Rozdział: Sztuka w kulturze. Co nas otacza?

Kultura

• Całokształt materialnego oraz duchowego dorobku ludzi
• Ogół elementów i obszarów ludzkiego życia, które mają różną wartość i zostały wytworzone od początku istnienia człowieka do chwili obecnej
• Przyswajanie i przekazywanie następnym pokoleniom wartości cennych dla rozwoju danej społeczności
• Przekształcanie środowiska życiowego w celu stworzenia jak najlepszych warunków do funkcjonowania
• Każdy naród i lud na ziemi ma swoją kulturę
• Przetrwała dzięki komunikacji
• O odrębności kultur od siebie decydują kody kulturowe
• Współczesna kultura często nazywana jest kulturą wizualną

^^Elementy kultury:^^

• Obyczaje, obrzędy, mity, wierzenia, styl życia
• Stan wiedzy danej społeczności
• Prawo
• Wartości, przekonania i normy etyczne
• Religia, etyka, filozofia
• Znaki, symbole, kody, ideologie, języki
• Sztuka i dzieła sztuki
• Wynalazki, narzędzia, maszyny, przedmioty codziennego użytku
• Umiejętności, typy zachowań
• Nauka, technika

^^Teksty kultury:^^

• Przestrzeń miasta
• Dzieło sztuki
• Spektakl teatralny
• Książka

Sztuka

• Oparte na umiejętnościach i opanowaniu określonych zasad przekształcanie materiału tak, aby przyjął on nową, odrębną formę, czyli stał się dziełem
• Współczesna sztuka to ogólna zdolność człowieka do twórczego działania, polegającego na utrwalaniu i interpretacji rzeczywistości lub kreowaniu nowej, z intencją oddziaływania na odbiorców
• Obejmuje wiele rodzajów świadomej i celowej aktywności człowieka
• Praca artystów wyrażających swoje poglądy i przeżycia w nietypowej formie, w celu wywołania w widzach emocji

^^Rodzaje sztuki:^^

• Sztuki piękne:
  • XVII - XVIII w.
  • Piękno jest podstawowym dążeniem artystów i najważniejszą cechą dzieł
  • Obejmuje:
  • Malarstwo
  • Rzeźbę
  • Architekturę
  • Poezję
  • Wymowę
  • Taniec
  • Muzykę
  • Teatr
• Sztuki plastyczne:
  • XIX w.
  • Dziedziny, które oddziałują na zmysł wzroku
  • Obejmuje:
  • Malarstwo
  • Grafikę
  • Rzeźbę
  • Architekturę
  • Rzemiosło artystyczne
• Sztuki wizualne i audiowizualne:
  • Współczesne określenia
  • Formy twórczości artystycznej, odbierane za pomocą różnych zmysłów
  • Wykracza poza zbiór dziedzin zaliczanych do sztuk plastycznych

Dzieło sztuki

• Materialny obiekt wytworzony zgodnie z określonymi regułami, w celu odwzorowania rzeczywistości, wykonania określonego przedmiotu lub wyrażenia przeżycia w sposób poruszający lub pouczający
• Powszechnie uważane za piękne, oryginalne, wyróżniające się spośród innych wytwory człowieka
• Dziełem sztuki może być nie tylko przedmiot, ale także sama aktywność twórcy, czy nawet jego pomysł lub projekt
• Współczesne dzieła sztuki są efektem poszukiwania nowych form wyrazu

^^Formy dzieł sztuki:^^

• Tradycyjne:
  • Obrazy
  • Rysunki
  • Grafiki
  • Rzeźby
  • Budowle
  • Przedmioty sztuki użytkowej
• Nowoczesne:
  • Fotografie
  • Fotokolaże
  • Fotomontaże
  • Filmy
  • Przedmioty gotowe
  • Przedmioty znalezione
• Nowe praktyki sztuki:
  • Obiekty
  • Asamblaże
  • Instalacje
  • Nagrania audio-wideo
  • Happening
  • Performance

^^Funkcje sztuki:^^

• Ekspresywna:
  • Wyrażanie przez artystę jego subiektywnych doznań i oglądu świata
• Ludyczna:
  • Widoczna zwłaszcza w sztuce służącej rozrywce i odpoczynkowi
• Komunikacyjna:
  • Odczytywanie przez odbiorcę sensów nadanych dziełu przez artystę
  • Mogą one dotyczyć:
  • Obyczajowości
  • Wiary
  • Historii
• Magiczna:
  • Przejawiała się w proszeniu bóstw o dobrobyt za pomocą dzieł sztuki
  • Ukazywała i tłumaczyła porządek świata
• Użytkowa:
  • Przedmioty służące celom praktycznym, a jednocześnie odznaczające się wartościami estetycznymi
• Religijna:
  • Wytwarzanie przedmiotów związanych z obrzędami religijnymi
  • Mogą to być:
  • Grobowce
  • Wizerunki świętych
• Dydaktyczna:
  • Demaskuje przejawy zła i niesprawiedliwości społecznej
  • Kształtuje krytyczną postawę wobec rzeczywistości
• Symboliczna:
  • Realizowana poprzez:
  • Piramidy, uwidaczniające status faraona
  • Katedry, ukazujące potęgę Boga
  • Wieżowce korporacji, manifestujące władzę pieniądza
• Estetyczna:
  • Zyskała na znaczeniu wraz z rozwojem malarstwa świeckiego i prywatnego mecenatu
  • Dzieła sztuki miały umożliwiać człowiekowi obcowanie z pięknem

