1. Inleiding

• Functie van regels:

  • Bevorderen van samenleven binnen een gemeenschap.

  • Rechtsregels: bindend en afdwingbaar door de overheid.

• Soorten recht:

  • Privaatrecht: Regelt verhoudingen tussen burgers.

  • Publiekrecht: Regelt verhoudingen tussen burgers en overheid.

• Hedendaagse relevantie:

  • Romeins recht vormt basis voor veel West- en Zuid-Europese wetgevingen.

  • Ontstaan en ontwikkeling van 6e eeuw v.Chr. tot 6e eeuw n.Chr.

2. Ontstaan van het Romeins Recht

• Grondslag van moderne rechtsregels:

  • Romeinen excelleerden in juridische organisatie en wetgeving.

• Ontwikkelingsfasen:

  • Primitief recht: Gebaseerd op mos maiorum en gewoonterecht.

  • Republikeinse periode: Ontstaan van de Wet der Twaalf Tafelen (450 v.Chr.).

    • Vastgelegd om willekeur te beperken.

    • Basis voor verdere interpretatie (interpretatio).

  • Praetorisch recht:

    • Praetors actualiseerden wetten via jaarlijkse edicten.

    • Juristen ondersteunden hen bij complexe juridische vraagstukken.

3. Grote Periodes

3.1. Koninkrijk (753 v.Chr. - 509 v.Chr.)

• Regering door koningen.

• Gebruik van gewoonterecht.

3.2. Republiek (509 v.Chr. - 31 v.Chr.)

• Sociale strijd tussen patriciërs en plebejers.

• Juridische evolutie door interpretatie en aanvulling van de Wet der Twaalf Tafelen.

3.3. Keizertijd

• Principaat (31 v.Chr. - 284 n.Chr.):

  • Juristen bleven invloedrijk.

  • Bekende juristen:

    • Labeo (1ste eeuw): Juridisch onderwijzer. 

    • Gaius (2de eeuw): Auteur van de Institutiones* (leerboek).*

      *enige volledig overgeleverd werk

    • Salvius Julianus (2de eeuw): Redigeerde het edictum perpetuum.

    • Aemilius Papianus, Domitius Ulpianus en Iulius Paulus (2de eeuw): drie grootste klassieke juristen

  • Einde republikeinse tradities.

• Dominaat (284 - 476 n.Chr.):

  • Juristen werden ambtenaren.

  • Weinig creatieve juridische ontwikkeling.

4. Bloeitijd en Erfgoed

• Klassieke periode:

  • Hoogtepunt in 2e en 3e eeuw n.Chr.

  • Gebaseerd op juridische teksten zoals Institutiones van Gaius.

• Keizer Justinianus I (6e eeuw n.Chr.):

  • Samenstelling van het Corpus iuris civilis:

    • Institutiones: Leerboek.

    • Digesta: Citaten van oudere juristen.

    • Codex Justinianus en Novellae: Keizerlijke verordeningen.

  • Bepalend voor Europese rechtstradities tot in de 19e eeuw.

5. Invloed op Europa

• Middeleeuwen:

  • Herontdekking en erkenning als ius commune (algemeen recht).

• Renaissance en Verlichting:

  • Versmelting met nationale rechtssystemen.

• 19e eeuw:

  • Basis voor moderne privaatrechtstudie, vooral in Duitsland.

6. Bijdrage van Romeinse juristen

• Ontwikkeling van:

  • Rechtsregels en juridisch begrippenapparaat.

  • Systematiek en methodiek van rechtspraak.

• Langdurige invloed op de Westerse wereld.