3 Filipino sa piling larang

Aralin 3: Mga Akademikong Sulatin

Iba’t ibang uri ang akademikong sulatin:

1. Abstrak
2. Sinopsis o Buod
3. Bionote
4. Talumpati
5. Adyenda
6. Katitikan ng pulong
7. Posisyong papel
8. Replektibong sanaysay
9. Pictorial-essay
   10. Lakbay-sanaysay

Abstrak

• Ang abstrak ay ==isang uri ng lagom== na karaniwang ginagamit sa ==pagsulat ng mga akademikong papel== tulad ng tesis, papel na siyentipiko at teknikal, lektyur at mga report. Ito ay kadalasang bahagi ng isang tesis o disertasyon na makikita sa unahan ng pananaliksik pagkatapos ng title page o pahina ng pamagat. Ito ang naglalaman ng pinakabuod ng buong akdang akademiko o ulat. Ayon kay ==Philip Koopman== sa kanyang aklat na How to Write an Abstract (1997), bagama’t ang abstrak ay maikli lamang, ==tinataglay nito ang mahahalagang elemento== o bahagi ng sulating akademiko tulad ng introduksiyon, mga kaugnay na literatura, metodolohiya, resulta at konklusyon. Naiiba ito sa konklusyon sapagkat ito ay ==naglalaman ng pinakabuod ng bawat bahagi ng sulatin o ulat.==

Mga dapat tandan sa pagsulat ng abstrak:

1. Lahat ng mga ==detalye== na ilalagay ay dapat na makikita sa kabuoan ng papel;
2. ==Iwasan== ang paglalagay ng mga statistical figures o table;
3. Gumamit ng simple, malinaw at ==derektang pangungusap==;
4. ==Maging obhetibo== (ilahad lamang ang mga pangunahing kaisipan at hindi dapat ipaliwanag) sa pag-sulat; at
5. ==Gawing maikli at komprehensibo.==

Sinopsis o Buod

Ang sinopsis o buod ay ==isang uri ng lagom== na kalimitang ==ginagamit sa mga nasa tekstong naratib== tulad ng kuwento, salaysay, nobela, dula, parabula, talumpati at iba pang anyo ng panitikan. Ang buod ay maaring buoin ng ==isang talata o higit pa== o maging ng ilang pangungusap lamang. Sa pagsulat ng synopsis, mahalagang maibuod ang nilalaman ng binasang akda ==gamit ang sariling salita==. Ang pagbubuod o pagsulat ng synopsis ay naglalayong makatulong sa ==madaling pagunawa sa diwa ng seleksyon== o akda, kung kaya’t nararapat na maging payak ang mga salitang gagamitin. Layunin din nitong maisulat ang pangunahing kaisipang taglay ng akda sa pamamagitan ng pagtukoy sa pahayag ng tesis nito. Ang pahayag ng tesis ay maaroong lantad na makikita sa akda o minsan, ito ay di tuwirang nakalahad kaya mahalagang basahin ng mabuti ang kabuoan nito. Sa pagkuha ng mahahalagang detalye ng akda, mahalagang matukoy ang sagot sa sumusunod: Sino? Ano? Kailan? Saan? Bakit? Paano? Sa pamamagitan ng pagsagot sa mga tanong na ito, magiging madali ang pagsulat ng buod.

Mga dapat tandaan sa pagsulat ng synopsis o buod:

1. Gumamit ng ==ikatlong panauhan== sa pagsulat nito;
2. Isulat batay sa ==tono ng orihinal na sipi==;
3. Ilahad ang mga ==pangunahing tauhan== at ang tungkuling kanilang ginagampanan gayundin ang mga suliranin na kanilang kinaharap;
4. Gumamit ng mga angkop na ==pang-ugnay== sa paghahabi ng mga pangyayari;
5. ==Tiyaking wasto== ang gramatika, pagbaybay at mga bantas na ginamit sa pag-sulat; at
6. Huwag kalimutang ==isulat ang ginamit na sanggunian== kung saan kinuha ang orihinal na sipi ng may-akda.

