Afrikaans E.A.T Studiemateriaal

Skryftekens en Spelreëls

• Skryftekens is belangrik vir korrekte spelling en uitspraak van woorde.

• Voorbeelde van skryftekens:

  • Deelteken: ë, ö

  • Kappie: ê, ô

  • Gravisaksent: è, ò

  • Akuutaksent: é, ó

  • Afkappingsteken: ma's

  • Koppelteken: see-eend

  • Hoofletters: Amasone (rivier) vs amasone (kwaai vrou)

Punktuasie

• Punktuasie sluit in: punt, komma, koppelteken, deelteken, ens.

• Noodsaaklik vir begrip. Te veel of te min leestekens kan steurend wees.

• Algemene leestekens:

  • Aandagstreep (–) om spesifieke inligting te beklemtoon.

  • Aanhalingstekens ('…') dui direkte woorde aan.

  • Asterisk (*) dui ontbrekende teks aan.

  • Dubbelpunt (:) lei 'n lys of verduideliking in.

  • Ellips (…) dui 'n pouse of weglating aan.

  • Hakies ( ) vir bykomende inligting.

  • Komma (,) verbeter leesbaarheid.

  • Punt (.) sluit 'n sin af.

Bywoorde

• Definisie: beskrywende woorde vir werkwoord, sin, of ander bywoorde.

• Volgorde: tyd, wyse, plek.

• Voorbeelde:

  • Plek: "Sy loop buite."

  • Tyd: "Ek lees soms 'n boek."

  • Wyse: "Sy spring hoog."

Letterlik en Figuurlik

• Letterlik: Woorde wat in hul mees basiese betekenis gebruik word, sonder enige metaforiese of simboliese konnotasie. Byvoorbeeld: "Die dogter het die bal gegooi."

• Figuurlik: Woorde wat 'n nie-betekenisvolle of simboliese interpretasie het. Byvoorbeeld: "Hy het die bal gegooi om die kompetisie te wen," wat beteken dat hy sy beste probeer het om eredivisie te wen.

Meervoude

• Woorde wat meervoud dui.

• Meervoude opsommings:

  • Kort vokale: pan → panne.

  • Dubbele vokale: maan → mane.

  • Twee vokale: voet → voete.

  • Kort vokaal en eindig op f: stof → stowwe.

Enkel- en Saamgestelde Sinne

• Enkelvoudige sin: Een hoofsin, bv. "Ek sien 'n insek."

• Saamgestelde sin: Twee of meer sinne saam, bv. "Die kos het gebrand omdat sy die stoof vergeet het."

Werkwoorde

• Werkwoorde: Woorde wat aksie beskryf.

• Tipes:

  • Selfstandige werkwoorde: kan alleen staan.

  • Hulpwerkwoorde: help hoofwerkwoord.

  • Koppelwerkwoorde: verbind sinsonderdele.

Voegwoorde

• Voegwoorde is woorde wat sinne of sinsonderdele aan mekaar verbind.

• Voorbeelde van voegwoorde:

  • En: verbind twee of meer soortgelyke idees of elemente, bv. "Ek hou van appels en piesangs."

  • Of: bied 'n keuse aan, bv. "Wil jy tee of koffie hê?"

  • Maar: dui 'n teenstelling aan, bv. "Ek hou van swem, maar ek kan nie goed swem nie."

  • Want: gee die rede aan, bv. "Ek het honger, want ek het nie ontbyt geëet nie."

  • Omdat: dui 'n rede aan, bv. "Ek gaan, omdat ek 'n afspraak het."

Voorsetsels

• Voorsetsels dui posisie of verband aan.

• Voorbeelde: op, onder, langs, deur, ens.

Agtervoegsels

• Verander die grammatika of vorm van 'n woord.

• Voorbeelde:

  • -heid: ongelykheid.

  • -ing: bedoeling.

Trappe van Vergelyking

• Stellende trap: gewone vorm, bv. mooi.

• Vergrotende trap: +er, bv. mooier.

• Oortreffende trap: +ste, bv. mooiste.

verergelykings is behels die vergelyking van twee of meer dinge. Dit is 'n grammatikaal hulpmiddel wat gebruik word om verskille of ooreenkomste aan te dui. Vergelykings kan deur die gebruik van werkwoorde gedoen word om aksies tussen die vergelykings te beklemtoon.

• Voorbeelde van vergelykings met werkwoorde:

  • "Hy hardloop vinniger as sy broer."

  • Hierdie vergelyking dui aan dat die manlike onderwerp se hardloop vermoë meer vinnig is in vergelyking met sy broer se vermoë.

  • "Sy eet meer as wat sy broer eet."

  • Hier word daar 'n aanduiding gegee dat die meisie 'n groter kwantiteit kos verbruik as haar broer.

  • "Die hond blaf harder as die kat."

  • Hierdie voorbeeld beklemtoon die rede waarom 'n hond se geblaf as 'n sterker aksie beskou word teenoor die kat se weerstand.

  • "Sy dans beter as haar vriendin."

  • Dit dui aan dat sy seergemiddeld 'n hoër vaardigheid in dans het as haar vriendin, wat die vergelyking van werkwoorde in aksie illustreer.

