Griekse en Romeinse Geschiedenis

Griekse Mythologie en Goden

Welke goden komen voor?

• Aphrodite (godin van de liefde): attributen zijn vaak een spiegel.
• Pallas Athena (godin van de wijsheid): draagt een schild en speer, vergezeld door een uil.
• Apollo (god van het licht en de muziek): houdt vaak een muziekinstrument vast.
• Hefaistos: vuur.
• Ares: oorlog.
• Artemis: jacht.
• Demeter: landbouw.
• Hermes: handel.
• Hestia: huiselijkheid.

Mythen als Verklaringen

Mythen worden gebruikt om de wereld te verklaren, zoals leven en dood, de seizoenen, en het ontstaan van de wereld. Goden spelen hierin een hoofdrol.

Leven na de Dood

De Grieken geloven in een leven na de dood. De meeste doden gaan naar het schimmenrijk onder leiding van Hades, terwijl gunstelingen van de goden naar het Elysium gaan.

Mythe van Persephone en Demeter

Persephone, dochter van Demeter en Zeus, wordt ontvoerd door Hades. Demeter's verdriet veroorzaakt dorheid en honger op aarde. Zeus laat Persephone vrij, maar ze keert periodiek terug naar Hades, wat de winter inluidt.

Godenverering

Goden worden vereerd in en rond tempels. Priesters, vaak burgers, regelen offergaven en erediensten. Poleis hebben beschermgoden, zoals Pallas Athena in Athene. Spelen worden georganiseerd ter ere van de goden, zoals de Olympische Spelen.

Orakels

Het levenslot staat vast, maar orakels kunnen geraadpleegd worden over de toekomst. Het orakel van Apollo in Delphi is het bekendst. De Pythia, een zieneres, zit op een driepoot en snuift dampen, waardoor ze in extase voorspellingen doet die door priesters worden uitgelegd.

Etrusken

Wie zijn de Etrusken?

• Volk dat ten noorden van Rome leefde, in de streek Toscane.
• Stadstaten bestuurd door koningen of verkozen leiders.
• Handel in ijzererts met Egypte en Griekenland.
• Weinig geweten, weinig geschreven bronnen en een grotendeels onbekende taal.
• Mannen en vrouwen min of meer gelijk.
• Elite aan top van de samenleving.

Wat Weten We?

Materiële bronnen zoals gebruiksvoorwerpen, wapens en kunstwerken geven inzicht. Ze geloofden in goden en een hiernamaals. Hun alfabet lijkt op het Griekse.

Handel

Ze werden de 'ijzersjeiks' genoemd vanwege grote voorraden ijzererts, geruild voor waardevolle goederen.

Politieke Structuur

Etruskische stadstaten werden bestuurd door koningen of verkozen leiders.

Culturele Aspecten

Er zijn weinig geschreven bronnen, voornamelijk opschriften en gebruiksvoorwerpen. Hun taal is grotendeels onbekend.

Romeinse Godsdienst

Romeinse Goden en Griekse Equivalenten

• Zeus = Jupiter (oppergod)
• Hera = Juno (godin van huwelijk)
• Athena = Minerva (godin van wijsheid)
• Aphrodite = Venus (godin van liefde)
• Hermes = Mercurius (boodschapper van de goden)
• Poseidon = Neptunus (god van de zee)
• Ares = Mars (god van de oorlog)
• Eros = Cupido/Amor (god van liefde)
• Nike = Victoria (godin van de overwinning)
• Dionysos = Bacchus (god van de wijnbouw)
• Demeter = Ceres (godin van de landbouw)
• Hades = Pluto (god van de onderwereld)
• Artemis = Diana (godin van de jacht)
• Hephaistos = Vulcanus (god van de smeedkunst)

Romeinse Religieuze Praktijken

De Romeinen offeren en geloven in voortekenen. Ze hebben geen priesters zoals wij. Het familiehoofd brengt offers aan het huisaltaar. Burgers vervullen het priesterambt in Romeinse tempels. De 'pontifex maximus' (hogepriester) staat aan het hoofd.

Vestaalse Maagden

Vestaalse maagden dienen Vesta, de godin van het haardvuur. Ze moeten het vuur brandend houden in de tempel. Ze leggen een gelofte van kuisheid af voor dertig jaar. Overtredingen worden zwaar bestraft.

Christendom in Rome

Jezus van Nazareth predikt over het rijk van God en wordt terechtgesteld. Zijn volgelingen geloven in zijn opstanding.

De Romeinen zijn meestal verdraagzaam, maar er zijn soms christenvervolgingen. Constantijn geeft godsdienstvrijheid (Edict van Milaan, 313), en Theodosius maakt van het christendom de staatsgodsdienst.

Romeinse Rijk: Bloei en Verval

Adoptiekeizers

• Keizers behoren tot dezelfde familie (dynastie).
• Veroveren nieuwe gebieden (Mare Nostrum).
• Senaat is verdeeld en zwak.
• Adoptiekeizers kiezen de beste opvolger.
• Trajanus breidt het rijk uit; Hadrianus beveiligt de grenzen (limes).
• Periode van welvaart (Pax Romana).

Soldatenkeizers

• Leger krijgt meer macht.
• Generaals roepen zichzelf uit tot keizer burgeroorlogen.
• Romeinse economie verzwakt veel oorlogen, ziekten en honger.
• Hoge belastingen leiden tot meer sterftegevallen en dalende bevolking.

Herstel en Splitsing

• Diocletianus voert een nieuw bestuurssysteem in (autocratie, viermansbestuur).
• Constantijn wordt alleenheerser, verplaatst de hoofdstad naar Constantinopel.
• Theodosius splitst het rijk in West- en Oost-Romeinse Rijk.

Einde West-Romeinse Rijk

• Germaanse stammen vestigen zich in grensgebieden.
• Germaanse legeraanvoerders bemoeien zich met de politiek.
• Grensverdediging wordt verwaarloosd.
• West-Romeinse keizer afgezet in 476.
• Oost-Romeinse Rijk blijft bestaan tot 1453.

Griekse Poleis en Oorlogen

Perzische Oorlogen

• Oorzaken: Perzische koning wil Hellas veroveren en controle over de handel.
• Aanleiding: Griekse poleis in Klein- Azië komen in opstand.
• Veldslagen: Marathon (490 v.C.), Thermopylae (480 v.C.), Salamis (480 v.C.), Plataeae (479 v.C.).
• Athene krijgt aanzien en macht.

Delisch-Attische Zeebond en Peloponnesische Bond

• Delisch-Attische Zeebond (onder leiding van Athene) en Peloponnesische Bond (onder leiding van Sparta).
• Athene maakt misbruik van haar macht en dwingt poleis tot lidmaatschap.

Peloponnesische Oorlogen

• Oorzaken: Sparta en Athene zijn heel verschillend, Sparta is jaloers op Athene.
• Aanleiding: Athene bemoeit zich met een bondgenoot van Sparta.
• Verschillende fasen in de oorlog. Sparta wint uiteindelijk met hulp van Perzië.

Spartaanse Opvoeding

• Focus op discipline, gehoorzaamheid en uithoudingsvermogen.
• Staat neemt kinderen vanaf 7 jaar onder hoede.
• Weinig schoolkennis, vooral gericht op militaire training.
• Hard en spartaans leven: weinig eten, geen luxe.

Atheense Democratie

• Solon deelt burgers in volgens bezit. Hij voert vier klassen in met verschillende rechten.
• Pisistratos grijpt de macht als tiran.
• Kleisthenes legt de basis van de Atheense democratie.
• Indeling in fylen.
• Raad van 500, volksvergadering.
• Ostracisme.