkę mózgową, są istotne dla funkcji układu rozrodczego mężczyzny. FSH stymuluje spermatogenezę (proces produkcji plemników), podczas gdy LH reguluje wydzielanie testosteronu przez komórki Leydiga w jądrach.

2. Androgeny testosteron, Dihydrotestosteron (DHT): To aktywna forma testosteronu, która powstaje w wyniku jego przemiany w tkankach docelowych. DHT jest odpowiedzialny za rozwój cech płciowych wtórnych, takich jak głęboki głos, owłosienie twarzy i ciała, a także rozwój gruczołów łojowych skóry.,spermatogenezę
3. Prolaktyna (PRL), zwana również hormonem luteotropowym (LTH)- wpływ na płodność
4. Progesteron- hamuje proces przekształcania się testosteronu w dihydrotestosteron, którego nadmierne stężenie może prowadzić nawet do raka prostaty.
5. Estrogeny- płodność, ruchliwość plemników, zmniejszanie ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, zapobieganie osteoporozie,
6. Hormony tarczycy-* regulowanie przemiany materii, *wpływ na prawidłowe działanie układu nerwowego, *podtrzymywanie właściwej temperatury ciała,* pobudzanie wzrostu kości, korzystny wpływ na libido, *utrzymanie stałego poziomu wapnia we krwi, *odpowiadanie za prawidłową pracę jąder i jakość nasienia.
7. Melatonina -odpowiada za zdrowy, spokojny sen i za regulację cyklu dobowego

Najczęstsze choroby układu płciowego żeńskiego:
-nadczynność i niedoczynność tarczycy, choroba Hashimotto
- Zespół policystycznych jajników (PCOS)
- Zaburzenia hormonalne często się pojawiają w okresie dojrzewania.
-trądzik zwłaszcza na etapie dojrzewania
-brak miesiączki lub jej zanik
-menopauza

Najczęstsze choroby układu płciowego męskiego:
-spadek libido,
-problem z potencją,
- zaburzenia rytmu snu, bezsenność
- Zmiany nastroju i depresja
- Osteoporoza
- Hipogonadyzm i Zaburzenia rozwoju płciowego

Objawy i skutki nadmiaru hormonów płciowych
Hirsutyzm: Nadmiar testosteronu u kobiet może prowadzić do wzmożonego owłosienia ciała, zwłaszcza na twarzy, klatce piersiowej i plecach.

Trądzik: Wzrost poziomu hormonów płciowych może zwiększać produkcję sebum przez gruczoły łojowe skóry, co może prowadzić do trądziku i innych problemów skórnych.

Zwiększone libido: Nadmiar testosteronu u mężczyzn i estrogenów u kobiet może prowadzić do zwiększonego popędu seksualnego.

Ginekomastia: To stan, w którym tkanka gruczołowa piersi u mężczyzn jest nadmiernie rozwinięta, co może być spowodowane nadmiarem estrogenów lub zaburzeniami w przemianie testosteronu.

Zaburzenia menstruacyjne: Nadmiar estrogenów u kobiet może prowadzić do nieregularnych cykli menstruacyjnych, obfitych krwawień lub krwawień międzymiesiączkowych.

Niedobór spermy: Nadmiar testosteronu może hamować produkcję spermy u mężczyzn, co może prowadzić do problemów z płodnością.

Alopecja typu męskiego (łysienie): Wzrost poziomu dihydrotestosteronu (DHT), aktywnej formy testosteronu, może przyczynić się do łysienia u mężczyzn.

Zmiany emocjonalne: Nadmiar hormonów płciowych może wpływać na nastrój, prowadząc do zmian emocjonalnych, drażliwości, niepokoju lub depresji.

Zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych: Wzrost poziomu estrogenów u mężczyzn i testosteronu u kobiet może zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, takich jak miażdżyca i choroba wieńcowa.

Zaburzenia równowagi hormonalnej: Nadmiar hormonów płciowych może prowadzić do zaburzeń równowagi hormonalnej w organizmie, co może mieć szereg negatywnych skutków zdrowotnych.

