Untitled Flashcards Set

Opisz pierwotne miejsca kultowe i mieszkalne.

Paleolit (2,5 mln p.n.e. – 10 000 p.n.e.)

Typy budowli:

- jaskinie

- szałasy (tipi – Ameryka Północna, jurta – od Turcji po Mongolie, jaranga Czukczów - Syberia)

- iglo

Jaskinia Lascaux, w tym sala byków (Francja) – odkryta w czasie drugiej wojny światowej, datowana na ok 17 000 lat p.n.e., znana z realistycznych przedstawień dzikich zwierząt, ważne miejsce w kontekście wierzeń i rytuałów ludzi paleolitycznych

Jaskinia Obłazowa (Polska, Tatry zachodnie) – datowana na ok 20 000 lat p.n.e., odkryto w niej wiele śladów działalności ludzkiej

Wieża od wożenia (etymologia słowa, koczowniczy tryb życia)

Wyjaśnij pojęcia: konstrukcja wieńcowa (zrębowa), zastrzały, pokącie (pokucie), ostatki(w budownictwie drewnianym), sprzęty samorodne.

Konstrukcja wieńcowa (zrębowa) – poziomo ułożone belki lub bale układane jedna na drugim, łączone na narożach, konstrukcjami na zamek, na obłe, na rybi lub jaskółczy ogon

Zastrzały (ażurowe to miecze) – elementy konstrukcyjne stanowiące podpory dachu. Belki łączące ściany budynku z konstrukcją dachową. Elementy dekoracyjno-konstrukcyjne, występują tylko na naszych terenach w budownictwie drewnianym

Pokącie (pokucie) – pomieszczenie w tradycyjnych domach wiejskich. Przestrzeń do przechowywania przedmiotów codziennego użytku

Ostatki – elementy bali wyciągnięte poza wieniec (najwyżej położony był zawsze najdłuższy i często profilowany w celu ochrony przed deszczem, wtedy dach stanowił element okapu chroniącego)

Sprzęty samorodne – Sprzęty samorodne to przedmioty codziennego użytku, które były wytwarzane z naturalnych materiałów dostępnych w danym regionie, a także przedmioty o pierwotnym, prymitywnym charakterze

Opisz trzy greckie porządki architektoniczne oraz ich mutanty rzymskie.

Greckie porządki architektoniczne:

- Dorycki - najstarszy, najbardziej surowy, kolumna nie posiada bazy i opiera się bezpośrednio na stylobacie, kapitel składa się z echinusa(wklęsła forma) i abaku(płaska, kwadratowa płyta), entablatura jest prosta z niewielkim zdobieniami, architraw jest gładki, a fryz ma regularnie rozmieszczone tryglify i metopy

- Joński – kolumny mają wyraźną bazę złożoną z kilku elementów, kapitel jest zdobiony z charakterystycznymi wolutami (spiralami), posiada ciągłe fryzy, entablatura ma wyraźne podziały w architrawie, fryzie i gzymsie

- Koryncki – najbardziej ozdobny, bogato zdobiony kapitel w liście akantu, baza kolumny składa się z bardziej złożonych elementów, bardziej zdobiona entablatura

Rzymskie porządki architektoniczne:

- Dorycki – więcej detali w kapitelach i entablaturach, często stosowane bazy

- Joński – bardziej dekoracyjny, bardziej rozwinięte i bogato zdobione woluty, bardziej skomplikowane detale, rozbudowane bazy, zmieniająca się forma kapiteli

- Koryncki – jeszcze bardziej zdobiony, kapitel zdobiony w skomplikowane motywy roślinne, wykorzystywane w dużych budowlach publicznych takich jak świątyniach i budynkach administracyjnych

- Toskański – uproszczona wersja porządku doryckiego, wyraźna baza, prosty kapitel bez zdobień składający się z prostego abaku i echinusa, entablatura prosta z jednolitym architrawem, stosowany między innymi w budowlach wojskowych, łaźniach i amfiteatrach

- Kompozytowy – połączenie porządków korynckiego i jońskiego, posiada woluty, bogato zdobiony liśćmi akantu, entablatura dekoracyjna, synonim wielkości i luksusu

Porządek spiętrzony czyli spiętrzenie porządków architektonicznych. Polegał na wprowadzeniu w jednym obiekcie, na kilku kondygnacjach, porządków reprezentujących kolejno dorycki, joński i koryncki. Przykładem jest koloseum (zamiast korynckiego, toskański)

Które z wymienionych typów budowli i urządzeń miejskich wymyślili starożytni Grecy, a które Rzymianie: agora, termy, pinakoteka, megaron, insula. Wyjaśnij te pojęcia.