^^Dziedziny sztuk wizualnych:^^

• Rysunek:
  • Dzieła są tworzone głównie przy użyciu:
  • Ołówka
  • Węgla
  • Kredy
  • Tuszu
  • Najważniejszą rolę odgrywają:
  • Linia
  • Walor
  • Światłocień
• Grafika:
  • Dzieła w których kluczowa jest linia
  • Głównie cyfrowe projektowanie graficzne
• Malarstwo:
  • Plamy barwne tworzą różne kompozycje
  • Główne środowiska wyrazu to:
  • Kształt
  • Kolor
• Fotografia:
  • Technika tworzenia, utrwalania i powielania w formie śladu na materiale światłoczułym lub w postaci cyfrowej obrazu będącego fragmentem rzeczywistości
  • Podstawowym środkiem wyrazu jest kadr
• Architektura:
  • Sztuka kształtowania miejsca, w którym żyje człowiek
  • Projektowanie przestrzeni i budowanie obiektów z uwzględnieniem ich funkcji oraz usytuowania
  • Podstawowe elementy kompozycji architektonicznej:
  • Bryła
  • Rozmieszczenie brył w przestrzeni
  • Proporcje brył w przestrzeni
  • Do tych czynników powinno dostosować się:
  • Wygląd miejsc
  • Wygląd budowli
  • Rodzaj zastosowanego materiału
• Film:
  • Ruchowe, udźwiękowione obrazy, tworzące opowieść w czasie, zwaną fabułą
  • Najważniejszym środkiem wyrazu jest montaż
  • Najmniejsza część dzieła filmowego to kadr
  • Kadr to pojedyncza, zatrzymana klatka filmowa
• Sztuka użytkowa:
  • Projektowanie przedmiotów codziennego użytku, tak aby ich wygląd odpowiadał przeznaczeniu
  • Powinna mieć zastosowanie praktyczne
  • Najważniejszymi zagadnieniami są:
  • Funkcja
  • Forma
  • Technika
• Rzeźba:
  • Operuje formatami trójwymiarowymi czyli bryłami
  • Jej wytwory można oglądać ze wszystkich stron
  • Najważniejszymi środkami są:
  • Tworzywo
  • Technika opracowania tworzywa
  • Faktura
• Nowe praktyki sztuki:
  • Nietypowe i współczesne dzieła i zabiegi artystyczne
  • Najważniejsza w tej dziedzinie jest strategia artysty
  • Kluczowe kwestie:
  • Problematyka pracy artysty
  • Tworzywo
  • Sposób kontaktu z dziełem
  • Praktyki sztuki:
  • Instalacje
  • Happeningi
  • Performace

Typy kultury i sztuki

%%Kultura globalna%% %%i Sztuka światowa%%

^^Kultura globalna:^^

• Powstała w wyniku połączenia elementów kultur poszczególnych krajów i narodowości, które nastąpiło za sprawą środków masowego przekazu, głównie telewizji i internetu
• Dzięki nowoczesnym środkom przekazu wszyscy mogą uczestniczyć w kulturze globalnej, korzystać z jej dorobku i szybkiego, nieograniczonego przepływu informacji

^^Sztuka światowa:^^

• Wielki zbiór twórczości różnych regionów i narodów, o cechach podobnych niezależnie od miejsca powstania i poruszającej te same tematy
• Zjawisko ciągłego przepływu, rozpowrzechniania i przetwarzania informacji o sztuce oraz reprodukowaniu dzieł
• Funkcjonowanie świata sztuki, jako wspólnoty ludzi na całym globie

%%Kultura europejska%% %%i Sztuka europejska%%

^^Kultura europejska:^^

• Powstała z połączenia dziedzictwa Starożytnej Grecji i Rzymu oraz wartości świata chrześcijańskiego
• Kształtowała się w kręgu średniowiecznej kultury, a potem renesansowych Włoch, XVII- i XVIII- wiecznej Francji oraz XIX-wiecznych Niemiec i Anglii
• Nierozerwalnie powiązana z rozwojem dorobku kulturowego wszystkich krajów kontynentu

^^Sztuka europejska:^^

• Ogół osiągnięć artystycznych krajów tego kontynentu
• Zbiór wspólnych cech dzieł powstałych na tym obszarze, wynikłych z jednakowych źródeł informacji oraz z podobnej historii
• Style:
  • Romański
  • Gotycki
  • Renesanz
  • Barok
  • Klasycyzm
  • Romantyzm