TARCZYCA
To nie parzysty gruczoł dokrewny. Zbudowana jest z 2 płatów , czasami 3 (+piramidowy )połączonych więziną. Miąższ tarczycy to pęcherzyki. Zazwyczaj prawy płat większy a lewy mniejszy . Prawidłowo nie widoczny i nie uciska dróg oddechowych.
Wydziela 3 hormony :F3( trójodotyroninę), F4(tyroksynę), CT(kalcytoninę)
Hormony są przechowywane w postaci tyreoglobuliny TG w żelu wewnątrzpęcherzykowym

Prawidłowa czynność tarczycy to EUTYREOZA
Nadczynność tarczycy to TYRETOKSYKOZA/HIPERTYREOZA
Niedoczynność tarczycy to HIPOTYREOZA

Niedostateczna produkcja hormonów powoduje:
-wole niedoczynne,
-niedorozwój umysłowy,
Hashimoto,
-zespół opornośći na hormon tarczycowy,
-nadczynność tarczycy,
-zapalenie tarczycy

Do zbadania funkcji cukrzycy wykorzystujemy:
badanie usg-pozwala nam określić wielkość miąższu tarczycy, jak odbija ultradźeięki,
scyntografia-badanie wychwytu substancji promieniotwórczych przez tarczycę,
biopsja-nakłucie podejrzanego miejsca w celu uzyskania informacji o jego budowie i pochodzeniu
badanie laboratoryjne – TSH, F3, F4,RT3

Niedoczynność tarczycy 3 rodzaje:
1)pierwotna- uszkodzenie gruczołu tarczowego w wyniku:
*zapalenia tarczycy,ch. Hashimoto, zapalenie poporodowe, zapalenie ciche,, bezbolesne,
*wycięcie tarczycy
*leczenie izotopem jodu 131I
*napromieniowanie- leczenie radioterapią w przebiegu chłoniaka,
*nadmiernego spożycia jodków,
*wrodzonej niedoczynności tarczycy u dzieci urodzonych przez matki, które podczas ciąży cierpiały na niedoczynność tarczycy,
*przedawkowanie leków przeciwtarczycowych
2) wtórna- wystęuje bardzo rzadko jako choroba izolowana, schorzenie występuje w zespole niedoczynności przysadki
3)trzeciorzędowa- guzy podzwgórza
-sarkoizoda- choroba, która polega na tworzeniu małych zapalnych guzków w różnych narządach ciała
-stany prowadzące do ciągłości przysadki
-wynika z niedostatku tyreoliberyny TRH
OBJAWY NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY:
-zwolniony metabolizm,
-zaparcia,
-osłabienie,
-zmęczenie wysiłkowe,
-spadek koncentracji,
-mniejsza zdolność skupienia uwagi,
-zaburzenie pamięci
-u kobiet- zanurzone miesiączkowanie, niepłodność ,trudność w utrzymaniu ciąży
- u mężczyzn- osłabione libido, zaburzenie wzwodu

Badanie na rozpoznanie niedoczynności tarczycy:
- laboratoryjne TSH T4, przeciwciała przeciwtarczycowe,
-scyntygrafia- badanie wychwycenie jodu
- niedobór żelaza, kwasu foliowego,
Bada się także- stężenie frakcji LDL i trójglicerydów,
*AST,LDH, CK(kinaza keratynowa)
*fosforaza zasadowa
*USG tarczycy
*badanie EKG
*USG jamy brzusznej,
*RTG klatki piersiowej

Powikłania:
śpiączka hipometaboliczna jest konsekwencją choroby zakaźnej, serca i układu nerwowego i krwionośnego
u dzieci spowolnienie zdolności ruchowej,
u starszych przedwczesne otępienie


CHOROBA HASHIMOTO
to przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, choroba autoimmunologiczna.
Przyczyny nie są całkowicie wyjaśnione. Czynnikiem wyzwalającym mogą być – stres.
Objawy :
-wole tarczycowe,
-przewlekłe zmęczenie,
-nawracające infekcje,
-senność i bezsenność,
-przygarbienie i stany depresyjne,
-rozdrażnienie,
-wypadanie włosów,
-wzrost masy ciała,
-problem z niepłodnością

Badamy:
*TSH,FT4
*USG tarczycy,
* badanie anty TPO

Leczenie :
-glikokortkosteroidy,
-metyloprednizolon dożylnie przez 4 tyg,
-napromieniowanie oczodołów,
-leczenie operacyjne
-Analiza TSH,FT3 FT4, Przeciwciała TPO i TG
choroba Gravesa-Basedowa- wywołany nadmierną podażą jodu zawartego w pożywieniu lub środkach medycznych (np. płyn Lugola),

Osoba chora jest pod opieką:
-endokrynologa, ginekologa, dietetyka, dermatologa, neurologa, nefrologa, stomatologa, okulisty i chirurga naczyniowego

NADCZYNNOŚĆ TARCZYCY
jest zaburzeniem, w którym tarczyca produkuje za dużo hormonów w stosunku do potrzeb organizmu.
Może być:
1) pierwotna -oznacza, że zaburzenie spowodowane jest zmianami w samym gruczole tarczowym, 2) wtórna- wywoływana jest przez zwiększone wydzielanie TSH w przysadce mózgowej, np. z powodu guza.
Badania laboratoryjne w nadczynności pierwotnej wykażą obniżony poziom TSH, zaś we wtórnej- podwyższony lub w granicach normy.