Agora (Grecja) – publiczny plac centralny, przestrzeń do zgromadzeń, handlu i dyskusji, była centrum życia społecznego i politycznego

Termy (Rzym) – kompleksy publicznych łaźni obejmujących baseny, sauny, pokoje do ćwiczeń, ogrody i przestrzenie do spotkań towarzyskich

Pinakoteka (Grecja) – budynki do przechowywania i wystawiania dzień sztuki, pierwsze galerie obrazów

Megaron (Grecja) – typ tradycyjnego domu greckiego, prosty budynek składający się z sali centralnej z otwartym wejściem i przedsionkiem, był też centralnym punktem w budynkach pałacowych

Insula (Rzym) – kamienica mieszkalna, wielopiętrowy budynek mieszkalny z mieszkaniami dla mniej zamożnych obywateli

Wyjaśnij pojęcia: spiętrzenie porządków (mały porządek), wielki (kolosalny) porządek, klismos, krzesło kurulne, westybul, atrium.

Spiętrzenie porządków (mały porządek) – spiętrzenie porządków architektonicznych. Polegał na wprowadzeniu w jednym obiekcie, na kilku kondygnacjach, porządków reprezentujących kolejno dorycki, joński i koryncki. Mały porządek odnosi się do wykorzystania porządku o mniejszych proporcjach z mniejszymi kolumnami na przykład w przyziemiu

Wielki (kolosalny) porządek – termin określający stosowanie kolumn, które są wyższe i bardziej monumentalne niż te w tradycyjnych porządkach architektonicznych. Kolumny te często sięgają przez więcej niż jedną kondygnację budynku, co nadaje budowli efekt monumentalności i potęgi

Klismos – typ klasycznego greckiego krzesła, które charakteryzuje się zakrzywionymi nogami i wygiętą linią oparcia. Imponująca forma sugerująca znajomość metody wyginania drewna na gorąco. Nie zachowało się żadne do czasów współczesnych. Zostało zaadoptowane przez Rzymian i ponowne zainteresowanie jego formą pojawiło się w klasycyzmie

Krzesło kurulne – mebel używany w starożytnym Rzymie przez urzędników państwowych. Podwyższone, składane siedzisko, należące do insygniów władzy, wykorzystywane podczas ceremonii publicznych w trakcie wykonywania obowiązków urzędniczych

Westybul – przestrzeń wejściowa w rzymskich domach i budynkach publicznych pełniąca rolę przedsionka

Atrium – centralna, otwarta przestrzeń w domu rzymskim o kształcie prostokąta, w około niego rozmieszczone były pokoje mieszkalne, zwykle z otworem w dachu, skupiało się tam życie rodzinne, przyjmowano gości

Co to jest willa jako budowla? Wskaż jej źródła i typy w starożytnym Rzymie.

Willa w starożytnym Rzymie była dużym, luksusowym domem wiejskim, przeznaczonym głównie dla zamożnych obywateli, którzy spędzali tam czas z dala od hałaśliwego miasta. Willa była symbolem statusu społecznego, a jej projekt często łączył funkcje mieszkalne z użytkowymi, takimi jak gospodarstwo rolne. W przeciwieństwie do miejskich domów, willa była często położona na terenach wiejskich, z pięknymi ogrodami, przestronnymi dziedzińcami i widokami na okolice. Była to także przestrzeń, w której odbywały się spotkania towarzyskie i różnego rodzaju wydarzenia. Jej źródło wybiega ze starożytnej Grecji, gdzie zamożni obywateli posiadali podobne, przestronne rezydencje na wsi. Rzymska willa rozwijała się na tych fundamentach, ale była bardziej zróżnicowana i dostosowana do potrzeb rzymskiego społeczeństwa, w tym do gospodarki rolnej.

Typy:

- willa urbana – willa miejska lub podmiejska, lokowana w pobliżu dużych miast

- willa rustica – rezydencja wiejska połączona z gospodarstwem rolnym

- willa maritima – willa nadmorska zlokalizowana w pobliżu wybrzeży

- willa palaestra – rodzaj willi, w której centrum stanowił plac do ćwiczeń fizycznych, wyposażona także w baseny i łaźnie

Omów wymogi dobrej architektury wg Witruwiusza.

