Prawo

znaczenie podmiotowe → ktoś ma prawo DO czegoś (do życia, nauki, dobra materialnego)

określone prawo przynależy do konkretnego podmiotu (człowieka, organu władzy, obywatela) i dzięki temu może on z niego korzystać. Mówimy, że ma on własne prawa.

Niektóre z nich nazywamy wolnościami lub swobodami

Na podmiotach ciążą również obowiązki prawne.

znaczenie przedmiotowe → zbiór ogólnych, uporządkowanych norm zachowania, uznanych lub preferowanych przez społeczeństwo, których nieprzestrzeganie jest zagrożone różnymi sankcjami. Reguluje sferę materialnoprawną oraz formalnoprawną.

Normy społeczne a prawo

norma społeczna → uznany za obowiązujący właściwy sposób zachowania i postępowania jednostki w grupie. Od jednostki oczekiwane jest podporządkowanie się jej.

typ normy → norma moralna

źródło normy → jednostka ma wewnętrzny wymóg, a jego postrzeganie jest oceniane zgodnie z danym systemem wartości

konsekwencje naruszenia → indywidualne poczucie winy

kategorie oceny → dobre/złe słuszne/niesłuszne sprawiedliwe/niesprawiedliwe

typ normy → norma religijna

źródło normy → uznanie przez wspólnotę religijną. Uzasadnione przez odwołanie się do autorytetu Boga, bóstw, absolutu itd.

konsekwencje naruszenia → skutki wynikające z danego systemu religijnego (wyrzuty sumienia, potępienie) o sankcje nakładane w gronie współwyznawców (pokuta)

kategorie oceny → dobro/zło dobry uczynek/grzech zgodny z wiarą/niezgodny z wiarą

typ normy → norma obyczajowa

źródło normy → tradycja i kultura. obowiązuje w określonych okolicznościach

konsekwencje naruszenia → negatywna reakcja ze strony otoczenia

kategorie oceny → właściwe/niewłaściwe wypada/nie wypada

typ normy → norma zwyczajowa

źródło normy → rozpowszechnia się w społeczeństwie dzięki skłonności ludzi do naśladowania innych

konsekwencje naruszenia → uznanie za odmieńca

kategorie oceny → tak robią inni/nikt tak nie robi powszechnie uznane/nie uznane

typ normy → norma prawna

źródło normy → rekonstruowana na podstawie przepisów prawa ustanowionych przez państwo

konsekwencje naruszenia → nałożenie na podmiot sankcji prawnych

kategorie oceny → nakazane/zakazane dozwolone/niedozwolone legalne/nielegalne

Cechy norm prawnych:

1. największa moc oddziaływania w państwie

2. gwarancja przymusu państwowego

3. kontrola tylko zewnętrznych zachowań

4. jednolitość interpretacji i zastosowania

   1. abstrakcyjny charakter norm prawnych

   2. generalny charakter norm prawnych

trójelementowa budowa normy prawnej:

NORMA PRAWNA (co jest zgodne z prawem a co nie) =

+HIPOTEZA (kto i kiedy podlega normie)

+DYSPOZYCJA (jak należy się zachować)

+SANKCJA (co się stanie w przypadku złamania normy)

akt prawny → rezultat ustalenia prawa i konkretnych działań państwa. Są ogłaszane w różnych aktach normatywnych (np. w ustawach, rozporządzeniach).

Akty normatywne składają się z przepisów prawnych (wypowiedzi, które stanowią gramatyczną i logiczną całość oraz zostały wyodrębnione w tekście. Zawarte w aktach regulacje nie zawsze muszą mieć charakteru “twardego prawa“ gwarantowanego. Można spotkać się też z “miękkim prawem” czyli z tzw. normami programowymi, określającymi ogólnie, w jakim kierunku powinny działać organy państwa).

Podstawa prawna → uzasadniają wydanie aktu prawnego niższego rzędu lub podjęcie czynności prawnej lub faktycznej

Przepis składa się z:

• artykułu

• ustępu

• punktu

• litery

• tiret

Przepisy przedstawione w kodeksach odróżniają się od innych ustaw, gdyż zamiast ustępów zawierają paragrafy oznaczone symbolem §

Wykładnia prawa → proces, w którym jest ustalane znaczenie przepisów

Typy:

1. językowa (słowna)

2. systemowa

3. całościowa (funkcjonalna)

4. porównawcza

ignorantia iuris nocent - nieznajomość prawa szkodzi