• Vorme van Vergelykings:

  • Eenvoudige Vergelyking:

  • Hierdie soort vergelyking gebruik die woorde "soos" of "as" om 'n direkte vergelyking te maak.

  • Die vergrotende trap:

  • Dit dui aan dat iets van 'n hoër graad of mate is (bv. "Hy is slimmer as haar.").

  • Die oortreffende trap:

  • Dit dui aan dat een persoon of ding die hoogste graad van 'n eienskap besit (bv. "Sy is die beste atleet in die span.").

• Vergelykings help om die taal meer blooming te maak, en dit bied 'n nuttige manier om inligting te verskaf oor 'n onderwerp asook om die leser se aandag te trek.

Antonieme

• Woorde met teenstellende betekenisse. Voorbeelde:

  • warm – koud

  • groot – klein

  • gelukkig – ongelukkig

Sinonieme

• Woorde met soortgelyke betekenisse. Voorbeelde:

  • mooi – pragtig

  • vinnig – gou

  • moeg – uitgeput

  • begin – start

Tye

• Teenwoordige tyd: Verwys na 'n aksie wat tans gebeur of 'n toestand wat aktueel is.

  • Voorbeeld: "Ek lees 'n boek."

• Verlede tyd: Verwys na 'n aksie wat in die verlede gebeur het.

  • Voorbeeld: "Ek het 'n boek gelees."

• Toekomende tyd: Verwys na 'n aksie wat in die toekoms gaan gebeur.

  • Voorbeeld: "Ek sal 'n boek lees."

Idiome

• Idiome is uitdrukkings waarvan die betekenis nie direk afgelei kan word van die betekenis van die individuele woorde.

• Voorbeelde:

  • "Die bal is in jou hof" (Jy is verantwoordelik)

  • "Iets onder die knie hê" (Iets goed verstaan of beheer)

  • "Die aap is uit die mou" (Die geheim is bekend)

  • "Op 'n rooskleurige manier" (Met optimisme)

• Idiome speel 'n belangrike rol in die lewe van die taal en help om kultuur en tradisies uit te druk.

Rym

• Rym is die herhaling van klanke aan die einde van woorde, dikwels gebruik in poësie.

• Voorbeelde van rym:

  • Korte rym: Maak - raak

  • Lang rym: Koud - soldaat

  • Vrye rym: Wind - kind

  • Vrye rym: Wind - kind

  • Halfrym: Blom - kom

  • Lang rym: Ster - ver

  • Lang rym: Laan - maan

Ritme

• Ritme is die patroon van klanke in die spraak of poësie, wat die vloei en musiek daarvan beïnvloed.

• Kenmerke van ritme:

  • Syllabiese ritme: gebaseer op die telling van lettergrepe.

  • Metronomiese ritme: gelyke tydsintervalle tussen klanke of woorde.

  • Vrye ritme: nie streng vasgemaak aan enige metrum of struktuur.

• Voorbeelde van ritme:

  • 'n Vaste patroon soos in ballades of liedjies.

  • Variasies in poësie wat emosies en atmosfeer ondersteun.

• Ritme is belangrik omdat dit die luisteraar of leser se ervaring verbeter, en bydra tot die mooi en aantrekkingskrag van die taal.

• Meer: 'n Term wat in poësie gebruik word wanneer daar bykomende herhalings of aksente in die ritme van die teks is.

• Mees: 'n term wat verwys na die besonderse herhalings of vorderings in 'n bepaalde ritmestruktuur, wat 'n spesifieke atmosfeer of gevoel kan skep.

• Alliterasie: 'n stylfiguur wat die herhaling van konsonantklanke aan die begin van woorde in nabygeleë sinne of verse behels, wat 'n melodieuse klank en ritmiese effek skep.

• Assonansie

  • Assonansie is die herhaling van vokaalklanke in nabygeleë woorde, wat dikwels 'n melodieuse effek in die taal skep.

  • Voorbeelde: Die gebruik van die klank "a" in die sin: "Die kat het in die gras gesit."

  Klanknabootsing

  • Klanknabootsing is die gebruik van klanke en woorde om waar te neem of te illustreer wat gehoor word. Dit sluit in die nabootsing van dieregeluide of natuurklanke in poësie en prosa in.

  • Voorbeelde: "Die bees blaat" of "Die water klots."

    Personifikasie : is wanneer lewelose dinge of diere menslike eienskappe gegee word. byvoorbeeld:

    Die son glimlag vir ons.

    Voorbeelde van personifikasie:

    • "Die wind fluister deur die bome."

    • "Die sterre kyk af na ons."

    • "Die roos dans in die bries."

    'n Metafoor (meervoud: metafore) is 'n oordragtelike, figuurlike uitdrukking wat op 'n vergelyking,

    ooreenkoms berus, die beeld in die plek van die eindelike voorstelling plaas, of die ooreenkoms

    tussen twee vergeleke voorwerpe suggereer.

    Voorbeelde:

    "Hart van klip."

    "Die oseaan van die lewe."

    "'n wil van staal."

    "Die skip van die woestyn (Kameel)."

    "Vlagskip" – grootste, beste, duurste of vinnigste produk in 'n reeks verbruikersgoeder