Witruwiusz, rzymski architekt, inżynier i teoretyk, jest autorem najstarszego zachowanego traktatu o architekturze – De architectura (O architekturze). W swoim dziele sformułował zasady, które powinny kierować dobrym projektowaniem budowli. Uważał, że architektura powinna spełniać szereg wymogów, zarówno estetycznych, jak i funkcjonalnych, a także uwzględniać techniczne i materiałowe aspekty budowy. Jednym z kluczowych elementów jego teorii jest triada trzech zasad: firmitas, utilitas, venustas, decorum.

Firmitas (stabilność, trwałość)

Utilitas (użyteczność, funkcjonalność)

Venustas (estetyka, piękno)

Decorum – (wizualny odbiór budowli do jej przeznaczenia)

Omów złoty podział i jego wykorzystanie w starożytności oraz epokach późniejszych.

Złoty podział (złota proporcja, boska proporcja) - podział odcinka na dwie części w taki sposób aby stosunek długości dłuższej z nich do krótszej był taki sam, jak całego odcinka do części dłuższej. Złoty podział wykorzystuje się często w estetycznych, proporcjonalnych kompozycjach architektonicznych, malarskich, fotograficznych. Znany był już w starożytności i przypisywano mu wyjątkowe walory estetyczne.

Złoty podział był znany i stosowany przez starożytnych Greków, którzy uważali go za symbol doskonałej harmonii i piękna. Fundamentalnym przykładem jest Partenon na Akropolu w Atenach w Gracji. Zarówno fasada jak i wnętrze budowli jest zgodne z zasadą złotego podziału.

Epoki późniejsze:

- Renesans – Leonardo da Vinci „Człowiek Witruwiański” - proporcje ciała ludzkiego są przedstawione w kontekście idealnych proporcji matematycznych

- Barok - Kościele św. Piotra w Rzymie, gdzie widać zastosowanie tej zasady przy planowaniu proporcji architektonicznych

- Modernizm - system modulor architekta Le Corbusiera. Zainspirowany proporcjami „Człowieka Witruwiańskiego”

Opisz cechy budownictwa romańskiego i jego ramy czasowe.

Ramy czasowe – X – XIII / XIVwiek

Wczesny romanizm – 900 – 1050 rok

Dojrzały romanizm – 1050 – 1200 rok

Cechy:

- prosta forma budowli z niewielką ilością dekoracji (forma dominuje nad dekoracją)

- monumentalność budowli

- masywność budowli

- grube mury

- łuki półkoliste

- sklepienia kolebkowe i krzyżowe

- małe okna

- fasady z wieżami flankowanymi w przypadku kościołów

- portal szczególnie zdobiony, reprezentujący wymiar symboliczny

Wyjaśni pojęcia: addytywność architektury, impost, lizena, wątek wendyjski, wątek polski.

Addytywność archi – kompozycja elementów architektonicznych polegająca dodawaniu poszczególnych elementów bez dominacji jednego elementu nad drugim. Formy budowane są przez łączenie powtarzających się modułów tworząc spójną całość

Impost – pozioma belka lub bloczek, który znajduje się na szczycie kolumny lub filaru i stanowi podstawę konstrukcyjną dla kolejnych elementów architektonicznych, takich jak łuki czy archiwolty

Lizena – pionowa, płaska wystająca z muru płaszczyzna, która pełni funkcję dekoracyjną i strukturalną. Lizena nie jest pełną kolumną, lecz jej uproszczoną wersją, występującą w miejscu narażonym na działanie sił rozpierających, służącą często jako element akcentujący podziały na fasadzie budynku

Wątek wendyjski – technika układania cegieł, składajacy się z dwóch powtarzalnych warstw, w których dwie wozówki przedzielone są jedną główką. Przesunięcie spoin poprzecznych pionowych wynosi 1/4 długości cegły. Stosowany w XIII wieku w Polsce.

Wątek polski - technika układania cegieł, składająca się z dwóch warstw, w których na przemian układane są cegły główką i wozówką. Stosowany od początku XIV do XVI wieku w Polsce.

Opisz cechy architektury gotyckiej i jej ramy czasowe.

Wczesny gotyk – XII wiek – XIII wiek (początki we Francji i w Anglii)

Dojrzały gotyk – XIII – XIV wiek (dominujący w Europie)

Schyłkowy gotyk – XV – XVI wiek (ustępuje stylowi renesansowemu)

Cechy gotyckich budowli:

- wysokie i smukłe budowle (dążenie ku Bogu)

- ostre łuki

- sklepienia żebrowe

- duże okna wypełnione witrażami

- łękowy system przyporowy

- portal rzeźbiarski z wimpergą i pinaklami (mała wieżyczka zdobnicza)

- maswerk

- plan krzyża łacińskiego (długa nawa główna, transept to poprzeczna nawa, krótsze i mniejsze nawy boczne z kaplicami, apsyda to półkoliste zakończenie kościoła z ołtarzem, prezbiterium w okolicy apsydy)

- dwuwieżowa fasada

- rozeta

Występowanie niektórych elementów zależne jest od miejsca występowania budowli, w zależności od tego czy mówimy o gotyku francuskim, angielskim, włoskim, flamandzkim(Niderlandy, Niemcy), ceglanym, na terenach półwyspu Iberyjskiego czy pozostałych terenach europy.

