Deel 0: Canon

Deel 1: Van den vos Reynaerde

• Literatuurgenre: Middelnederlandse dierenepos geschreven door Willem.

• Relevantie: Blijft relevant voor hedendaagse cultuuruitingen.

• Doelgroep: Oorspronkelijk geschreven voor een rijke elite

Belangrijkste Personages

• Nobel, de leeuw: Nobele karaktereigenschappen.

• Isegrim, de wolf: Modest en soms gemene eigenschappen.

• Courtois, het schoothondje: Loyaal maar soms naïef.

• Tybeert, de kat: Slim en sluw.

• Reynaert, de vos: Sluw en sluw; roept negatieve associaties op.

• Cuwaert, de haas: Energiek en snel.

• Belijn, de ram: Kan met kalmte bekeken worden.

• Grimbeert, de das: Grappig, schattig karakter.

Kritiek op de Ridderroman

• Satirische elementen:

  • Het epos bevat kritiek op de klassieke ridderroman.

  • Onderwerpen zijn maatschappijkritiek en wreedheden in de middeleeuwse maatschappij.

Thema's en Motieven

• Dieren als personages:

  • Methode om kritiek te leveren zonder gevolgen van lezers.

  • Lezers kunnen zich gemakkelijk verbinden met de allegorische dieren.

• Stereotypen:

  • Openingsversen als klassiek voorbeeld van ridderverhalen.

Satire in Van den vos Reynaerde

• Definitie van satire:

  • Kunstvorm die maatschappijkritiek levert met humor.

• Maatschappijkritiek:

  => Aristocratie, clerus, derde stand: misbruik van macht en wreedheid.

Noodlot van Reynaert

• Verraad:

  • Reynaert verraadt zijn familie, hetgeen onacceptabel was.

• Einde van het verhaal:

  • Reynaert ontsnapt zijn leugens, terwijl anderen de gevolgen ondergaan.

Hedendaagse Cultuur en Bewerking

• Graphic Novel:

  • Recent bewerkingen, bijvoorbeeld Reynaert de Vos.

• Hertaling versus vertalen:

  • Verschil ligt in de mate van trouw aan de oorspronkelijke tekst.

• Sympathie voor Reynaert:

  • Ondanks zijn wreedheden, blijft hij aantrekkelijk in zijn sluwheid.

Deel 2: Woorden

Denotatie

• Definitie: Woord zoals het in het woordenboek staat.

Connotatie

• Definitie: Gevoelens en associaties die met een woord verbonden zijn.

• Positieve connotaties: bewondering, plezier, geluk, medelijden.

• Negatieve connotaties: afkeer, verdriet, onverschilligheid.

Eufemisme

• Gebruik: Om taboes rondom gevoelige onderwerpen voorzichtig aan te snijden.

• Voorbeeld: "Ik moet naar het kleinste kamertje" in plaats van "Ik moet plassen."

Dysfemisme

• Definitie: Woord gebruikt om opzettelijk pejoratief of kwetsend te zijn.

• Voorbeeld: "Schijtluis" in plaats van "Bangerik."

Wat is Framing?

Framing is het gebruik van taal gekoppeld aan conceptuele kaders die beïnvloeden hoe boodschappen worden ontvangen. Voorbeelden hierbij zijn:

• Voorbeeld: "Warm" kan positieve gevoelens oproepen, zoals in de term "warm persoon".

• Politiek Framing: Termen zoals 'tax relief' hebben positieve connotaties, wat invloed heeft op de perceptie van politieke boodschappen.

• Frames verschillen per persoon en kunnen krachtiger worden door herhaling.

• Twee lagen van Framing:

  1. Gebruik een consistent frame voor een duidelijke boodschap.

  2. Kies frames die passen bij de doelgroep.

Deel 3: Betoog

• Logos: logica en redenering in een betoog. Argumenten zijn gebaseerd op feiten, statistieken en andere bewijsstukken die de redenering ondersteunen.

• Ethos: geloofwaardigheid van de spreker of schrijver. (expertise) en morele karakter. Een sterke ethos helpt om de boodschap overtuigender te maken.

• Pathos: emotionele, de gevoelens van het publiek aanspreken, wat hen kan aanzetten tot actie of overtuigen van een bepaald standpunt.