%%Kultura narodowa%% %%i Sztuka narodowa%%

^^Kultura narodowa:^^

• Całokształt dorobku danej nacji
• Czynnik spajający miekszańców wielu różnych regionów w zbiorowość mającą poczucie jedności
• Chroniona przez instytuty państwowe, m.in.:
  • Muzea
  • Teatry narodowe
  • Instytuty sztuki filmowej
• Elementy kultury narodowej:
  • Historia
  • Język
  • Wyznanie
  • Sztuka
  • Zwyczaje
  • Symbole
  • Bohaterowie historyczni
  • Bohaterowie literaccy

^^Sztuka narodowa:^^

• Twórczość artystów czujących przynależność do danego kraju i dających temu wyraz w swojej działalności
• Dzieła powstałe na terenie określonego państwa
• Przykładowe dzieła to prace nawiązujące tematyką do:
  • Narodowej historii
  • Tradycji
  • Mitologii
  • Literatury
  • Piękna rodzimych pejzaży

%%Kultura regionalna%% %%i Sztuka regionalna%%

^^Kultura regionalna:^^

• Dorobek ludzi zamieszkujących tereny poza miastami, w niewielkich, odizolowanych społecznościach
• Prace powstają wedle ustalonych wzorców, przekazywanych z pokolenia na pokolenie
• Dążenie do zachowania elementów charakterystycznych dla danego miejsca, podtrzymywania tryadycji i pogłębiania wiedzy o historii danego miejsca
• Wpółtworzenie i ożywianie ruchu kulturalnego w danej okolicy
• Składają się na nią:
  • Język (gwara)
  • Ubiór
  • Kuchnia
  • Zwyczaje
  • Wyznanie
• Wytwory związane są z:
  • Codziennym życiem na wsi
  • Zwyczajami
  • Dorocznymi świętami

^^Sztuka regionalna:^^

• Autorami są niewykształceni ludowi twórcy
• Nazywana sztuką nieprofesjonalną
• Powiela obowiązujące w danym regionie typy przedstawień, często religijnych
• Stanowi źródło rozrywki i wzmacnia poczucie tożsamości w lokalnych społecznościach
• Najbardziej popularne formy:
  • Malarstwo
  • Rzeźba
  • Grafika
  • Rzemiosło artystyczne

%%Kultura lokalna%% %%i Sztuka lokalna%%

^^Kultura lokalna:^^

• Związana z przestrzenią w której przebywamy na codzień i z którą czujemy więź
• Zaangażowanie w jej współtworzenie to wspieranie miejscowych twórców i dbałość o zachowanie unikalnego charakteru okolicy

^^Sztuka lokalna:^^

• Zjawiska artystyczne występujące w danym, niewielkim środowisku
• Twórczość - tradycyjna i nowoczesna - lokalnego kręgu

%%Kultura elitarna%% %%i Sztuka elitarna%%

^^Kultura elitarna:^^

• Tworzyła ją dawna elita społeczna
• Współcześnie jest rozwijana przez profesjonalnych twórców dla ludzi wykształconych, mających przygotowanie by odbierać trudne komunikaty
• Komunikaty te zmuszają do:
  • Myślenia
  • Ciągłego poszerzania wiedzy
  • Samodzielnego poszukiwania odpowiedzi

^^Sztuka elitarna:^^

• Działalność artystów, znawców sztuki i specjalistów związanych ze szkołami artystycznymi
• Nazywana sztuką profesjonalną
• Wymaga od odbiorców:
  • Wiedzy o kulturze
  • Przygotowania do interpretacji najnowszych zjawisk w sztuce
• Często:
  • Zawiera krytykę rzeczywistości
  • Wykracza poza nasze przyzwyczajenia
  • Zmusza do reflekcji
  • Wywołuje silne przeżycia
• Dzieła prezentowane:
  • Na festiwalach sztuki
  • W muzeach
  • W galeriach

%%Kultura popularna%% %%i Sztuka popularna%%

^^Kultura popularna:^^

• Zjawisko, w którym dobra są produkowane fabrycznie i anonimowo dla zysku
• Czerpie z dorobku kultury elitarnej, ale jest dostępna dla szerokiego grona odbiorców, dostosowana do upodobań większości z nich
• Jest związana z rozwojem nowych środków przekazu:
  • Gazet
  • Radia
  • Telewizji
  • Internetu

^^Sztuka popularna:^^

• Zapewnia widzom przede wszystkim rozrywkę
• Powiela powrzechnie znane i akceptowane wzorce, często będące uproszczeniem osiągnięć sztuki elitarnej
• Przekazywane treści są proste, związane z codziennym życiem
• Wiele wytworów powstaje w celach komercyjnych
• Autorami tych dzieł są wykwalifikowanie producenci i projektanci
• Jest to m.in.:
  • Wystrój wnętrz
  • Moda
  • Wygląd miast