Główne objawy sugerujące nadczynność tarczycy to:
*uczucie gorąca
*wzmożona potliwość
*nerwowość, niepokój, rozdrażnienie
*drżenie rąk
*chudnięcie, pomimo zwiększonego apetytu
*częstsze oddawanie stolca/biegunka
*przyśpieszenie czynności serca, uczucie kołatania serca
*osłabienie siły mięśniowej
*wypadanie włosów
*objawy oczne – wytrzeszcz, podwójne widzenie, obrzęk i zaczerwienienie powiek lub spojówek (typowe dla choroby Gravesa i Basedowa)
*zaburzenia miesiączkowania, niepłodność.
* Skóra: wilgotna, gładka, świecąca, nadmiernie ocieplona i spocona; chorobie może towarzyszyć łojotokowe zapalenie skóry (również skóry głowy).
*Włosy i paznokcie: włosy łamliwe i nadmiernie wypadające; paznokcie kruche, czasem przebarwione, z podwiniętymi czubkami i nierówną powierzchnią.

PRZYCZYNY:
- Chorobę Gravesa-Basedowa - zwane triadą merseburską, do której zalicza się: orbitopatię tarczycową (jej głównym objawem jest wytrzeszcz osiowy oczu),
wole miąższowei tachykardię (przyspieszenie akcji serca, częstoskurcz).
dermopatię tarczycową (obrzęk przedgoleniowy)
akropachię tarczycową (niebolesny obrzęk i zaokrąglenie paliczków rąk).
- Chorobę Plummera (wole guzkowe toksyczne)-to stan, w którym dochodzi do przerostu tarczycy i pojawienia się guzków.
- Przedawkowanie leków zawierających tyroksynę
-Guz przysadki mózgowej,
-Rak tarczycy,
- Choroba Hashimoto
- Choroba Goetscha (pojedynczy autonomiczny guzek tarczycy),
- Zespół jod-Basedow – wywołany nadmierną podażą jodu zawartego w pożywieniu lub środkach medycznych (np. płyn Lugola),

Badamy:
-badań laboratoryjnych, takich jak m.in.: pomiar poziomu TSH, fT3, fT4, anty-TG i anty-TPO.
- USG tarczycy,
- scyntygrafia,
- poziom przeciwciał TRAb,
- biopsja aspiracyjna

LECZENIE:
-odpowiednia dieta
- leczenie farmakologiczne za pomocą leków przeciwtarczycowych (tyreostatyków)
- leczenie jodem promieniotwórczym (131I)
-leczenie operacyjne(guzki tarczycy,rak ,

Znaczenia parathormonu, kalcytoniny i cholekalcyferolu dla gospodarki wapniowo-fosforanowej

1.Kalcytonina- produkowana przez komórki C tarczycy. OBNIŻENIE STĘŻENIE WAPNIA I FOSFORANÓW W OSOCZU, blokowanie procesów przenikania jonów wapnia z kości, co prowadzi do „pozostawania” jonów wapniowych w tkance kostnej oraz obniżenia ich stężenia w osoczu krwi. Hamowanie powstawanie aktywnej witaminy D3 w nerkach.
2. Parathormon PTH- zadaniem jest regulacja stężenia wapnia w płynach zewnątrzkomórkowych. Produkowany przez przytarczyce . Parathormon wpływa na wchłanianie zwrotne wapnia w nerkach, jelicie oraz uwalnia wapń z kości zmniejsza stężenie fosforanów we krwi i zwiększa ich wydalanie z moczem.
3. Cholekalcyferol D3- uczestniczy w regulacji metabolizmu tkanki kostnej, funkcji mięśni i układu odpornościowego. Jest pozyskiwana z pokarmu i syntetyzowana w skórze, jednak aktywność biologiczną wykazują jej metabolity. Działanie cholekalcyferolu w układzie kostno‑szkieletowym jest zwiększenie mineralizacji kości i przyrost masy kostnej, co jest szczególnie istotne w czasie wzrostu organizmu. Zwiększenie wchłaniania wapnia w jelicie cienkim oraz pobudza resorpcję jonów wapnia w kanalikach nerkowych, co prowadzi do zwiększenia poziomu ogólnego wapnia w osoczu. Niedobór prowadzi do krzywicy ,osteoporozy.

