CA

Mga Terminong Pangpamayanan, Lalawigan, at Rehiyon sa Pilipinas (VOCABULARY)

Pamayanan at mga antas ng pamahalaan

  • Ang pamayanan ay binubuo ng mga taong naninirahan sa iisang lugar at kinabibilangan ng mga barangay.
    • Ang barangay ay ang pinakaunang antas ng pamayanan.
    • Binubuo ito ng iba't ibang uri ng pamilya at karaniwang magkakapareho ang kabuhayan ng mga tao sa isang barangay.
  • Ang ating pamayanan ay binubuo rin ng mas malalawak na yunit:
    • Ang bayan o lungsod ay pinagtutuonan ng mga barangay na magkakaugnay.
    • Ang bayan ay karaniwang di masyadong maunlad at mas kakaunti ang tao kumpara sa lungsod.
    • Ang lungsod ay binubuo ng malalaki at mauunlad na barangay, mas mataas ang antas ng pamumuhay at mas marami ang taong naninirahan.
  • Ang mga maliliit na pamayanan (barangay) ang pundasyon na bumubuo sa mga bayan o lungsod, at ang mga bayan o lungsod na magkakalapit ay bumubuo sa isang lalawigan.
  • Ang lalawigan ay pinapangkat para mas madaling pamahalaan at planohin ang mas malalaking proyekto at serbisyo.
  • Ang rehiyon naman ang pinakamalawak na antas ng pagpapangkat ng pamayanan sa bansa; nagiging batayan ito ng pagbuo ng pambansang estruktura at pamahalaan.

Mga pangunahing bilang at komposisyon

  • Mayroong 81 lalawigan sa Pilipinas.
  • Ang Luzon ay binubuo ng 38 lalawigan.
  • Ang Visayas ay may 16 lalawigan.
  • Ang Mindanao naman ay may 27 lalawigan.
  • Ang mga lalawigan ay pinagpapangkat sa 18 rehiyon.
  • Sa partikular, mayroong 8 rehiyon sa Luzon, 4 rehiyon naman sa Visayas, at 6 rehiyon sa Mindanao.

Halimbawa ng pagkakakilanlan ng rehiyon at lalawigan

  • Rehiyon 4-A: CALABARZON (binubuo ng Cavite, Laguna, Batangas, Rizal, Quezon).
  • Rehiyon 4-B: MIMAROPA (Occidental Mindoro, Oriental Mindoro, Marinduque, Romblon).
  • Rehiyon 1: Ilocos Region (Ilocos Norte, Ilocos Sur, La Union, Pangasinan).
  • Rehiyon 2: Cagayan Valley (Cagayan, Isabela, Nueva Vizcaya, Quirino).
  • Rehiyon 3: Gitnang Luzon (Pampanga, Tarlac, Zambales, Bataan, Nueva Ecija, etc.).
  • Rehiyon 5: Bicol (Camarines Norte, Camarines Sur, Catanduanes, Albay, Sorsogon, Masbate).
  • Rehiyon 6: Western Visayas (Iloilo, Capiz, Aklan, Antique, Guimaras, Negros Occidental).
  • Rehiyon 7: Gitnang Visayas (Cebu, Bohol, etc.).
  • Rehiyon 8: Silangang Visayas (Leyte, Samar, Biliran, Northern Samar, Eastern Samar).
  • Rehiyon 9: Zamboanga Peninsula (Zamboanga del Norte, Zamboanga del Sur, Zamboanga Sibugay).
  • Rehiyon 10: Northern Mindanao (Bukidnon, Camiguin, Lanao del Norte, Lanao del Sur, Misamis Oriental, Misamis Occidental).
  • Rehiyon 11: Davao Region (Davao del Norte, Davao del Sur, Davao Oriental, Davao de Oro, etc.).
  • Rehiyon 12: Soccsksargen (Cotabato, Sarangani, Sultan Kudarat, General Santos City).
  • Rehiyon 13: Caraga (Dinagat Islands, Agusan del Norte, Agusan del Sur, Surigao del Norte, Surigao del Sur).
  • BARMM: Bangsamoro Autonomous Region in Muslim Mindanao (awtonomiya, sariling pamahalaang panrehiyon at batas batay sa relihiyong Islam; kinapapalooban ng mga lalawigan ng Maguindanao, Lanao del Sur, Basilan, Sulu, at Tawi-Tawi).

Pangunahing halimbawa ng mga lalawigan na tinukoy sa transcripts

  • Laguna (lalawigan sa Luzon; kabilang sa CALABARZON, Rehiyon 4-A).
  • Batangas (lalawigan sa Luzon; kabilang sa CALABARZON, Rehiyon 4-A).
  • Cebu (lalawigan sa Visayas; kabilang sa Rehiyon 7, Gitnang Visayas).
  • Maguindanao (lalawigan sa Mindanao; bahagi ng BARMM).
  • Maynila / NCR (Lungsod na bumubuo sa National Capital Region).

