Kultura

• Całokształt materialnego oraz duchowego dorobku ludzi

• Ogół elementów i obszarów ludzkiego życia, które mają różną wartość i zostały wytworzone od początku istnienia człowieka do chwili obecnej

• Przyswajanie i przekazywanie następnym pokoleniom wartości cennych dla rozwoju danej społeczności

• Przekształcanie środowiska życiowego w celu stworzenia jak najlepszych warunków do funkcjonowania

• Każdy naród i lud na ziemi ma swoją kulturę

• Przetrwała dzięki komunikacji

• O odrębności kultur od siebie decydują kody kulturowe

• Współczesna kultura często nazywana jest kulturą wizualną

Elementy kultury:

• Obyczaje, obrzędy, mity, wierzenia, styl życia

• Stan wiedzy danej społeczności

• Prawo

• Wartości, przekonania i normy etyczne

• Religia, etyka, filozofia

• Znaki, symbole, kody, ideologie, języki

• Sztuka i dzieła sztuki

• Wynalazki, narzędzia, maszyny, przedmioty codziennego użytku

• Umiejętności, typy zachowań

• Nauka, technika

Teksty kultury:

• Przestrzeń miasta

• Dzieło sztuki

• Spektakl teatralny

• Książka

Sztuka

• Oparte na umiejętnościach i opanowaniu określonych zasad przekształcanie materiału tak, aby przyjął on nową, odrębną formę, czyli stał się dziełem

• Współczesna sztuka to ogólna zdolność człowieka do twórczego działania, polegającego na utrwalaniu i interpretacji rzeczywistości lub kreowaniu nowej, z intencją oddziaływania na odbiorców

• Obejmuje wiele rodzajów świadomej i celowej aktywności człowieka

• Praca artystów wyrażających swoje poglądy i przeżycia w nietypowej formie, w celu wywołania w widzach emocji

Rodzaje sztuki:

• Sztuki piękne:

  • XVII - XVIII w.

  • Piękno jest podstawowym dążeniem artystów i najważniejszą cechą dzieł

  • Obejmuje:

    • Malarstwo

    • Rzeźbę

    • Architekturę

    • Poezję

    • Wymowę

    • Taniec

    • Muzykę

    • Teatr

• Sztuki plastyczne:

  • XIX w.

  • Dziedziny, które oddziałują na zmysł wzroku

  • Obejmuje:

    • Malarstwo

    • Grafikę

    • Rzeźbę

    • Architekturę

    • Rzemiosło artystyczne

• Sztuki wizualne i audiowizualne:

  • Współczesne określenia

  • Formy twórczości artystycznej, odbierane za pomocą różnych zmysłów

  • Wykracza poza zbiór dziedzin zaliczanych do sztuk plastycznych

Dzieło sztuki

• Materialny obiekt wytworzony zgodnie z określonymi regułami, w celu odwzorowania rzeczywistości, wykonania określonego przedmiotu lub wyrażenia przeżycia w sposób poruszający lub pouczający

• Powszechnie uważane za piękne, oryginalne, wyróżniające się spośród innych wytwory człowieka

• Dziełem sztuki może być nie tylko przedmiot, ale także sama aktywność twórcy, czy nawet jego pomysł lub projekt

• Współczesne dzieła sztuki są efektem poszukiwania nowych form wyrazu

Formy dzieł sztuki:

• Tradycyjne:

  • Obrazy

  • Rysunki

  • Grafiki

  • Rzeźby

  • Budowle

  • Przedmioty sztuki użytkowej

• Nowoczesne:

  • Fotografie

  • Fotokolaże

  • Fotomontaże

  • Filmy

  • Przedmioty gotowe

  • Przedmioty znalezione

• Nowe praktyki sztuki:

  • Obiekty

  • Asamblaże

  • Instalacje

  • Nagrania audio-wideo

  • Happening

  • Performance

Funkcje sztuki:

• Ekspresywna:

  • Wyrażanie przez artystę jego subiektywnych doznań i oglądu świata

• Ludyczna:

  • Widoczna zwłaszcza w sztuce służącej rozrywce i odpoczynkowi

• Komunikacyjna:

  • Odczytywanie przez odbiorcę sensów nadanych dziełu przez artystę

  • Mogą one dotyczyć:

    • Obyczajowości

    • Wiary

    • Historii

• Magiczna:

  • Przejawiała się w proszeniu bóstw o dobrobyt za pomocą dzieł sztuki

  • Ukazywała i tłumaczyła porządek świata

• Użytkowa:

