Zemsta

Aleksander Fredro → 1793-1876, ROMANTYZM, komediopisarz

geneza = okoliczności powstania, pomysł na utwór

Geneza ,,Zemsty”: Fredro przeglądał dokumenty zamku, który wniosła w posagu jego żona

Zamek w Odrzykoniu w XVII w. należał do dwóch właścicieli: Piotra Firleja (wojewoda), Jana Skotnickiego (kasztelan) → sąsiedzi toczyli ze sobą spór, procesowali się. Kres zatargom położył ślub Mikołaja Firleja z Zofią Skotnicką.

czas akcji: XVII w. , czasy współczesne autorowi

miejsce akcji: wieś na Mazowszu, zamek należący do Cześnika Raptusiewicza i Rejenta Milczka

cześnik - urząd polegający na podawaniu trunków do stołu

rejent - pracownik wymiaru sprawiedliwości, notariusz

(-plan wydarzeń-

1. Plany małżeńskie Cześnika
2. Papkin w roli swata
3. Przyjęcie przez Podstolinę oświadczyn Raptusiewicza
4. Schadzka Klary i Wacława
5. Bójka o mur
6. Wacław jeńcem Papkina
7. Łapówka od syna Rejenta dla wiernego sługi Cześnika
8. Spotkanie Wacława z Podstoliną - dawną kochanką
9. Oświadczyny Papkina i warunki Klary
   10. Zgoda Podstoliny na oświadczyny Wacława
   11. Wysłanie Papkina do Rejenta z poselstwem
   12. Pisanie pozwy sądowego przez Rejenta
   13. Zmuszanie Wacława do małżeństwa z Podstoliną
   14. Przybycia Papkina do Rejenta z wyzwaniem na pojedynek od Cześnika
   15. Zdrada Podstoliny - przystanie na słub z Wacławem
   16. Powrót Papkina z wieścią o planie Rejenta
   17. Uknucie intrygi przez Cześnika w akcie zemsty
   18. Przybycie Rejenta do domu Cześnika w związku z pojedynkiem
   19. Ślub Wacława i Klary
   20. Pojednanie zwaśnionych rodów)

%%Bohaterowie:%%

• Cześnik (Maciej Raptusiewicz) → kawaler, zamek, wujek Klary
• Rejent Milczek → wdowiec, syn - Wacław
• Perełka (kucharz)
• Podstolina Hanna Czerpiesińska
• Klara Raptusiewiczówna - sierota, Cześnik - wujek
• Wacław Milczek
• Dyndalski (marszałek)
• Śmigalski (dworzanin)
• Józef Papkin (na łasce Cześnika)
• murarze

%%Cele poszczególnych bohaterów:%%

1. Cześnik → pozbycie się Rejenta, ślub z Podstoliną ze względu na majątek
2. Rejent → pozbycie się Cześnika, wydanie Wacława za Podstolinę
3. Wacław → poślubienie Klary, z miłości
4. Klara → ślub z Wacławem, zgoda między Cześnikiem a Rejentem
5. Papkin → chce, aby wszyscy go podziwiali
6. Podstolina → chce wyjść za mąż, bo nie ma środków do życia

Wątki:

1. główny - spór o mur między Cześnikiem a Rejentem

2. poboczne:

   miłość Klary i Wacława

   wątek Podstoliny

   wątek Papkina

   plany małżeńskie Cześnika

Rodzaj literacki: dramat

Gatunek literacki: komedia

,,Zemsta'“ jako dramat:

• dialogi i monologi
• o wydarzeniach dowiadujemy się od bohaterów
• brak narratora/podmiotu lirycznego
• tekst główny i poboczny (didaskalia)
• utwór sceniczny
• akty i sceny

!na sprawdzian!

Nazwiska znaczące:

1. Raptusiewicz → raptus/raptowny → gwałtowny, porywczy, choleryk, kieruje się emocjami
2. Milczek → milcząc → cichy, milczący, działa podstępnie
3. Papkin → papa → dużo mówi, mało robi, przechwala się

“Zemsta” jako komedia charakterów → efekt humorystyczny wynika z przerysowania bohaterów i ich negatywnych cech

Józef Papkin:

• kawaler, szlachcic bez majątku, na łasce Cześnika, spełnia jego rozkazy
• cechy: kłamca, mówca, obyty, przekupny, hazardzista, tchórz
• wygląd: krótkie spodnie, buty do połowy łydki, peruka z warkoczem, kapelusz, szabla (Artemiza)

TESTAMENT PAPKINA

RODZAJE KOMIZMU:

• sytuacyjny (zawsze układy zdarzeń i sytuacji międzi bohaterami np. nieporozumienia, spiętrzanie się niefortunnych przypadków)
• słowny (polega na śmiesznym zestawieniu rozmów, odpowiednio dobranych słów, barwnym języku, dwuznaczności)
• postaci (charakterów) (konstrast charakterów, który powoduje wiele zabawnych sytuacji, wyolbrzymione cechy charakteru powodują także przesadne potęgowanie problemów)

“Zemsta”

1. Komizm postaci → Papkin, Cześnik, Rejent → śmieszą zachowaniem i wyglądem
2. Komizm sytuacyjny → dyktowanie listu przez Cześnika Dyndalskiemu, przechwalanie sie Papkina walecznością w czasie bitwy o mur (w rzeczywistości się chowa), pisanie testamentu przez Papkina, oddanie się Wacława w niewolę i upieranie się, że w niej pozostanie
3. Komizm słowny

,,Niech się czarci chwycą

Z taką pustą mózgownicą!

Mocium panie cymbał pisze”

,,Idź, serdeńko, bo cię trzepnę”

,,Co skłoniło Podstolinę

Za takową iść godzinę”

,,Hej! Serwacy! daj gwintówkę!

Niechaj strące tę makówkę”

Wyjaśnienie tytułu:

“Zemsta”

czyja? Cześnika

na kim? Rejencie

za co? za pokrzyżowanie planów małżeńskich

konsekwencje (3) ślub Klary i Wacława, zgoda między Cześnikiem i Rejentem, majątek dla Podstoliny

Przysłowia:

Zgoda buduje, niezgoda rujnuje

Wszystko dobre, so się dobrze kończy

Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło