aardrijkskunde, geologie hs 4 en begin 5 (blz 1 en 2)

Hoofdstuk 4: kringloop van gesteenten

gesteente → los gesteente/los puin door weer en wind =verwering

los materiaal getransporteerd en elders afgezet = erosie

Manieren van transporteren (bij erosie):

• wind
• regen (stromend water)
• gletsjer (ijs/sneeuw)
• zwaartekracht

verplaatste materiaal afgezet aan bvb. rand van rivier, deltamonding, voet van een berg.

\
afbraak materiaal in lagen afgezet, vormt sedimentair of afzettingsgesteente

los sedimentair gesteente

steeds nieuwe sediment afgezet, toename van druk.

Losse korrels worden begraven en samengedrukt. Overgang los → vast sedimentair gesteente = begraving en diagenese

na diagenese:

sediment gesteenten ingedeeld naar ontstaanswijze:

A) gruisgesteente/klastisch gesteenten: door afbraak andere gesteenten ontstaan (mechanische afbraak), ingedeeld naar korrelgrootte:

1. klei
2. silt (fijn zand)
3. zand
4. grint

B) organisch/biogeen sediment: gevormd uit overblijfselen dieren/planten vb. kalksteen, turf, bruinkool, steenkool.

Schelpen, zeedierskeletten, koralen op zeebodem bezinken door druk volgende afzettingen ook diagenese

C) chemisch sediment: gevormd wanneer in water opgeloste stoffen neerslaan. Bvb.

zout (wanneer zee of meer uitdampt)

kalkterrassen (wanneer kalk neerslaat uit warm water)

gesteenten kunnen door platentektoniek geplooid worden of in contact komen met hete magma.

Door verhoging druk en/of temperatuur gesteente omgevormd tot

metamorf gesteente =gesteente met dezelfde chemische elementen, maar met veranderende binding tussen elementen; metamorfose

aan plaatranden en in subductiezones kunnen gesteenten zeer diep gaan liggen, daardoor smelten tot magma

magma kan opstijgen en onderweg stollen = stollingsgesteente

stolling kan diep ondergronds gebeuren = dieptegesteente, vb. graniet, dioriet, gabbro

stolling kan tijdens weg naar boven gebeuren = ganggesteente vb. porfier

magma kan ook opstijgen tot aan oppervlakte en aan oppervlak stollen = uitvloeiingsgesteenten vb. basalt, obsidiaan, puimsteen

stollignsgesteenten aan oppervlak weer verwering en erosie, kringloop gesloten

\
gesteenten komen aan oppervlak → regressie = zee trekt zich terug; daling zeeniveau kan veroorzaakt door: afkoeling klimaat, opheffing door platentektoniek → insnijding van rivieren = onderliggende lagen weer zichtbaar

\

OORZAAK:

• stijging zeeniveau: klimaatopwarming
• daling van het land: platentektoniek

\

\

kringloop van gesteenten:

1. verwering
2. erosie en afzetting
3. begraving en diagenese
4. metamorfose
5. smelten
6. opstijgen van magma
7. stolling van magma diep in de aarde
8. stolling van magma aan de oppervlakte
9. regressie en/of opheffing en/of erosie van de bovenliggende lagen

\

Hoofdstuk 5: geologische tijdschaal

1. zoektocht naar geologische geschiedenis aarde.

door onderzoek gesteenten en fossielen gevonden dat veel verschijnselen gebeurd zijn:

• fossielen: overblijfselen plantaardige/dierlijke organismen (of afdruk ervan) die lang geleden leefden. vb. schelp, blad, bot, tand…
• verschillende verschijnselen in geologische geschiedenis:
  • klimaatschommelingen in verleden: België was ooit warmer → koralen in kalksteen; Zuid-Frankrijk was ooit kouder → muurschilderingen rendieren, mammoeten, bizons
  • gebergtevorming in verleden: geplooide gesteentelagen Zuid-België; België ooit op plaatgrens??
  • wijziging ligging continenten: overeenkomst buideldieren in Australië en Zuid-Amerika; hebben landmassa’s ooit 1 geheel gevormd??
  • schommelingen zeeniveau: haaientanden gevonden in Vlaanderen
  • verdwijnen en evolueren levensvormen: geraamten iguanodons gevonden (in Bernissart); dinosaurussen zijn uitgestorven

\