Tężyczka
stan nadpobudliwości nerwowo-mięśniowej wywołany zaburzeniami elektrolitowymi w organizmie. Główną przyczyna jest obniżenie stężenie wapnia w osoczu krwi (hipokalcemia), ale w niektórych sytuacjach podobne zaburzenia może wywołać także znaczne obniżenie poziomu magnezu.
Objawami tężyczki są :skurcze różnych grup mięśni, rozpoczynające się zwykle od mięśni rąk, następnie mięśni mimicznych twarzy i rozprzestrzeniające się po wszystkich mięśniach ciała.
Atakowi tężyczki jawnej towarzyszy często niepokój, silny lęk, pobudzenie psychiczne, hiperwentylacja. Niekiedy dochodzi nawet do utraty przytomności z towarzyszącymi drgawkami.

Objaw Chvostka : po ucisku na punkt 3 wystepują skurcze mięsni twarzy
Objaw Troussea: po ucisku ramienia wywołanego napompowaniem mankietu aparatu do pomiaru ciśnienia tętniczego występuje charakterystyczne ułożenie palców dłoni.
Leczenie: ustalenie przyczyny, faramakoterapia i leczenie magnezem, wpaniem,vit d3 ,potasem, opieka psychologa

Osteoporoza
30% kobiet i 8 % mężczyzn
Przyczyną u kobiet jest :
-menopauza, która powoduje nagłe obniżenie u estrogenów,
-może powstać w przebiegu innych chorób np. cukrzycy, tarczycy, kory nadnerczy
-jest skutkiem długotrwałego zażywanie leków np. immunosupresyjne, przeciwpadaczkowe, glikortykosteroidy, leki zmniejszające krzepliwość krwi.

Wyróżniamy :
1) pierowtna: jest wynikiem procesów starzenia się układu kostnego
a)idopatyczna- młodzieńcza, rzadko występuje
b)inwolucyjan(starcza)-najczęściej występuje, słabo wchłania wapń co powoduje złamanie trzonów kręgów i części kości udowej
c) pomenopauzalna-spowodowana przez niski poziom estrogenów, występują złamania kości przedramienia lub trzonów kręgów.
2) wtórna- będąca wynikiem innych chorób lub stosowania niektórych leków. Ta postać osteoporozy dotyczy osób w każdym wieku.

Przyczyny osteoporozy wtórnej:
*zaburzenia hormonalne,
*choroby układu pokarmowego,
*przewlekłe zapalenie chorób remaotologicznych,
* przewlekłe stosowanie glikokortykosteroidy, leków przeciwpadaczkowych i heparyny.

Objawy:
-bóle kośći pod wpływem obciążenia,
-obniżenie wzrostu,
-ból kręgosłupa oraz powstanie nadmiernej kifozy(garb starczy)
-złamania kośći przy niewielkich urazach

Leczenie :
*pomaga szybka diagnostyka: kalkulator FRAX, densytometria RTG(ocenia gęstość mineralną kośći )
*farmakoterapia-Kalcytonina, Parathormin, Hormonalna terapia zastępcza, Raloksyfen

KRZYWICA
Rozpozmajemy między 3 miesiącem życia a 2 rokiem życia.
Przyczyny :
• niedobór wapnia
• niedobór witaminy D3
Objawy:
*Bruzda Harisona- bruzda na wysokości klatki piersiowej , zagłębienie
*żabi brzuch
*objaw różańcowy
*hipokaliemia- powłoka brzuszna po dotknięciu jak woda

Diagnoza: stężenie wapnia i fosforu, vit D3, badanie RTG klatki,
Leczenie: podaż vit. D3, tłuszcz. Na efekty czeka się kilka miesięcy

Typy Reakcji Immunologicznych
Nadwrażliwość typu I [anafilaktyczna] to nadwrażliwość powszechnie nazywana alergią nadwrażliwość natychmiastowa, w której antygeny (alergeny, substancje obce) łączą się ze swoistymi przeciwciałami klasy IgE, powodując reakcje miejscowe lub układowe (, wywołują reakcję, np. obrzęk śluzówki nosa, łzawienie oczu, ściskanie krtani, skurcz oskrzeli, świąd i pokrzywkę skóry, wstrząs anafilaktyczny, dolegliwości związane z nietolerancją niektórych pokarmów. Przykłady alergenów: pyłki, roztocza, leki, pokarmy, wełna.
Objawy po kilku sekundach do minut

Nadwrażliwość typu II [cytotoksyczna] jest odpowiedzią immunologiczną, w której autoprzeciwciała atakują własne komórki organizmu, uznając je za obce. To prowadzi do zniszczenia tych komórek przez układ odpornościowy. Przykładem takiej reakcji może być choroba autoimmunologiczna, np. toczeń rumieniowaty układowy, w której przeciwciała skierowane są przeciwko komórkom własnego ciała.