Bionote

Ang bionote ay maituturing ding ==isang uri ng lagom== na ginagamit sa ==pagsulat ng personal profile ng isang tao.== Marahil ay nakasulat ka na ng iyong ==talambuhay== o tinatawag sa ingles na ==authobiography== o kaya ng ==kathambuhay== o kathang buhay ng isang tao o ==biography==. Parang ganito rin ang bionote ngunit ito ay higit na maikokompara sa mga ito. Ayon kay ==Duenas at Sanz== sa kanilang aklat na Academic Writing for Health Sciences (2012), ang bionote ay tala sa buhay ng isang tao o naglalaman ng ==buod ng kanyang academic career== na madalas ay makikita o mababasa sa mga journal, aklat, abstrak ng mga sulating papel, web sites at iba pa. Kadalasan, ito ay ==ginagamit sa paggawa ng bio-data, resume== o anumang kagaya ng mga ito upang ipakilala ang sarili para sa isang propesyonal na layunin. Ito rin ang madalas na mababasa sa bahaging “Tungkol sa Iyong Sarili” na makikita sa mga social network o digital communication sites. Halimbawa nito ay ang bionote o pagpapakilala sa sarili ng mga gumagawa ng blog. Ito ang nagpapakilala ng ilang mahahalagang detalye sa buhay ng kung sino ang nasa likod ng blog. Ito rin ay maaring magamit ng taong naglalathala ng isang aklat o artikulo. Sa madaling salita, layunin ng bionote na ==maipakilala ang sarili== sa madla sa pamamagitan ng

pagbanggit ng mga ==personal na impormasyon== tungkol sa sarili at maging ng mga nagawa o
ginawa sa buhay.

Mga dapat tandaan sa pagsulat ng Bionote:

Isulat ng maikli. Kung ito ay gagamitin sa resume kailangang maisulat ito gamit ang ==200 na salita==;

1. ==Maglagay== ng mga detalye tungkol sa ==mga interes== piliin ang mga mahahalaga ayon sa ==tagumpay na iyong nakamit==;
2. ==Magsimula== sa pagbanggit ng mga mahalagang impormasyon o detalye ==tungkol sa iyong buhay==;
3. Isulat ito gamit ang ==ikatlong panauhan== upang maging litaw na ==obhetibo ang pagkakasulat==;
4. Gawing ==simple== ang pagkakasulat nito. Gumamit ng mga ==payak na salita== upang madaling makamit ang totoong layunin;
5. ==Muling basahin== ang sinulat na bionote.

Talumpati

Ang pagtatalumpati ay ==isang uri ng sining==. Maipakikita rito ang ==katatasan at kahusayan
ng tagapagsalita== sa panghihikayat upang paniwalaan ang kanyang paniniwala, pananaw at
pangangatuwiran sa isang partikular na paksang pinag-usapan. Kaiba ito sa ginagawa nating
pagsasalita sa araw-araw kung saan sinasabi natin ang gusto nating sabihin nang walang
pinagtutungkulan o binibigyang-diing paksa. Ang talumpati ay ==kadalasang pinaghahandaan== bago
bigkasin sa harapan ng tao kahit pa man ito’y biglaan. Ang pagsulat ng talumpati ang susi sa
mabisang pagtatalumpati. Bago pa man ito bigkasin sa madla ay mabuting nakapaghanda na ng
isang komprehensibong sulatin upang mas maging kapani-paniwala at kahika-hikayat ito para sa
mga nakikinig.