Wyjaśnij pojęcia: wirydarz, refektarz, kapitularz, wimperga, maswerk, donżon.

Wirydarz – ogrodzona przestrzeń w klasztorach pełniąca funkcje rekreacyjną. Często wypełniona roślinnością znajdowała się w centrum klasztornego kompleksu.

Refektarz – Jadalnia w klasztorach. Zazwyczaj duża sala wyposażona w stoły i ławy oraz zdobiona freskami.

Kapitularz – pomieszczenie w klasztorach w których odbywały się zebrania tzw. kapituły oraz modlitwy. Zazwyczaj prostokątne pomieszczenie, skromnie zdobione z dużymi ławami.

Wimperga – Wimperga to ozdobny element architektoniczny w kształcie trójkąta lub łuku, umieszczany nad portalem, oknem lub innym elementem architektonicznym, szczególnie w gotyku. Często wypełniona była maswerkiem lub innymi dekoracyjnymi detalami.

Maswerk – Maswerk to dekoracyjne elementy wypełniające okna gotyckie, zwłaszcza w formie cienkich, kamiennych lub metalowych żeberek, tworzących geometryczne wzory. Maswerk umożliwiał większą powierzchnię okienną przy jednoczesnym zachowaniu stabilności konstrukcji. Był to jeden z kluczowych elementów architektury gotyckiej, zwłaszcza w oknach wypełnionych witrażami.

Donżon - Donżon to główna, najpotężniejsza wieża zamku średniowiecznego, która pełniła funkcje obronne i mieszkalne. Donżon był centralnym elementem zamku, znajdującym się zwykle w jego najbezpieczniejszym miejscu. To tu znajdowały się komnaty władcy lub właściciela zamku, a także pomieszczenia służące obronności, jak składy broni czy zbrojownie. Donżon często był najwyższą i najbardziej solidną częścią fortecy.

Przedstaw pojęcie strzechy budowlanej na tle średniowiecznego systemu cechowego.

Strzecha to rodzaj pokrycia dachowego, które było szeroko stosowane w średniowieczu, szczególnie w regionach wiejskich. W budownictwie średniowiecznym strzecha była najbardziej typowa dla domów wiejskich, chat, stodół, czy małych gospodarczych budynków. Składała się głównie z słomy, trzciny lub sitowia, które były układane w warstwy, tworząc szczelną i izolującą warstwę ochronną stanowiąc izolacje termiczną i ochronę przed warunkami atmosferycznymi dla budynku. Strzecha była stosunkowo tanim materiałem i łatwym do pozyskania, co sprawiało, że była powszechnie używana, zwłaszcza w mniej zamożnych częściach społeczeństwa.

W średniowieczu zaczęły rozwijać się organizacje rzemieślnicze zwane cechami. Cechy były zrzeszeniami rzemieślników, którzy poszczególne zawody wykonywali w ramach określonych norm i zasad. Cechy były odpowiedzialne za regulowanie jakości pracy, edukację nowicjuszy, kontrolę cen, a także za wydawanie pozwoleń na wykonywanie określonych zawodów.

Strzecha, wykonana z trzciny, słomy czy sitowia, była materiałem naturalnym, który nie wymagał zaawansowanego rzemiosła w porównaniu do bardziej wymagających pokryć dachowych(gont, dachówka). Rzemieślnicy wiejscy, w tym cieśle i dekarze, którzy nie należeli do formalnych cech, potrafili wykonać ją w sposób tradycyjny, przekazując tę umiejętność w ramach lokalnych tradycji, a nie w ramach cechowego systemu rzemieślniczego.

Omów renesansowe koncepcje architektoniczne i urbanistyczne: piękno budowli jako zgodność części wg Leona Battisty Albertiego, miasto idealne, budowla centralna z kopułą.

