Biologie is overal

• ‘Biotisch’ zijn dingen die kunnen leven hebben.

  • Dingen die geen leven kunnen hebben noemen we ‘abiotisch’.

• Een molecuul is het kleinste biologische eenheid.

• Organismen zijn levende wezens (dingen die leven).

  • Bijvoorbeeld: planten, dieren, schimmels en bacteriën.

• Om een levende organisme te zijn, moet het levensverschijnselen (kernmerken van leven).

  • Voorbeeld van levensverschijnsel: voorplanting, groei, ontwikkeling en stofwisseling.

    • Voorbeelden van stofwisseling: Fotosynthese, verbranding en voeding

  • Als een organisme heeft geen van de kernmerken, is het dode organisme (niet levende).

• Een levensloop spreken we bij alleen één organisme (bv: één man), en het wordt gebruikt om te zien het hele leven van één organisme.

  • Bijvoorbeeld bij één man: geboren → groeit → verandert → krijgt kind → sterft.

• Een levenscyclus wordt gebruikt als we aan de spreken van één soort organisme (bv: vlinderen), en het is ongeveer het zelfde als een levensloop maar het gaat door waneer het organel krijgt een kind.

  • Bijvoorbeeld bij vlinderen: geboren → groeit → verandert → krijgt kind (→ sterft) → het geboorde kind groeit → enz.

• Een cel bestaat uit organellen die heeft verschillende functies (bv: een celkern).

• Een weefsel is een groep van cellen met de zelfde vorm en zelfde functie.

  • Een groep van verschillende weefsels vormen een organ.

• Een organ is een deel van een organisme met een specifieke bouw en functie. (Bv: hart, oog, hersenen, botten enz.)

• Een groep van organen die geven een bepaalde functie wordt genoemd een ‘orgaanstelsel’

  • Bijvoorbeeld: verteringsstelsel en ademhalingsstelsel.

• Een populatie is een groep van dezelfde organisme soort. (Bv: een groep van mensen, een groep van honden, enz.)

• Een levensgemeenschap zijn alle verschillende populatie die levende in een bepaalde gebied.

• Een ecosysteem is een begrensde gebied waarvan een levensgemeenschap en de ‘niet-levende natuur’ deel uitmaken.

  • Voorbeelden niet-levende natuur van zijn: temperatuur, zonlicht, enz.

• Organisatieniveaus zijn het ‘grootheid volgorde’ van biologie.

  • Molecuul → organel → cel → weefsel → organ → orgaanstelsel → organisme → populatie → levensgemeenschap → ecosysteem → systeem aarde.

• Eenvoudige organismen’ bestaan uit alleen één cel. (Bv: bacteriën)

• Eukaryoten zijn organismen met een celkern.

• Prokaryoten zijn organismen met geen celkern, maar ze hebben wel plasmiden.

  • Plasmiden zijn kleine deeltjes van DNA (die zijn niet in een celkern).

Organen, weefsels en cellen

• Voorbeelden van weefsels zijn: dekweefsel, zenuwweefsel en spierweefsel.

  • Dekweefsels: wordt gebruikt om lichaamsoppervlakken te beschermen.

  • Zenuwweefsels: wordt gebruikt om informatie door te geven met zenuwcellen.

  • Spierweefsels: wordt gebruikt om organismen te laten bewegen.

• Tussenstoffen zijn stoffen die zitten tussen het cellen in een weefsel.

  • Tussencelstof hangt samen met de functie van het weefsel.

• Elke functie en vorm van een organisme is in hun voordeel.

Plantaardige en dierlijke cellen

• Plantaardige & dierlijke cellen bestaan uit:

  • Celmembraan: een hele dunne vliesje die houdt het cytoplasma; het kiest wat kan in en uit gaan.

  • Cytoplasma: een vloeistof (plasma) die heeft stoffen die nodig zijn voor de processen van de cel.

  • Celkern: waar al de data van de cel (DNA) staat; het is gevuld van kernplasma.

• Plantaardige cellen alleen hebben:

  • Bladgroenkorrel: ze maken glucose & zuurstof (uit water) en koolstof & licht; dit proces noem je ‘fotosynthese’.

  • Celwand: een dikke taaie stof cellulose die geeft het cel meer stevigheid.

  • Vacuole: een blaasje gevuld met vocht waarin diverse stoffen zitten opgelost. (Sommige dierlijke cellen kunnen het hebben, maar tog is het veel meer klein)

Organellen

• Celkernen bestaan uit chromosomen (lange moleculen van DNA).

  • Het DNA bevat informatie van de erfelijke eigenschappen (informatie zoals de bouw en functie van een cel)

• Endoplasmatisch reticulum is een netwerk dubbele membranen (tunnels) aangesloten aan het kernmembraan.

  • Het zorgt voor transport binnen de cel.

  • Er zijn twee soorten endoplasmatisch reticulum:

    • Ruw endoplasmatisch reticulum (RER): bevat ribosomen op de membraan.

    • Glad endoplasmatisch reticulum (GER): bevat geen ribosomen op de membraan.