Mga dapat isaalang-alang sa pagsulat ng talumpati:

• Uri ng mga tagapakinig

✓ Edad ng mga makikinig

✓ Bilang ng mga makikinig

✓ Kasarian ng mga makikinig

✓ Edukasyon o antas sa lipunan ng mga makikinig

✓ Saloobin at dati ng alam ng mga makikinig

• Tema o paksang tatalakayin

✓ Pananaliksik ng datus at mga kaugnay na babasahin

✓ Pagbuo ng tesis o Pagtukoy sa mga pangunahing kaisipan

✓ punto

• Hulwaran sa pagbuo ng talumpati

✓ Kronolohikal na hulwaran

✓ Topikal na hulwaran

✓ Hulwarang problema-solusyon

• Kasanayan sa paghabi ng mga talumpati

✓ Introduksyon

✓ Diskusyon o katawan

✓ Katapusan o konklusyon

✓ Haba ng talumpati

Adyenda

Ayon kay ==Sudaprasert (2014)==, ang adyenda ang nagtatakda ng ==mga paksang tatalakayin sa pulong==. Ang pagkakaroon ng maayos at sistematikong adyenda ang isa sa mga susi ng matagumpay na pulong. Napakahalagang maisagawa ito nang maayos at ==maipabatid sa mga taong kabahagi bago isagawa ang pulong==.

Kahalagahan ng pagkakaroon ng adyenda ng pulong:

1. Ito ang nagsasaad ng sumusunod na mga impormasyon:
   a. Mga ==paksang tatalakayin==
   b. Mga ==taong tatalakay== o magpapaliwanag ng mga paksa
   c. ==Oras na itinakda== para sa bawat paksa
2. Ito rin ang ==nagtatakda ng balangkas ng pulong== tulad ng pagkakasunod-sunod ng mga
   paksang tatalakayin at kung gaano katagal pag-uusapan ang mga ito.
3. Ito ay ==nagsisislbing talaan== o tseklist na lubhang mahalaga upang matiyak na ang lahat
   ng paksang tatalakayin ay kasama sa talaan.
4. Ito ay ==nagbibigay rin ng pagkakataon sa mga kasapi sa pulong na maging handa== sa
   mga paksang tatalakayin o pagdedesisyonan
5. Ito ay ==nakatutulong== nang Malaki upang ==manatiling nakapokus== sa mga paksang
   tatalakayin sa pulong.

Katitikan ng pulong

Ang ==opisyal na tala sa isang pulong== ay tinatawag na katitikan ng pulong. Nagtataglay ito
ng mahahalagang detalye na tinalakay sa pulong ,kalimitang ==isinasagawa nang pormal, obhetibo==Matapos itong maisulat at mapagtibay, sa susunod na pagpupulong ay maari
itong magamit bilang ==prima facie evidence== sa mga legal na usapin o sanggumian para sa susunod
na pagpaplano at pagkilos.

Mahahalagang Bahagi ng Katitikan ng Pulong

Heading- Naglalaman ng pangalan ng kompanya, samahan , o oraganisasyon. Makikita rin dito ang petsa,lokasyon at maging ang oras ng pagsisimula ng pulong.

1. Mga kalahok o dumalo: ==Dito nakalagay ang mga nanguna sa pagpapadaloy ng pulong== gayundin ang mga pangalan ng lahat ng mga dumalo,mga panauhin gayundin ang mga lumiban sa pulong.
2. Pagbasa at pagpapatibay ng nagdaang katitikan ng pulong: Dito makikita kung ang ==nakalipas na katitikan ng pulong ay napagtibay== o may mga pagbabagong isinagawa sa mga ito.
3. Action Items o usaping napagkasunduan: Dito mababasa ang mahahalagang tala hinggil sa mga paksang tinalakay. Inilalagay rin sa bahaging ito kung sino ang ==taong nanguna sa pagtalakay== at maging ang ==desisyon na kanilang nabuo== ukol dito.
4. Pabalita o patalastas: ==Hindi ito laging makikita sa katitikan ng pulong== ngunit mayroon mang pabalita o patalastas mula sa mga dumslo tulad halimbawa ng suhestiyong agenda para sa susunod na pulong .
5. Iskedyul ng susunod na pulong: Itinatala sa dito kung ==kailan at saan ito gaganapin ang susunod na pulong.==
6. Pagtatapos: Inilalagay sa bahaging ito kung anong ==oras nagwakas ang pulong.==
7. Lagda: Mahalagang ilagay sa bahaging ito ang pangalan ng ==taong kumuha ng katititkan ng pulong== at kung kalian ito isinumite.