Piękno budowli jako zgodność części wg Leona Battisty Albertiego

Zgodnie z teorią Albertiego architektura powinna być oparta na proporcjach i równowadze, gdzie każda część budowli ma być zgodna z resztą. Alberti podkreślał, że architektura to sztuka, która nie tylko spełnia funkcje praktyczne, ale także oddziałuje na zmysły, wprowadzając porządek i harmonię. Jego podejście było inspirowane klasycznym porządkiem greckim i rzymskim, gdzie elementy takie jak kolumny, belkowanie, czy rozkład przestrzenny były ze sobą zgodne i podporządkowane zasadzie proporcji. Jego teorie miały ogromny wpływ na późniejsze pokolenia architektów, w tym Michała Anioła, Bramantego czy Palladia.

Miasto idealne

Miasto idealne miało być zaprojektowane w sposób racjonalny, z uwzględnieniem porządku i symetrii, a także z dbałością o przestrzenie publiczne, jak place i ulice, które miały służyć zarówno funkcjom społecznym, jak i estetycznym. Renesansowi urbaniści stawiali na układ miasta, który umożliwiał łatwy dostęp do różnych jego części, zapewniając jednocześnie przestronność i funkcjonalność. Przykładami renesansowego miasta idealnego są Palmanova (Włochy) i Zamość (Polska).

Budowla centralna z kopułą

Budowla centralna z kopułą stała się jednym z najbardziej charakterystycznych elementów renesansowej architektury. Budowle centralne, w tym te z kopułami, były także symbolem Boskiego porządku i harmonii. Budowle centralne były zaprojektowane tak, aby cała przestrzeń była zorganizowana wokół centralnego punktu – najczęściej kopuły. Kopuła była nie tylko elementem konstrukcyjnym, ale także przestrzennym i symbolicznym centrum budowli. Przykładami innych budowli z kopułami są także panteon w Rzymie czy kościół św. Piotra w Watykanie

Wyjaśnij pojęcia: rustyka, boniowanie, spływy wolutowe, serliana (okno palladiańskie), ornament okuciowy, groteska.

Rustyka – to technika obróbki kamienia, która polega na nadaniu powierzchni ścian lub pilastrów nierównej, chropowatej faktury. Zwykle stosowana była w architekturze renesansowej i barokowej.

Boniowanie – to technika dekoracyjna w architekturze, polegająca na profilowaniu krawędzi kamieni w budowlach w taki sposób, by tworzyły one wyraźne, zaznaczone krawędzie w celu podkreślenia ich układu.

Spływy wolutowe – woluta to dekoracyjne elementy w formie spirali, często występujące w głowicach kolumn, pilastrach. Natomiast spływy to boczna, dekoracyjnie poprowadzona, część szczytów budowli sakralnych. Wprowadzenie spływów pozwalało na harmonijne połączenie węższej części górnej kondygnacji z szerszą kondygnacją przyziemia.

Serliana (okno palladiańskie) – to rodzaj okna lub arkady, które składa się z centralnego łuku, flankowanego prostokątnymi otworami lub kolumnami.

Ornament okuciowy – dekoracja płaszczyznowa. Zbudowany jest z płaskich listew i płycin naśladujących żelazne okucia.

Groteska – rodzaj ornamentu składający się z wici roślinnej lub innej wykrzywionej formy, w którą nierozerwalnie są wplecione inne elementy, takie jak postacie ludzkie, zwierzęta, części uzbrojenia, obrazy, owoce.

Wyjaśni pojęcia: piano nobile, studiolo, salone, galeria (jako pokój reprezentacyjny).

Piano nobile – główna kondygnacja w pałacach przeznaczona na reprezentacyjne pomieszczenia. Zawarte w niej były salony, jadalnie, pokoje gościnne, galerie. Zwykle wyższe od pozostałych kondygnacji.

Studiolo – małe, prywatne pomieszczenie w pałacu lub rezydencji, które służyło jako przestrzeń do pracy i refleksji dla właściciela.

Salone – duża, przestronna sala w pałacach, willach i rezydencjach, która pełniła funkcję reprezentacyjną. Była to przestrzeń bogato zdobiona przeznaczona na przyjęcia, spotkania towarzyskie, koncerty i inne uroczystości.

Galeria - długie, wąskie pomieszczenie, które było wykorzystywane jako przestrzeń reprezentacyjna w pałacach i rezydencjach. Galeria była często wykorzystywana do ekspozycji dzieł sztuki, rzeźb, obrazów oraz cennych przedmiotów. Galeria miała charakter bardziej formalny niż inne pomieszczenia w rezydencji i często służyła jako miejsce do spacerów, spotkań towarzyskich, czy też jako przestrzeń do kontemplacji sztuki.

