H8 - ZENUWWEEFSEL

ALGEMEEN

• termen (her)kennen

• ontstaan uit ectoderm

• prikkel → sensor/receptor → perifeer zenuwstelsel

  • afferente / sensorische zenuwvezels

  • pseudo-unipolair

• → integratie + verwerking centraal zenuwstelsel

  • hersenen en ruggenmerg

• → perifeer zenuwstelsel

  • efferente / motorische zenuwvezels

  • multipolair

• → effector (spier en/of klier) → reactie

  

• start

  • cellichaam = soma = perikaryon

  • afferent / sensorisch

• axon = neuriet

• einde

  • axonuiteinde

  • efferent / motorisch

    • contact spier

• opm;

• éénrichtingsverkeer v/h signaal = unidirectioneel

  • dendriet → cellichaam → axon

• tweerichtingsverkeer v/h transport = bidirectioneel

  • dendriet ←→ cellichaam ←→ axon

    • →

      • regeling door kinesine (eiwit)

      • vesikels, eiwitten, macromoleculen, organellen

    • ←

      • regeling door dyneïne (eiwit)

      • membraanfragmenten, lege vesikels, afbraakmateriaal

BINDWEEFSELHULZEN — PZS

• zenuw

  • verschillende zenuwvezelbundels samen

  • omgeven door bindweefsel = epineurium

    • buitenste laag dens BW

    • binnenste laag losmazig BW met grotere bloedvaten

• zenuwvezelbundel

  • verschillende zenuwvezels samen

  • omgeven door bindweefsel = perineurium

    • dun laagje dens BW met:

      • fibrocyten

      • tight junctions (bloed-zenuw-barrière)

• zenuwvezel

  • bestaat uit axon en neuroglia

  • omgeven door bindweefsel = endoneurium

    • dun laagje losmazig BW met;

      • capillairen

NEURONEN

• = zenuwcellen, exciteerbaar

• 3 belangrijkste onderdelen

  • cellichaam

    • aanmaak neurotransmitter

  • dendrieten

    • receptor

    • RER + mitochondriën

    • bevatten “spines”

  • axon

    • effector

    • GER + mitochondriën

    • verpakken neurotransmitter in vesikels (GA)

• Nissl stof

  • ruw endoplasmatisch reticulum (RER) + vrije ribosomen; rijk aan RNA

  • belangrijke rol eiwitsynthese

  • localisatie;

    • veel in cellichaam

    • beetje in dendrieten

    • geen in axon(heuvel)

• axon terminal bestaat uit meerdere telodendria

TYPES

• sensorisch

  • aanvoer, afferent

• motorisch

  • afvoer, efferent

• schakelneuron = interneuron

  • verbinding tss neuronen in CZS

VORM

• apolair; zenuwcellichaam met geen uitlopers

• unipolair; zenuwcellichaam met 1 uitloper

  • 1 axon

• pseudo-unipolair; zenuwcellichaam met 1 uitloper die zich vertakt

  • T-vormige splitsing

    • centrale tak = axon

    • perifere tak = dendriet

• bipolair; zenuwcellichaam met 2 uitlopers

  • 1 axon + 1 dendriet

• multipolair; zenuwcellichaam met meerdere uitlopers

  • 1 axon + meerdere dendrieten

  • vnl. motorische neuronen

• anaxonisch

  • geen duidelijk axon

  • meerdere gelijkvormige uitlopers; dendrieten

opm; pseudo-unipolair en multipolair meest voorkomend

SYNAPS

• interneuronaal = tussen 2 neuronen

  • axosomatisch; axon — cellichaam

  • axodendritisch; axon — dendriet

  • axoaxonisch; axon — axon

• neuro-effector = tussen neuron en effectorcel

  • myo-neuraal (somatisch of autonoom); neuron — spiercel

    • skeletspier; opgebouwd uit motoreenheden = motor units

      1 motorneuron → 1 of meerdere spiervezels aansturen; hoe groter de motor unit, hoe groter en krachtiger de contractie

    • gladde spier

  • neuroglandulair; neuron — kliercel

  • neuroreceptor

    • mechanoreceptoren, chemoreceptoren, fotoreceptoren …

CZS vs PZS

• CZS

  • hersenen

    • binnenkant; witte stof (gemyeliniseerd)

    • buitenkant; grijze stof (cellichamen neuron)