Posisyong papel

Ayon kay ==Grace Fleming==, sumulat ng artikulong “How to Write an Argumentative Essay”, ang posisyong papel ay ang pagsalig o ==pagsuporta sa katotohanan== ng isang ==kontrobrsyal na isyu== sa pamamagitan ng ==pagbuo ng isang kaso o usapin para sa iyong pananaw== o posisyon. Kapag nailatag na ang kaso at ang posisyon hinggil sa isyu, mahalagang ==mapatunayang totoo== at katanggap-tangap ito sa pamamagitan ng paggamit ng mga ==ebidensyang== kinapapalooban ng mga katotohanan, opinion ng mga taong may awtoridad hinggil sa paksa, karanasan, estadistika at iba pang uri ng katibayang magpapatibay sa posisyong ponanghahawakan. Ayon sa kanya, sa pagsulat ng posisyong papel ay mahalaga ang pagkakaroon ng isang ==mahusay at magandang paksa== ngunit higit na mahalaga ang kakayahang makabuo ng isang kaso o isyu.

Replektibong sanaysay

Ang replektibong sanaysay, ayon kay ==Michael Stranford==, isang guro at manunulat, ay isa
sa mga tiyak na ==uri ng sanaysay== na may kinalaman sa ==introspeksiyon na pagsasanay.==
Kinapapalooban ito ng pagbabahagi ng mga bagay sa naiisip, nararamdaman, pananaw, at
damdamin hinggil sa isang paksa at kung paano ito nakalikha ng epekto sa taong sumusulat nito.
Maihahalintulad ito sa pagsulat ng isang journal kung saan nangangailangan ito ng pagtatala ng
mga kaisipan at nararamdaman tungkol sa isang tiyak na paksa o pangyayari. Maiuugnay rin ito sa

pagsulat ng mga ==academic portfolio== kung saan nagkakaroon ng malalim na pagsusuri ang may-
akda kung ==paano siya umunlad bilang tao== kaugnay ng paksa o pangyayaring binibigyang-pansin

sa pagsulat. Ang replektibong sanaysay ay kadalasang ==nakabatay sa karanasan== kaya mula sa nilalaman nito ay masasalamin ang pagkatao ng sumulat. Ayon naman kay ==Kori Morgan==, guro mula sa West Virginia University at University of Akron, ang replektibong sanaysay ay nagpapakita ng ==personal na paglago== ng isang tao ==mula sa isang mahalagang karanasan== o pangyayari. Ibinabahagi nito sa mga mambabasa ang kalakasan at kahinaan ng sumulat batay sa mga karanasang natutuhan o nakuha. Madalas, ==ibinabahagi rin ng sumulat ang kanyang mga natutuhan== at kung paano ito gagamitin sa buhay sa hinaharap o kaya naman ay kung ==paano pa pauunlarin ang mga kahinaan== hinggil sa isang tiyak na aspekto ng buhay. Dahil ito ay kadalasang ==nakabatay sa personal na karanasan==, malayang makapipili ng paksa o pangyayaring bibigyang-pansin sa pagsulat ang manunulat.

Mga halimbawa ng paksa na maaring gawan ng repleksyong sanaysay:

1. Librong katatapos lamang basahin
2. Katatapos na nproyekto hinggil sa pananaliksik
3. Pagsali sa isang pansinikong Gawain
4. Praktikum tungkol sa isang kurso
5. Paglalakbay sa isang tiyak na lugar
6. Isyu tungkol sa pagkagumon sa pinagbabawal na gamut
7. Isyu tungkol sa mga pinag-aawayang teritoryo sa West Philippine Sea
8. Paglutas sa isang mabigat na suliranin
9. Isang natatanging karanasan bilang mag-aaral
   10. At marami pang iba.