Podaj cechy charakterystyczne dworu szlacheckiego (orientowanie budynku, budulec, dach, rozplanowanie, dekoracje zewnętrzne, typowe wyposażenie).

Orientowanie budynku – orientowanie budynku w taki sposób żeby fasada z drzwiami wejściowymi była orientowana na godzinę 11.

Budulec – najczęściej budowane z drewna na podmurówce z kamienia lub w późniejszym okresie z cegły i kryto gontem albo dachówką ceramiczną.

Dach - stosowano dachy dwuspadowe, jednak najczęściej łamany dach polski i dach mansardowy. Łamany dach polski to czterospadowy dach uskokowy, połacie pod zbliżonym kontem podzielone ścianką.

Rozplanowanie – budowane na planie prostokąta i podzielone na sień, izbę i komory.

Dekoracje zewnętrzne – fasady zdobione kolumnami lub pilastrami, otoczone ogrodami, bielone tynkiem, wyposażone w ganek lub portyk

Typowe wyposażenie – Solidne drewniane ławy, szafy, kredensy i sekretarz. Piec znajdujący się w centralnej części izby. Ściany chętnie ozdabiano kobiercami.

Wyjaśni pojęcia: dach łamany polski, orientowanie na 11. godzinę, praska kolbuszowska, kobierzec polski, szafa gdańska, panoplium.

Dach łamany polski – to czterospadowy dach uskokowy, połacie pod zbliżonym kontem podzielone ścianką.

Orientowanie na 11. – orientowanie budynku w taki sposób żeby fasada z drzwiami wejściowymi była orientowana na godzinę 11.

Praska kolbuszowska – rodzaj tradycyjnego, regionalnego, polskiego ręcznie wytwarzanego dywanu. Jest to tkanina o specyficznych wzorach i kolorystyce, która pochodzi z regionu Kolbuszowej na Podkarpaciu.

Kobierzec polski – rodzaj tradycyjnego, ręcznie tkanego dywanu. Kobierce te były wytwarzane z wełny lub lnu na krosnach, często z bogatymi, abstrakcyjnymi wzorami.

Szafa gdańska – typ mebla, który wykształcił się w Gdańsku w XVIII wieku. Jest to szafa wykonana z wysokiej jakości drewna, z bogatymi rzeźbieniami. Często zdobiona była intarsjami, czyli wkomponowanymi w drewno wzorami wykonanymi z różnych gatunków drewna, kości, czy metalu

Panoplium - termin odnoszący się do zbioru broni i atrybutów wojennych, które były układane lub prezentowane w formie dekoracji. W kontekście sztuki i architektury panoplium było często stosowane jako motyw dekoracyjny przedstawiający zestaw broni, tarczy, hełmów i innych elementów wojennych.

Scharakteryzuj barokowy kościół typu II Gesu.

Barokowy kościół typu II Gesù to jeden z najważniejszych typów kościołów, który pojawił się w architekturze barokowej. Jego nazwa pochodzi od kościoła Il Gesù w Rzymie, który był głównym kościołem jezuitów i uznawany za archetyp tego typu budowli.

Układ jednonawowy z jedną nawą główną prowadzącą do prezbiterium oddzielonego potężnym ołtarzem, brakuje tradycyjnego transeptu, nawy boczne nie występują(jeżeli są to małe i wkomponowane wzdłuż nawy głównej) fasada zdominowana przez potężny portal, zdobiony przez kolumny i pilastry, bogata ornamentyka i efektowna gra światłą i cienia,

Opisz na przykładzie Wersalu barokową rezydencję „między dziedzińcem, a ogrodem”.

Omów twórczość architektoniczną Gian Lorenzo Berniniego.

Bernini był jednym z najwybitniejszych architektów i rzeźbiarzy baroku, który znacząco wpłynął na rozwój architektury XVII wieku. Twórczość Berniniego jest silnie związana z założeniami baroku, który dążył do oddziaływania na zmysły i emocje widza. Jego projekty charakteryzowały się dynamicznymi formami, bogactwem detali, kontrastami światła i cienia, a także złożonością kompozycji. Bernini był mistrzem w łączeniu różnych dziedzin sztuki – rzeźby, architektury, malarstwa – w jedną spójną całość. Jego twórczość była również ściśle związana z religią i miała na celu wywołanie u wiernych poczucia sacrum oraz emocjonalnego zaangażowania.

Dzieła:

- przebudowa Bazyliki św. Piotra w Watykanie, w tym kolumnada wokół placu św. Piotra i baldachim z brązu nad głównym ołtarzem w bazylice.