  • ruggenmerg

    • binnenkant; grijze stof (cellichamen neuron)

    • buitenkant; witte stof (gemyeliniseerd)

• PZS

  • zenuwen

  • ganglia = zenuwknopen = verdikking zenuw

NEUROGLIA

CZS

• oligodendrocyten

  • bij gemyeliniseerde zenuwvezels

  • weinig uitlopers

  • functie; vorming myelineschede → elektrische “isolatie”

• astrocyten = macroglia

  • overal

  • meest voorkomend

  • stervormig, veel uitlopers

  • functie; bescherming (bloed-hersenbarrière), ondersteuning en herstel

    • pia mater = binnenste, dunste hersenvlies (v/d 3)

• ependymcellen

  • rond holtes (ventrikels)

  • vormen soort epitheel; kubisch + microvilli + cilia

  • functie; bescherming en bedekking

• microgliacellen

  • vnl. rond capillairen

  • functie; macrofaag in CZS, immuunfunctie

  • stervormig, klein

PZS

• Schwancellen

  • perifere zenuwen

  • functie; vorming myelineschede → elektrische “isolatie”

• mantelcellen = satellietcellen = kapselcellen = amphicyten

  • rond zenuwcellichaam in ganglion

  • functie; steun ganglioncellen

ZENUWVEZELS

CZS

• geen BW

• myeline met oligodendrocyten

• merghoudende zenuwvezels

  • oligodendrocyt omwindt meerdere axonen

  • kern centraal

  • knopen van Ranvier, Schmidt-Lantermannlijnen

• mergloze of naakte zenuwvezels

  • geen contact met oligodendrocyt

  • volledig naakt: veel voorkomend in CZS

PZS

• wel BW, endoneurium

• myeline met Schwancellen

• merghoudende zenuwvezels

  • één Schwanncel omgeeft (gedeeltelijk) één axon

  • knopen Ranvier

    • saltatoire geleiding

  • Schmidt-Lantermannlijnen

    • = kleine cytoplasma-kanalen in myeline; myeline-lagen liggen iets verder uit elkaar dan bij de rest myelineschede

    • functie; transport en onderhoud in perifere zenuwen

  • meest voorkomend

• mergloze of naakte zenuwvezels

  • één Schwanncel omgeeft (gedeeltelijk) verschillende dunnere axonen

  • gladde spieren

WITTE / GRIJZE STOF

CZS

• witte stof = hersenmerg en ruggenmergschors

  • zenuwvezels

• grijze stof = hersenschors en -kernen, ruggenmerghoornen

  • cellichamen = perikarya

  • plaats synaps

PZS

• witte stof = zenuwen

  • gebundelde zenuwvezels

  • omringd door bindweefselhulzen

• grijze stof = ganglia of zenuwknopen

  • perikarya van zenuwcellen buiten CZS

  • gegroepeerde grote ganglioncellen

  • zenuwvezels

  • neuroglia en fibroblasten

  • omgeven door kapsel van dens collageen BW

• let op; binnen- en buitenkant wisselen om

DE- EN REGENERATIE

NEURONEN KUNNEN NIET DELEN!!!

CZS

• herstel onmogelijk

• plasticiteit kan wel; kinderen

  • deel van je hersenen neemt functie andere helft over

PZS

• herstel mogelijk indien twee stukjes dicht genoeg bij elkaar (enkele mm)

  

• probleem; snede in axon

• boven snede;

  • kern naar periferie

  • verdwijnen Nissl-stof

• onder snede;

  Wallerse degeneratie

  • = het afbreken van het distale deel (perifeer) van een beschadigd axon

    • axon distaal van de beschadiging breekt af

    • myelineschede rondom het axon verdwijnt geleidelijk

    • Schwann-cellen (gliacellen) blijven aanwezig; vormen structuur voor herstel

    • afbraakproducten worden opgeruimd door macrofagen

  Büngerse banden

  • = cilindervormige buizen die worden gevormd door overgebleven Schwann-cellen en hun basale lamina na Wallerse degeneratie

  • (be)geleiden uitgroei nieuwe axon naar zijn oorspronkelijke doel

• conclusie;

  • afbraak

    • myelineschede

    • axon

  • behoud

    • endoneurium (komt enkel voor in PZS)

    • Schwanncellen (gedeeltelijk) → celbrug = Büngerse banden