Pictorial Essay

Ang pictorial essay ay ==isang sulatin== kung saan higit na ==nakararami ang larawan kaysa sa== o panulat. May pagkakataong nakaugnay ito sa isang lakbay-sanaysay lalo na’t karamihan
ng lakbay-sanaysay ay may kasamang larawan.

Sa pagsulat ng pictorial essay dapat lamang tandan ang sumusunod:

1. Ang ==paglalagay ng larawan ay dapat na isinaayos== o pinag-isipang Mabuti sapagkat ito ang ==magpapakita ng kabuoan ng kuwento== o kaisipang nais ipahayag.
2. ==Ang mga nakatalang sulat== o katitikan sa bawat larawan ay ==suporta lamang sa mga larawan== kaya’t hindi ito kinakailangang ==napakahaba o napakaikli.== Kailangang makatutulong sa pag-unawa at makapukaw sa interes ng magbabasa o titingin ang mga katitikang isusulat dito.
3. May ==isang paksang nais bigyang-diin sa mga larawan== kaya’t hindi maaring maglagay ng mga larawang may ibang kaisipan o lihis sa paksang nais bigyang- diin. Kailangang maipakita sa kabuoan ang layunin ng pagsulat o paggawa ng pictorial essay.
4. ==Isipin ang mga manonood o titingin ng iyong photo essay== kung ito ba ay mga bata, kabataan, propesyonal, o masa upang maibatay sa kanilang kaisipan at interes ang mga larawang ilalagay gayundin ang mga salitang gagamitin sa pagsulat ng mga caption.

Lakbay-sanaysay

Ang lakbay-sanaysay ay tinatawag ding ==travel essay o travelogue==. Ito ay isang ==uri ng lathalaing== ang pangunahing ==layunin ay maitala ang mga naging karanasan sa paglalakbay==. Ayon kay ==Nonon Carandang==, ito ay tinatawag niyang ==sanaylakbay== kung saan ang terminolohiyang ito, ayon sa kanya, ay binubuo ng ==tatlong konsepto: sanaysay, sanay at lakbay==. Naniniwala siyang ang ==sanaysay ang pinakaepektibong pormat ng sulatin== upang maitala ang mga naranasan sa paglalakbay. Aniya, nanghihinayang siya sa mga nakalipas niyang paglalakbay sa iba’t ibang lugar sa Europa at sa marami pang bansa sa mundo dahil nakaligtaan niya o sadyang nabalewala niya ang pagtatala. Maaaring naikwento niya ang kanyang mga karanasan sa ilan niyang mga kaibigan, mag-aaral at kamag-anak ngunit kalaunan ang mga ito ay nalilimutan din. Tanging sa mga larawang di naman nakapagsasalita niya iniasa ang pagbabalik-tanaw sa kanyang mga ginawang paglalakbay. Kaya naman, sa kanyang panayam sa naganap na UP Writers Workshop noong ika-10 ng Abril 2014 ay kanyang winika sa kanyang mga tagapakinig na sisikapin niyang isulat ang mga nagyari at kanyang naranasan sa kanyang mga paglalakbay sa pamamagitan ng paglalahad gamit ang sanaysay.

Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Lakbay-Sanaysay

1. Magkaroon ng ==kaisipang manlalakbay== sa halip na isang turista.
2. Sumulat sa ==unang panuhang punto de-bista.==
3. ==Tukuyin ang pokus== ng susulating lakbay-sanaysay.
4. Magtala ng ==mahahalagang detalye== at kumuha ng mga larawan para sa dokumentasyon
   habang naglalakbay.
5. ==Ilahad ang mga realisasyon== o mga natutuhan sa ginawang paglalakbay.
6. Gamitin ang ==kasanayan sa pagsulat ng sanaysay==.