- pałac Barberinich - Bernini zaprojektował także Pałac Barberinich w Rzymie, który był siedzibą rodziny Barberini. Pałac jest przykładem barokowej sztuki architektonicznej, charakteryzującej się symetrią, równowagą, ale także wykorzystaniem dynamicznych form, takich jak bogato zdobione elewacje.

- kościół Santa Maria della Vittoria w Rzymie, w tym grób św. Teresy

Omów architekturę Francesco Borrominiego.

Borromini był jednym z najwybitniejszych architektów barokowych, a jego prace miały ogromny wpływ na rozwój architektury w XVII wieku. Jego dzieła charakteryzują się dużą dynamiką, nowatorskimi rozwiązaniami przestrzennymi i ekspresyjnym wykorzystaniem formy. Był twórcą, który stawiał na emocjonalny i dramatyczny efekt, a jego architektura wykraczała poza tradycyjne rozwiązania stosowane w tym okresie.

Dzieła:

- kościół San Carlo alle Quattro Fontane w Rzymie

- kościół Sant'Agnese in Agone w Rzymie

- kościół Sant’Ivo alla Sapienza w Rzymie

Jakie były sposoby kształtowania przestrzeni w okresie baroku (układy osiowe, rola schodów, gradacja wnętrz mieszkalnych, funkcja malarstwa iluzjonistycznego itp.)?

Wyjaśnij pojęcia: porte-fenetre, antichambre, marmoryzacja, mezzanino, układ amfiladowy.

Porte-fenetre – To francuski termin oznaczający „drzwi okienne” lub „okno drzwiowe”. Jest to duża, przeszklona powierzchnia, która pełni funkcję zarówno drzwi, jak i okna, umożliwiając przejście do ogrodu, tarasu lub na balkon.

Antichambre – francuski termin oznaczającey „przedpokój” lub „przedsionek”

Marmoryzacja – o technika wykończeniowa, polegająca na naśladowaniu wzoru i struktury marmuru.

Mezzanino – włoskie określenie na półpiętro. Jest to dodatkowa kondygnacja znajdująca się pomiędzy głównymi piętrami budynku

Układ amfiladowy - układ przestrzenny w architekturze, który polega na tym, że pomieszczenia są ze sobą połączone drzwiami, tworząc ciąg przestrzenny, w którym każde kolejne pomieszczenie otwiera się na następne.

Co rozumiemy przez barokowe myślenie konceptystyczne? Podaj dwa przykłady z architektury i sztuki użytkowej.

Omów etapy klasycyzmu w XVIII i początku XIX wieku.

Jak przejawia się historyzm w architekturze i wnętrzarstwie w XIX wieku.

Co oznaczają „cyrkulacja idei piękna” w „Promethidionie” Cypriana Kamila Norwida oraz reforma wnętrzarstwa dokonana przez Williama Morrisa?

„Piękno jest wszędzie”

Na czym polegało secesyjne „dzieło całościowe”? Podaj przykłady.

Dzieło całościowe – projektowanie totalne, projektant tworzy wszystko (para się wieloma dziedzinami), dzieło o określonym sensie, zaplanowane i zaprojektowane jako jednolita i spójna całość gdzie każdy element ma swoje miejsce.

Stanisław Wyspiański:

- Świetlica, 1904 rok

- Wnętrze Towarzystwa Lekarskiego (klatka schodowa, balustrady, meble), 1903 rok

- Mieszkanie Zofii i Tadeusza Żeleńskich, 1904 rok

- Projekt przebudowy wzgórza na Wawelu (usunięcie budowli koszar zbudowanych podczas zaborów przez austryjaków)

(można przytoczyć późniejsze powiedzenie „od łyżeczki aż po miasto”)

Przedstaw koncepcje Le Corbusiera: dom jako „maszyna do mieszkania”, 5 zasad nowej architektury, strefy funkcjonalne miasta.

Le Corbusier (C.E.Jeanneret) uważał że najważniejsze to określić potrzebę człowieka i zaprojektować narzędzie do zrealizowania potrzeby.

Pawilon na wystawie światowej w Paryżu – projekt mieszkania – atelier, wspólnej przestrzeni do mieszkania i tworzenia, otwarta przestrzeń z antresolą

5 zasad nowej architektury:

- Konstrukcja nośna poza ścianami zewnętrznymi

- Wolny parter

- Ciągi okien i otwarte fasady

- Ogród na dachu

- Otwarty plan wnętrza

Villa Savoye 1929-31 rok – sztandarowy przykład

Maszyna do mieszkania

Problem: Jak pomieścić wielu ludzi na małej powierzchni zaspokajając ich potrzeby?