I. KLANKHERHALINGEN EN KLANKSPEL

• ALLITERATIE

  • Herhaling van de beginletter.

  • Voorbeeld: "Maten, makkers, Maes."

• EINDRIJM / VOLRIJM

  • Herhaling van dezelfde eindklank op woord- of versniveau.

  • Voorbeeld: "Zijn kwetsbare ideeën stalde hij uit in een flinterdunne dichtbundel als orchideeën achter een winkelruit."

• ASSONANTIE

  • Herhaling van dezelfde klinkerklanken in opeenvolgende woorden.

  • Voorbeeld: "Maten, makkers, Maes."

• ONOMATOPEE

  • Klanknabootsend woord.

  • Voorbeelden: "Kraken, piepen, ritselen."

II. HERHALINGEN

• ANAFOOR/ HERHALING

  • Herhaling van hetzelfde woord aan het begin van een zin of vers.

  • Voorbeeld: "Have a break, have a KitKat."

• ANADIPLOSIS

  • Beginnen met het laatste woord van de vorige zin of zinssnede.

  • Voorbeeld: "Wie kan rekenen, rekent op Dreft."

• POLYSYNDETON

  • Herhaling van het verbindingswoord.

  • Voorbeeld: "Ik wil én een auto, én een fiets, én een treinabonnement!"

• CLIMAX / EPITASIS

  • Herhaling van eenzelfde gedachte, steeds versterkt.

  • Voorbeeld: "Je begaat een fout, een misdaad, hoogverraad!"

III. BIJZONDERE WOORDORDE

• INVERSIE

  • Omkering van de gewone woordorde; werkwoord staat vooraan.

  • Voorbeeld: "Gedanst en gefeest hebben we, de hele nacht lang!"

• PARALLELLISME

  • Herhaling van dezelfde woordorde in zinsneden of zinnen.

IV. INHOUDELIJKE STIJLFIGUREN

• CLIMAX / EPITASIS

  • Herhaling van een gedachte, steeds versterkt

  • Voorbeeld: "Je begaat een fout, een misdaad, hoogverraad!"

• ANTITHESE / TEGENSTELLING

  • Twee contrasterende begrippen naast elkaar geplaatst.

  • Voorbeeld: "Herman de Coninck over liefde: je hebt er niets aan, maar je kunt niet zonder."

• LITOTES

  • Omschrijving door ontkenning van het tegendeel, vaak versterkt.

  • Voorbeeld: "Hij is beslist geen dommerik = Hij is best slim!"

• HYPERBOOL

  • Overdrijving.

  • Voorbeeld: "Clooney is de knapste man op aarde!"

• PLEONASME

  • Overtollig woordgebruik.

  • Voorbeeld: "Het rode bloed maakt een grote vlek in de witte sneeuw."

• TRICOLON (REGEL VAN DRIE)

  • Driedelige zin of zinsdeel.

  • Voorbeeld: "Veni, vidi, vici."

V. BEELDSPRAAK ALS STIJLFIGUUR

• PERSONIFICATIO

  • Dieren of zaken met menselijke gevoelens.

  • Voorbeeld: "De hoge burchten van Rhodopeia huilden."

• METONYMIE

  • Vervangen van een woord op grond van betekenisrelatie.

  • Voorbeelden:

    • Product / materiaal: "Hij reeg hem aan het staal."

    • Geheel / deel: "Een dakloze is eigenlijk huisloos."

• METAFOOR

  • Vervangen van een woord door een andere op basis van een gezamenlijke eigenschap.

  • Voorbeeld: "Haar haar was een waterval van zonnestralen."

• VERGELIJKING

  • Vergelijking met "als" of "zoals."

  • Voorbeeld: "Hij vocht als een leeuw."

• ALLEGORIE

  • Reeks samenhangende metaforen over een thema.

  • Voorbeeld: "In Van den vos Reynaerde houdt de schrijver het publiek een allegorische spiegel voor."

VI. TYPISCHE RETORISCHE FIGUREN

• CAPTATIO BENEVOLENTIAE

  • De spreker wint het publiek voor zich door complimenten.

  • Voorbeeld uitspraak door Obama: "I am honored to be in the timeless city of Cairo..."

• PRAETERITIO

  • Aankondigen iets over te slaan, maar het toch vermelden.

  • Voorbeeld: Trump over Clinton: "Ik was van plan iets enorm pijnlijks..."