Wstrząs anafilaktyczny objawy :
Objawy pojawiają się nagle (od kilku minut do kilku godzin od ekspozycji na dany czynnik wyzwalający, m.in. uczulający pokarm, użądlenie owada, wysiłek, przyjęcie leku),

objawy obejmują:

- nagłe zmiany na skórze i błonach śluzowych (m.in. zaczerwienienie, świąd, pokrzywka, obrzęk),

- nagłe objawy ze strony układu oddechowego (m.in. kaszel, skrócenie oddechu, świsty),

- gwałtowny spadek ciśnienia tętniczego krwi i utratę świadomości,

- nagłe dolegliwości żołądkowo-jelitowe (m.in. wymioty, kurczowy ból brzucha, biegunka).
Szybka reakcja: wstrzyknij adrenalinę za pomocą EPi pena , w mięsień czworogłowy uda

RÓWNOWAGA KWASOWOW-ZASADOWA ORGANIZMU
to stan, w którym zachowany jest swoisty stosunek kationów i anionów w płynach ustrojowych, a w szczególności we krwi, warunkujący ich odpowiednie pH i prawidłowy przebieg procesów żywieniowych.
Ocenę równowagi kwasowo-zasadowej ustroju przeprowadza się na podstawie pomiaru poszczególnych jej parametrów:
- pH krwi
- aktualnego ciśnienia cząsteczkowego CO2 dla krwi tętniczej (pCO2), wyrażonego w kPa lub mmHg,
- aktualnego stężenia jonów HCO3-, wyrażonego w mmol/l,
- niedoboru lub nadmiaru zasad (BE), wyrażonego w mmol/l.
Na utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej duży wpływ mają również składniki mineralne zawarte w pożywieniu. Składniki te uwalniane w procesie trawienia, wpływają na odczyn w tkankach i narządach, działając zakwaszająco lub alkalizująco. Do składników mineralnych działających na organizm zakwaszająco (kwasotwórczych) należą przede wszystkim: chlor, fosfor, siarka.
Do składników alkalizujących (zasadotwórczych) należą głównie: wapń, sód, potas, magnez.

KWASICA, ZASADOWICA
Wyróżniamy kilka rodzajów kwasicy:
1)ketonową – związaną z brakiem insuliny u osób chorych na cukrzycę,

2)oddechową – w następstwie chorób płuc,

3)mleczanową – przy niedotlenieniu (np. po znacznym wysiłku fizycznym czy dużych spadkach ciśnienia),

4)cewkową nerek – przy chorobach uszkadzających nerki,

5)hiperchloremiczną – związaną z nadużywaniem środków przeczyszczających,

6)metaboliczną – jej przyczyną są zatrucia: alkoholem etylowym, metylowym, a także glikolem etylenowym i salicylanami.

Objawy:
*przyspieszony, głęboki oddech (tzw. oddech Kussmaula),
*ból i zawroty głowy,
*zmęczenie i złe samopoczucie,
*zaburzenia pracy serca (w następstwie zaburzeń elektrolitowych, przede wszystkim wzrostu stężenia potasu we krwi),
*zdezorientowanie,
*słabszy apetyt,
*mdłości i wymioty,
*zaburzenia równowagi i świadomości,
*częste oddawanie moczu i zapach acetonu z ust (objaw występujący u cukrzyków).