Jednostka mieszkaniowa – potężne założenia z mieszkaniami bazującymi na pawilonie z wystawy w Paryżu

Później zaczął projektować meble jako maszyny do dyskutowania, do odpoczywania

Stefy miasta (modernizm w urbanistyce) – miasto powinno być podzielone na strefy odpowiadające konkretnym funkcją.

Funkcje:

- mieszkalna

- pracownicza

- transportowa

- rekreacyjna

Omów modernizm tzw. stylu międzynarodowego w architekturze i wnętrzach.

Wielu architektów z powodu wojny wyemigrowało do stanów i tam tworzyli styl międzynarodowy, tam były też pieniądze na realizowanie projektów. Styl międzynarodowy ponieważ uważano że dobry minimalizm nie ma narodowości oraz dlatego że emigrujący architekci byli z wielu krajów.

Lake Shor Drive – przykład pierwszego wieżowca mieszkalnego w Chicago (do tej pory wieżowce miały funkcje biurowe)

Cechy modernizmu w stylu międzynarodowym to biel, szarość, szkło, stal

Przedstaw główne nurty i osiągnięcia polskiej architektury międzywojennej.

Nurt narodowo-ludowy

Nurt narodowo-socjalny

Nurt Regionalizm (nowoczesne formy ale z odwołaniem do lokalnych wzorców, materiałów)

Nurt aerodynamiczny

Wyjaśnij pojęcie postmodernizmu w architekturze, urbanistyce i wnętrzach.

Postmodernizm czyli krytyka modernizmu. To powrót do tradycyjnych form, odpowiedniej skali, koloru, nawet momentami do elementów prześmiewczych (w celu wyśmiania założeń modernizmu), do wszystkiego tego co modernizm odrzucał. Wnętrza nieoczywiste, projektantów inspiruje historia i popkultura. Post modernizm szedł w kierunku dekonstruktywizmu.

W architekturze - jest odpowiedzią na modernizm, który dążył do funkcjonalności i prostoty formy, często kosztem kontekstu historycznego i kulturowego. Postmodernizm odrzucił ideę uniwersalizmu i funkcjonalizmu, szukając w architekturze różnorodności form, materiałów i odniesień do przeszłości. Postmoderniści często sięgali po elementy i formy z przeszłości, łącząc je w nowoczesny sposób (eklektyzm i historyzm). projektanci bawili się konwencjami architektonicznymi, wprowadzając elementy, które były celowo „niewłaściwe” lub niespójne z otoczeniem, aby wywołać reakcję u odbiorcy. Postmodernizm w architekturze wprowadził żywe kolory, które kontrastowały z często szaro-srebrną paletą kolorów modernistycznych budynków. W przeciwieństwie do surowych, prostych linii modernizmu, postmoderniści często stosowali bardziej skomplikowane, wielowarstwowe formy.

W urbanistyce - W przeciwieństwie do modernistycznego podejścia, które preferowało funkcjonalne planowanie miast oparte na prostych, geometrycznych układach, postmodernizm w urbanistyce dążył do tworzenia bardziej złożonych, zróżnicowanych przestrzeni, które uwzględniały historyczne i kulturowe konteksty. Projektanci postmoderniści stawiali na różnorodność przestrzenną, a także integrację z istniejącą tkanką miejską. Postmodernizm w urbanistyce zwracał uwagę na lokalną tożsamość i kontekst. Miasta miały być bardziej związane z tradycją i historią, przez co unikały tzw. „monotoniczności” czy bezosobowości, które charakteryzowały modernistyczne planowanie urbanistyczne.

We wnętrzach - wyróżniał się eklektyzmem. Projektanci często łączyli elementy z różnych epok, takich jak barok, art deco czy modernizm, tworząc w ten sposób wnętrza, które miały być zaskakujące i pełne kontrastów. Postmodernizm w aranżacji wnętrz to także odważne użycie kolorów. Dekoracje i detale stały się wyrazistym elementem, a nawet symbolem czy nawiązaniem do historii, sztuki czy popkultury. Często pojawiały się także naśladownictwa klasycznych motywów, takich jak kolumny, rzeźby czy ornamenty. Postmodernizm nie odrzucał funkcjonalności, ale traktował ją w bardziej subiektywny sposób. Ważne było, by przestrzeń była zmysłowa, pełna kontrastów, nieoczywistych detali i zaskakujących zestawień.

Określ typ, styl i czas powstania budowli na przedstawionym zdjęciu.