• Ribosomen zijn kleine bolvormige organellen die eiwitten produceten.

  • Ribosomen komen voor:

    • vrij in de cytoplasma;

    • op de RER.

• Ribosomen zenden de eiwitten in het buisjes van de RER, maar de eiwitten zijn nog niet in hun uiteindelijke vorm, dus zenden ze het (in een blaasje) naar het golgisysteem.

• Het golgisysteem is een opeengestapelde platte membraan die krijgt ‘onvoltooid’ eiwitten en bewerkt het tot hun definitieve vorm. (Daarna zenden ze het uit de cel met blaasjes)

  • Sommige blaasjes blijven in de cel, bijvoorbeeld: lysosomen.

    • Lysosomen (peroxisoom) zijn enzymen (die wordt gebruikt om afvalstoffen te afbreken).

• Transportatie van de cel naar buiten noem je ‘exocytose’

  • Transportatie van buiten naar de cel noem je ‘endocytose’

• Mitochondrium is een ovaalvormige organel, met dubbele membraan (die binnenste is het sterkste).

  • Met het verbranding van glucose in de cel, gebruikt de mitochondrium die energie om ATP-moleculen te slagen. (ATP is gewoon energie die in een andere vorm is opgeslagen)

    • ATP-moleculen gaan van de mitochondrium naar de cytoplasma.

• Bladgroenkorrels (of chloroplast) heeft dubbele membraan.

• De formule van fotosynthese is: H2O + CO2 + licht → O2 + C6 H12 O6.

  • Water + koolstofdioxide + licht → zuurstof + glucose

• Celmembranen bestaan uit:

  • dubbele laag van fosfolipiden (dunne vloeibaar vliesjes);

  • membraaneiwitten (eiwitmoleculen tussen de fosfolipiden);

  • trilharen aan het buitenkant (helpt bij de beweging van de cel);

  • koolhydraatketens (voor de herkenning van de cel door andere cellen).

Transport door membranen

• Een oplossing bestaat uit een oplosmiddelen en één (of meer) opgeloste stoffen.

  • Je kan het oplossing aangeven met:

    • gram per liter (g/L);

    • gram per gram (g/g);

    • gram per kilogram (g/kg);

    • part per million (ppm);

    • mol per liter (m/L).

      • Deze zijn ‘concentratie’.

• Hoe meer van een stof, hoe hoger de concentratie.

• Diffusie is de verplaatsing van een stof van een plaats met een hoge concentratie naar een met een lage concentratie.

• Permeabel is een membraan die als de moleculen kleiner dan de poriën, kunnen ze passeren.

  • Dit is een ‘diffusie’.

• Osmose is de verplaatsing van water van een plaats met een lage concentratie naar een met een hge concentratie.

• Semipermeabel is een membraan die laat alleen sommige stoffen door, en sommige niet.

  • Dit is een ‘osmose

• Osmotische waarde is het aantal opgeloste deeltjes per volume-eenheid.

• Celmembranen (en membranen van organellen) zijn semipermeabel.

• Aquaporines zijn membranen met speciale eiwitten voor een snel transport van water.

  • Hoe meer aquaporines, hoe meer water kan worden getransport.

• Isotoon is wanneer beide osmotische waarde zijn gelijk (in = uit)

• Hypotoon is wanneer de omgeving een lagere osmotische waarde is (in > uit)

• Hypertoon is wanneer de omgeving een hogere osmotische waarde is (in < uit)

• Turgor is wanneer de druk die wordt uitgeoefend door vloeistof in een cel die het celmembraan tegen de celwand drukt.

• Plasmolyse is het loslaten van het celmembraan van de celwand.

• Passief transport is wanneer er is transport met geen energie.

• Actief transport is wanneer er is transport met energie.

• Transporteiwitten zijn geen kanaaltje, maar binden specifieke moleculen en transporteren ze van buiten naar binnen of omgekeerd

Natuurwetenschappelijk onderzoek

• De soorten onderzoeken zijn:

  • Literatuuronderzoek: een methode om bestaande kennis over een onderwerp te verzamelen.

  • Beschrijvende onderzoek: een methode om de gegevens van uw onderzoek die u hebt gevonden te beschrijven.

  • Hypothesetoetsend onderzoek: een methode om een mogelijk verklaring voor een waarneming van een verschijnsel, of een mogelijk verband tussen verschijnselen.

  • Onterwerpend onderzoek: een methode om het ontwerpen van een product als antwoord op een onderzoeksvraag.

• De fasen van een onterwerpend onderzoek zijn:

  • waarnemingen → hypothesevorming → concept uitwerking → prototype maken → experimentele fase → presenteren.

• De fasen van een natuurwetenschappelijk onderzoek zijn:

  • waarnemingen → onderzoeksvraag → hypothesevorming → experimentele fase → resultaten → conclusie.

• Bij een experiment is er goed om 2 groepen de hebben (experiment groep en controle groep).

  • Bij elke groep is het better om minimaal 10 organismen the hebben.