Przyczyny:
- rezultatem źle zbilansowanej i nagle zmienionej diety.
- przebiegu chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca typu 1 , cukrzyca typu 2, choroby cewek nerkowych i nerek
- zatrucia: alkoholem etylowym, metylowym, a także glikolem etylenowym i salicylanami.
- U dorosłych i dzieci biegunka występująca od dłuższego czasu,
- przyczyną kwasicy metabolicznej są stany niedotlenienia, uwalniany kwas moczowy w dużej ilości znacznie zakwasza organizm.
-astma,
- o ostrym przebiegu,
- pojawienie się ciała obcego w drogach oddechowych.
Badania:
*gazometria - umożliwia ocenę m.in. pH krwi, ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla, stężenia wodorowęglanów w osoczu,
Leczenie:
-ograniczenie produktów, które mogą mieć niekorzystny wpływ na równowagę kwasowo-zasadową: sery, jajka, słodycze, masło, ryż, kaszę jęczmienną, ziemniaki, kawę.
-dializy

ZASADOWICA
Wyróżniamy 2 rodzaje
a) oddechowa- dochodzi na skutek podwyższenia pH osocza w konsekwencji zbyt niskiego poziomu dwutlenku węgla. Intensywne oddychanie przyczynia się do wzrostu pH krwi.
b)metaboliczna - Do wzrostu pH osocza dochodzi w wyniku zbyt wysokiego stężenia jonów wodorowęglanowych (HCO3-) oraz wzmożonej utraty jonów potasu i wodorowych.

Przyczyny:
-hiperwentylacja, czyli stan, w którym pacjent oddycha bardzo głęboko i szybko w stosunku do fizjologicznych oddechów. Jeżeli stan hiperwentylacji trwa dłużej, może dojść do rozwinięcia trwałych konsekwencji, a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci.
-ból,
-zimno,
-zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym, choroby naczyniowe mózgu,
-zaburzenia psychiczne,
-wprowadzenie do organizmu alergenów i toksyn,
-niedotlenienie, które organizm chce wyrównać poprzez nasilenie oddychania,
-przyjmowanie leków, szczególnie salicylanów, a także teofiliny, metyloksantyny, aminofiliny, czy też progesteronu,
-ciąża,
-wstrząs septyczny spowodowany infekcją bakteriami Gram-ujemnymi.

Objawy:
Może dojść do drętwienia wokół ust, bólu w klatce piersiowej, zawrotów głowy czy też do uczucia niemożności nabrania powietrza do płuc.
Leczenie:
- leczona przez usunięcie przyczyny,
- podanie mieszaniny oddechowej o zwiększonym stężeniu dwutlenku węgla,

Układ renina–angiotensyna–aldosteron, w skrócie nazywany RAA,
jest układem hormonalno-enzymatycznym odpowiedzialnym za regulację ciśnienia krwi oraz gospodarki wodno-elektrolitowej. Działa zarówno ogólnoustrojowo (w krwiobiegu), jak i miejscowo (w mięśniu sercowym, ścianach naczyń krwionośnych i nerkach).
Układ RAA jest jednym z kluczowych elementów w rozwoju nadciśnienia tętniczego.

W sytuacji spożycia nadmiernej ilości soli lub wzrostu ciśnienia tętniczego w nerkach zmniejsza się uwalnianie reniny, a w konsekwencji angiotensyny i aldosteronu. Dzięki temu organizm może wydalić większe ilości sodu i przywrócić prawidłowe ciśnienie tętnicze.

Zarówno angiotensyna II, jak i aldosteron prowadzą do wzrostu ciśnienia tętniczego. Różnica polega na tym, że działanie angiotensyny II jest bardzo szybkie, ale krótkoterminowe, aldosteronu zaś wolne, ale długoterminowe.

Jak działa układ renina angiotensyna aldosteron?
Zwiększa wydzielanie aldosteronu, który pobudza proces resorpcji sodu i wydzielania potasu, działając na komórki główne kanalików zbiorczych nerki. W ten sposób przyczynia się do podwyższenia stężenia jonów sodu w osoczu i wzrostu ciśnienia krwi.

Znaczenie testów laboratoryjnych w przypadkach chorób endokrynologicznych
Badania:
* TSH, FT3,FT4, kortyzol, progesteron, prolaktyna , USG Tarczycy ,biopsja ,

Dzięki testom laboratoryjnym lekarze mogą skutecznie diagnozować, monitorować i leczyć choroby endokrynologiczne, co przyczynia się do poprawy zdrowia i jakości życia pacjentów.

Choroby metaboliczne mające związek z zaburzeniami pracy układu endokrynologicznego:
*cukrzyca typu II (podwyższone stężenie glukozy we krwi)
*podwyższony poziom triglicerydów
*obniżone stężenie HDL-cholesterolu (tzw. dobrego cholesterolu)
*podwyższone ciśnienie tętnicze
*otyłość brzuszna – zwiększony obwód w pasie (u pań przekraczający 80 cm, u panów 94 cm)