scheiding religie/staat
reductie religie private leven
ontkerkelijking:
→ wanneer steeds meer mensen zich niet meer als lid van een kerkgemeenschap beschouwen
afname maatschappelijke invloed religie

ondermijnende krachten

Franse revolutie, Verlichting, liberalisme
socialisme en marxisme (religie= “opium volk”)
wetenschappelijk positivisme: evolutie leer, historisch-kritische bijbelstudie
verstelijking + industrialisering → minder sociale controle

1.3 de schoolstrijd

antiklerikaal beleid Liberalen

na 1830: katholieken; vrij, confessioneel onderwijs (lager, middelbaar, hoger)
→ reactie: liberalen: openbaar onderwijs
→ gemeentelijk lager onder wijs → rijksmiddelbaar onderwijs

kritiek: indoctrinatie, schedelboorders, ziel verliezen,…

1878: liberale regering olv Walthère Frère-Orban: nieuwe schoolwetgeving (Wet-Van Humbeeck)

godsdienstonderricht buiten lesuren
enkel bij uitdrukkelijk verzoek ouders

→ katholieken: ongelukswet, schoolpenning, massabetogingen (voor en tegen)

1884: katholieken terug macht voor dertig jaar

20ste eeuw: openbaar onderwijs krijgt neutraal karakter
(godsdienstonderricht is facultatief)

twee concurrerende netten

1.4 verzuiling

katholieken:

confrontatie liberale antiklerikalisme
→ subsidiariteitsbeginsel: taken aan lagere bestuursorganen en private instellingen
toch gebruik subsidies
- katholieke organisaties: meer ontwikkelingskansen
- belangrijk segment bevolking in kerkelijke invloedssfeer

concurrentie ideologische stromingen
=> verzuiling: samenleving tot politiek niveau in levensbeschouwelijke segmenten
→ katholiek, liberaal, later socialistisch
→ tot diep 20ste eeuw
→ van wieg tot graf (→ ideologische kampen → rivaliteiten)

2 De communautaire breuklijn

etnisch-culturele tegenstelling

in confrontatie Franstalige elite: Vlaamse beweging:
→ openbaar leven vernederlandst

verfransing

Oostenrijks regime: Frans: cultuurtaal, prestige
Franse periode: bestuur verfranst
Verenigd Koninkrijk der Nederlanden: korte heropleving
na 1830
- Belgische Grondwet: taalvrijheid, praktijk: opdeling
- elite <> gepeupel

FASE 1: intellectuele beweging (cultureel)

Taelminnaers

intellectuelen kwamen op voor Vlaamse cultuur en taal

studie taal, cultuur, geschiedenis (Conscience)
doel: Belgische identiteit versterken en verrijken

Vlaams volk: verbeelde gemeenschap

studies taelminnaers: achter taal ook “Vlaams volk”
mythe (historisch nooit bestaan)

sociale groepen: geletterden: kunstenaars, schrijvers, onderwijzers, priesters, kleine burgerij) (niet stemgerechtigd)

1860: FASE 2: eerste politieke agitatie

Vlaamse ontvoogding: ~~culturele acties~~, machtspositie parlement verwerven
mogelijk door stapsgewijze uitbreiding kiesrecht
Jean Coucke en Pieter Goethals: veroordeel op verdenking roofmoord
→ Frans proces
→ via onthoofding geëxecuteerd
→ onschuldig

succes!

eerste Taalwet (1873): rechtstaal
tweede Taalwet (1878): bestuurstaal
derde Taalwet (1883): onderwijstaal
gelijkheidswet (1898): wetten in Frans en Nederlands gestemd, bekrachtigd, afgekondigd

territorialiteitsprincipe: streektaal = voertaal
einde taaldiscriminatie (belemmering sociale mobiliteit)
cultuurflamingantisme: streven naar volledige vernederlandsing van onderwijs, beginnen met universiteit

“cultuur”

niet enkel letterkunde
hoogste zin van het woord: economie
sociaaleconomisch leven vernederlandst → sociale beweging

Drie kraaiende hanen: ijveren vernederlandsing UGent

katholiek Frans van Cauwelaert
socialist Camille Huysmans
liberaal Louis Franck

WOI 1914: Hendrik Geeraert: sluizen openen

bezette deel: Flamenpolitik
→ activisme: samenwerken bezetter
→ “collaboratie” later veroordeeld

bekende activist: August Borms

oppositiebewegingen voor WOI

socialisme: algemeen enkelvoudig stemrecht
flamingantisme

verdeling flaminganten: activisme, passivisme

→ overtuigen: vernederlandsing UGent

Raad van Vlaanderen: collaborerend Vlaams parlement
→ gecontroleerd door bezetter (doel: Vlaamse gewesten inlijven)

1918: 2 taalgebieden
dwangarbeiders
Frontbeweging: militaire organisatie Vlaamsgezinde soldaten IJzerfront
1919: doodstraf → levenslange dwangarbeid
amnestie: kwijtschelding schuld en straf
1928: overwinning tussentijdse verkiezing arrondissement Antwerpen
1929: vrijlating

FASE 3: massabeweging
1933: oprichting radicale Vlaams-nationalistische partij:
Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV)
WOII: opnieuwe collaboratie
1946: executie
1954: oprichting Vlaams-nationalistische partij (federalisme)=
Volksunie
1962: officiële taalgrens
1970: staatshervormingen

einde unitaire België
culturele autonomie (Vlaamse gemeenschap)
economisch zelfbestuur (Vlaams Gewest)

FASE 4: federalisering 1993
= deelstaten: bevoegdheden maar verbonden door sterk overkoepelend bestuur

3 vrouwenemancipatie

verlichtingsfilosoof Nicolas de Condorcet

sociale rollen

geworteld in natuur, onveranderlijk
product cultuur, veranderlijk

Franse revolutie
→ “ des droits de l’homme et du citoyen”
→ abstracte zin (ongeacht ras,nationaliteit, geslacht)
→ MAAR vrouwen: geen stemrecht, recht ambt te bekleden, benadeeld op vlak van eigendom, familierecht en opvoeding

Olympe de Gouges
→ “des droits de la femme et de la citoyenne”
→ executie

De eed van De Horatii, Jacques-Louis David, 1784, neoclassisme

verankerd burgerlijk wetboek (Code Napoleon)