EUSKERA APUNTEAK

BALADAK

1. DEFINIZIOA

   1. Narrazaio-kantu laburrak.
   2. Ahoz-aho transmititzen dira
   3. Gertaera historikoetan oinarrituta
   4. Bertsotan adierazten da
   5. ‘’Erromantzea’’ edo ‘’kontapoesia’’ bezala ere ezagutzen zaio.

2. KOKAPENA

   1. Literatura idatziak eragin gutxien izan duen tokietan gorde dira: Bizkaia, Nafarroa Garaia eta Zuberoa.

3. GAIAK

   1. Ezinezko maitasun historioak, heriotza bortitzak eta hilketak dira.

4. EZAUGARRIAK

   1. Izaera narratiboari dagozkionak

      1. Estilo zuzena

         1. Narratzailea ezkutuan geratzen da.
         2. Elkarrizketa bidez adierazi, esaldi laburrak erabiliz.
         3. Narrazio estiloa efektu dramatikoa sortzera bideratu.

      2. Pertsonaiak (aipatu ze pertsonai agertzen diren)

         1. Ez dira deskribatzen pertsonaiak
         2. Baina agertzen dira, ekintzetan.

      3. Espazio eta denbora

         1. Azaleko zehaztapen orokorrak ematen dira hau da, ez da zehatza. (Bietako zein agertzen den eta .zein ez zehaztu)

   2. Izaera lirikoari dagozkionak

      1. Baliabide gramatikalak

         1. Hitz edo hitz multzoa bat errepikatzea
         2. Helburua: Entzulearen arreta piztea.

      2. Paralelismoa

         1. Egitura sintaktiko bat errepikatzea.

   3. Baliabide fonikoak

      1. Errima

         1. Ez da errima jaso batez ari
         2. Antzeko soinuen bitartez sortutako errima da.
         3. Entuzleari entuzteko atsegin egitearen helburua

MAITE-KANTUAK

1. DEFINIZIOA

   1. Egile ezezaguneko koplak dira
   2. XVIII. mende aldera sortuak
   3. Euskal kantutegietan ugariak dira.

2. KOKAPENA

   1. Ipar Esukal Herrian sortuak.

3. GAIA

   1. Maitasuna edo amudioa gai nagusi

      1. Azpigaiak hauek dira:

         1. Agur-kanta
         2. Amodio-adierazpena
         3. Onertu gabeko maitasunaren ondorio kexua
         4. Maitaleak elkartzeko oztopoa
         5. Maitearen edertasuna
         6. Maiteminduak neska bereganatzeko duen desioa

   2. Irakaspena (helburu didaktikoa)

      1. Maitasunak egin ditzakeekn kalteetaz ohartarazi nahi digu.
      2. Normalean amaieran agertzen da.

4. EZAUGARRIAK

   1. Izaera lirikoari dagokiona

      1. Baliabide semantikoak

         1. Metafora: Bi hitzen arteko antzekotasunak kontuan izanda, horietako hitz bat bestearekin ordezkatu.

         2. Emakumea izendatzeko 3 forma:

         3. Izarra: Emakuke hotz eta urruna adierazten du.

         4. Lorea: Maitemindutako emakumea adierazten du.

         5. Txoria: Engainatutako emakumea adierzten da.

      2. Ezaugarri fonikoak

         1. Errima dauka

KOPLA ZAHARRA

1. DEFINIZIOA

   1. Aspali sortutako koplak

   2. Garai ezberdinetan abetsu trikitia eta panderoarekin.

      1. Eguberri, santa ageda, inauteriak…

2. GAIAK

   1. Ez du gai sakonik jorratzen

      1. Dantzarako sortuak
      2. Eskean ibiltzeko sortuak

3. EDUKIA

   1. Bi zatitan banatuta dago

      1. Sinbolikoa: Izadiari (naturari) buruz erreferentzia egin.
      2. Ezanahia duen zatia. (sinbolikoak duen esanahia)

   2. Bien artean lotura ez da logikoa izaten, bisuala edo estetikoa baizik.

4. EZAUGARRIAK

   1. Eskema metrikoa:

      1. Lau lerroko ahapaldiak dira.
      2. 
      3. Errima esaldi laburrenean joango da beti.

   2. Ezaugarri orokorrak

      1. Onomatopeia ugari erabiltzen dira

      2. Umoretsuak izaten dira askotan

      3. Beste literatur molde batzuetan agertu daitezke txertatuta:

         1. Balada
         2. Haur-jolasetan

iiiiii: ez da derrigorrezkoa aipatzea

BERTSOLARITZA

1. DEFINIZIOA

   1. Diskurtso neurtu, errimatu eta kantatuen artea da.

   2. Ahozko eta idatzia izan daiteke.

      1. Ez- tradiziozkoa inprobisatua.
      2. Doinuaz lagunduta abetsu.
      3. Gaia entzun eta segundu gutxira sortu, momentuan.

2. KOKAPENA

   1. Euskal Herri osoan.

3. GAIAK

   1. Edozein gai: Lirikoak, narratiboak, umorezkoak…

4. EZAUGARRIAK

   1. Bertso arraskastatsu bat izateko:

      1. Gaiak eskatzen duen tonua eta erregistroan sortu.

      2. Doinua ere gaiaren araberakoa.

      3. Entzule mota eta heran ezaugarriak kontuan hartu.

      4. mementuko gertaerei aurre eguteko prest. (inprobisazioa)

      5. Koherentzia elkarrizketan

         1. Batek esandakoa besteak jarraitu

      6. Momentuko arazo sozialak landu eta aipatu.

   2. Ariketa motak:

      1. Gaiak ipini eta bertsoa asmatu, hasiera eman eta jarraitu…

   3. Neurriak:

      1. 8ko txikia / handia
      2. 10eko txikia / handia

   4. Doinua:

      1. Desberdinak eta ugari daude.