Ang NCR (National Capital Region)

  • Binubuo ng mga lungsod at munisipalidad na mahalaga sa pambansang pamahalaan at ekonomiya.
  • Kilala rin bilang Metropolitan Manila o Metro Manila.
  • Ilan sa mga lungsod at lunsod na nasa NCR:
    • Caloocan, Las Piñas, Makati, Malabon, Mandaluyong, Maynila, Marikina, Muntinlupa, Navotas, Parañaque, Pasay, Pasig, Pateros, Quezon City, San Juan, Taguig, Valenzuela.
  • Ang NCR ay bahagi ng Rehiyon o antas ng pamahalaan na malaki ang papel sa pamumuhay ng bansa, kalakalan, at daloy ng impormasyon.

BARMM at ang konteksto ng Mindanao

  • Ang Bangsamoro Autonomous Region in Muslim Mindanao (BARMM) ay may awtonomiya: may sariling pamahalaang panrehiyon at sarili nitong sistema ng batas batay sa relihiyong Islam.
  • Mindanao ay may anim na rehiyon, kabilang na ang BARMM at iba pang rehiyon tulad ng Zamboanga Peninsula, Northern Mindanao, Davao Region, SOCCSKSARGEN, Caraga.
  • Layunin ng BARMM na magbigay ng mas malayang pamamahala sa mga komunidad na Muslim sa Mindanao at itaguyod ang kapayapaan at pag-unlad sa rehiyon.

Pagsasanay at pagninilay

  • Subukin Natin: Alin sa mga sumusunod na pahayag ang naglalarawan sa inyong bayan o lungsod? (Mga pahayag na pinaghahandaan sa leksiyon)
    • malawak ang aking bayan o lungsod
    • marami pabrika o pagawaan dito
    • marami bilihan at mall dito
    • sementado ang mga daan dito
    • marami itong pook-pasyalan
    • ito ay palaging binabagyo
    • may malalawak na taniman dito
    • malapit ito sa dagat
  • Paliwanag ng kahalagahan ng pangkalahatang pagkakakilanlan: pagkakabuo ng mga barangay => bayan/lungsod => lalawigan => rehiyon => pambansang antas; batayang prinsipyo ng pamamahala at koordinasyon ng serbisyo publiko.

Mahalagang konteksto at praktikal na kahalagahan

  • Ang pag-unawa sa pagkakahati-hati ng pamayanan ay tumutulong sa mas mahusay na pamamahala, disaster response, at sosyo-ekonomikong pag-unlad.
  • Ang pagkakakilanlan ng rehiyon ay nakatutulong sa pagtukoy ng wikang ginagamit, kultura, at mga ugnayan ng mga bayan at lungsod na may magkakatulad na wika at tradisyon.
  • Ang BARMM ay nagpapakita ng pagkakaroon ng awtonomiya at iba't ibang lehitimong sistema ng batas batay sa konteksto ng relihiyon at kultura; mahalaga ito sa pagresolba ng mga isyung pangkapayapaan at pamamahala.

Mga pangunahing pagtukoy at konsepto

  • Barangay: pinakamaliit na yunit ng pamayanan na binubuo ng iba't ibang pamilya at kasalukuyang magkakapareho ang kabuhayan.
  • Bayan o Lungsod: pambansang antas ng lokal na pamahalaan na binubuo ng maraming barangay; pagkakaiba sa antas ng kaunlaran at dami ng tao.
  • Lalawigan: mas malawak na enitidad na binubuo ng maraming bayan at lungsod; pangunahing yunit ng pambansang estruktura.
  • Rehiyon: pinakamalawak na antas ng pamahalaan na nag-uugnay ng mga lalawigan para sa koordinasyon at mga programang pampamahalaan; may 18 rehiyon ang Pilipinas.
  • Rehiyon sa Luzon, Visayas, Mindanao: 8, 4, at 6 na rehiyon ayon sa geographical na paghahati.
  • NCR: National Capital Region; sentro ng pamahalaan at pangunahing lungsod-pang-ekonomiya.
  • BARMM: Bangsamoro Autonomous Region in Muslim Mindanao; awtonomiya at sariling batas batay sa Islam; binubuo ng mga lalawigan sa Mindanao.

Pangwakas na paalala

  • Ang mga dato tungkol sa bilang ng mga lalawigan, rehiyon, at ang kanilang komposisyon ay mahalaga para sa pagsusuri ng heograpiya at administrasyon ng bansa.
  • Mahalaga ring maunawaan ang ugnayan ng wika, kultura, at lokasyon sa pagdidisenyo ng mga serbisyong pangkomunidad at mga teenyentehan sa pamahalaan.