• RETORISCHE VRAAG

  • Vraag waarvan het antwoord bekend is en niet verwacht wordt.

  • Voorbeeld: "Had je nu echt niks beters kunnen bedenken?"

• SELF DISCLOSURE

  • De spreker stelt zich kwetsbaar op.

• ONELINER

  • Korte, kernachtige uitspraak.

  • Voorbeeld: "Yes we can!"

VII. Structuu:

Inleiding op een Betoog

• Aanspreking: Begin met het aanspreken van het publiek of de lezer om betrokkenheid te creëren.

• Captatio Benevolentiae: Een techniek om de goodwill van het publiek te winnen, vaak door complimenten of het tonen van respect.

• Stelling: Duidelijk en beknopt de hoofdstelling of het standpunt formuleren waar je voor staat.

Midden

• Argumentatie:

  • Eigen argumenten:

  • Weerlegging mogelijke tegenargumenten: Anticipeer op tegenargumenten. Geef krachtige weerleggingen om jouw standpunt verder te versterken.

  • Signaalwoorden: Gebruik signaalwoorden zoals "Ten eerste", "ten tweede", "bovendien" om de structuur van je argumentatie te verduidelijken.

Slot

• Conclusie: Trek een duidelijke, krachtige conclusie die de kern van je betoog omvat. Wees beknopt en geef de lezer een helder eindoordeel over jouw argumentatie.

Deel 4: Katern

1. ZELLI: Wat is een Ellips?

• Een ellips of hiaat is een vorm van onbewuste luiheid.

• Het verwijst naar het niet vermelden van één of meerdere woorden in een zin.

• Er zijn vier mogelijke verklaringen voor elliptische zinnen:

  1. Vergeetachtigheid

     • Bij het formuleren van een zin kan je een woord vergeten op te schrijven.

     • Vaak lees je over deze fouten heen, vooral in de redactiefase.

  2. Gedachtesprong

     • Soms bedenk je wel iets maar druk je het niet uit.

     • Dit kan meer aandacht vergen om de denkfout te herkennen.

  3. Notitiestijl

     • Noteren is een beknopte manier van schrijven die snelheid wint.

     • Lidwoorden en overbodige voorzetsels kunnen worden weggelaten.

     • Deze stijl is nuttig bij notities, maar niet in uitgewerkte teksten.

  4. Tussentaal

     • De ellips kan voortkomen uit invloed van tussentaal, die niet per se standaardtaal is.

     • Dit betreft vaak voorzetsels die cruciaal zijn in bepaalde constructies.

2. ZFORM: Zinnen Formuleren

• Iedereen kan formuleren

  • Formuleren is een dagelijkse activiteit.

  • Goede zinnen vereisen geen jarenlange grammaticastudies, maar eerder een schema en een alledaagse benadering.

Problemen in Zinnen

• "Je klinkt als een robot of notaris"

  • Vermijd onpersoonlijke of complexe zinnen.

  • Schrijf zoals je het normaal zou zeggen:

    • Slechte formulering: "Deze weg volgend, wordt de reisduur behoorlijk ingekort."

    • Betere formuleringen:

      • "Als je deze weg volgt, dan is de reisduur heel wat korter."

      • "Langs deze weg kom je er sneller."

• "Je schrijft zoals je spreekt"

  • "Je ratelt" betekent dat je springt van de hak op de tak met weinig structuur.

  • Gebruik een tekstschema om de structuur te verbeteren.

  • Wees duidelijk in je formuleringen, zonder de regels van de standaardtaal te negeren.

• "Je tekst is saai"

  • Kleinere fouten kunnen saaiheid veroorzaken.

  • Schrijvers zonder schema kunnen:

    • Traag formuleren, met enkelvoudige zinnen.

    • Een staccato-patroon creëren: alleen "onderwerp" + "persoonsvorm".

• "Je zinnen kloppen gewoon niet"

  • Fouten kunnen voortkomen uit:

    • Slechte spelling.

    • Onjuiste woordkeuze.

    • Gebrek aan signaalwoorden zoals 'want', 'omdat'.

  • Begin met een goed tekstschema om de zinsstructuur te verbeteren.

  • Let op woordvolgorde en variatie in zinslengte.

3. ZWW

Regel: ‘t kofschip = laatste letter = T