  • Przedmioty służące celom praktycznym, a jednocześnie odznaczające się wartościami estetycznymi

• Religijna:

  • Wytwarzanie przedmiotów związanych z obrzędami religijnymi

  • Mogą to być:

    • Grobowce

    • Wizerunki świętych

• Dydaktyczna:

  • Demaskuje przejawy zła i niesprawiedliwości społecznej

  • Kształtuje krytyczną postawę wobec rzeczywistości

• Symboliczna:

  • Realizowana poprzez:

    • Piramidy, uwidaczniające status faraona

    • Katedry, ukazujące potęgę Boga

    • Wieżowce korporacji, manifestujące władzę pieniądza

• Estetyczna:

  • Zyskała na znaczeniu wraz z rozwojem malarstwa świeckiego i prywatnego mecenatu

  • Dzieła sztuki miały umożliwiać człowiekowi obcowanie z pięknem

Dziedziny sztuk wizualnych:

• Rysunek:

  • Dzieła są tworzone głównie przy użyciu:

    • Ołówka

    • Węgla

    • Kredy

    • Tuszu

  • Najważniejszą rolę odgrywają:

    • Linia

    • Walor

    • Światłocień

• Grafika:

  • Dzieła w których kluczowa jest linia

  • Głównie cyfrowe projektowanie graficzne

• Malarstwo:

  • Plamy barwne tworzą różne kompozycje

  • Główne środowiska wyrazu to:

    • Kształt

    • Kolor

• Fotografia:

  • Technika tworzenia, utrwalania i powielania w formie śladu na materiale światłoczułym lub w postaci cyfrowej obrazu będącego fragmentem rzeczywistości

  • Podstawowym środkiem wyrazu jest kadr

• Architektura:

  • Sztuka kształtowania miejsca, w którym żyje człowiek

  • Projektowanie przestrzeni i budowanie obiektów z uwzględnieniem ich funkcji oraz usytuowania

  • Podstawowe elementy kompozycji architektonicznej:

    • Bryła

    • Rozmieszczenie brył w przestrzeni

    • Proporcje brył w przestrzeni

  • Do tych czynników powinno dostosować się:

    • Wygląd miejsc

    • Wygląd budowli

    • Rodzaj zastosowanego materiału

• Film:

  • Ruchowe, udźwiękowione obrazy, tworzące opowieść w czasie, zwaną fabułą

  • Najważniejszym środkiem wyrazu jest montaż

  • Najmniejsza część dzieła filmowego to kadr

  • Kadr to pojedyncza, zatrzymana klatka filmowa

• Sztuka użytkowa:

  • Projektowanie przedmiotów codziennego użytku, tak aby ich wygląd odpowiadał przeznaczeniu

  • Powinna mieć zastosowanie praktyczne

  • Najważniejszymi zagadnieniami są:

    • Funkcja

    • Forma

    • Technika

• Rzeźba:

  • Operuje formatami trójwymiarowymi czyli bryłami

  • Jej wytwory można oglądać ze wszystkich stron

  • Najważniejszymi środkami są:

    • Tworzywo

    • Technika opracowania tworzywa

    • Faktura

• Nowe praktyki sztuki:

  • Nietypowe i współczesne dzieła i zabiegi artystyczne

  • Najważniejsza w tej dziedzinie jest strategia artysty

  • Kluczowe kwestie:

    • Problematyka pracy artysty

    • Tworzywo

    • Sposób kontaktu z dziełem

  • Praktyki sztuki:

    • Instalacje

    • Happeningi

    • Performace

Typy kultury i sztuki

Kultura globalna i Sztuka światowa

Kultura globalna:

• Powstała w wyniku połączenia elementów kultur poszczególnych krajów i narodowości, które nastąpiło za sprawą środków masowego przekazu, głównie telewizji i internetu

• Dzięki nowoczesnym środkom przekazu wszyscy mogą uczestniczyć w kulturze globalnej, korzystać z jej dorobku i szybkiego, nieograniczonego przepływu informacji

Sztuka światowa:

• Wielki zbiór twórczości różnych regionów i narodów, o cechach podobnych niezależnie od miejsca powstania i poruszającej te same tematy

• Zjawisko ciągłego przepływu, rozpowrzechniania i przetwarzania informacji o sztuce oraz reprodukowaniu dzieł

• Funkcjonowanie świata sztuki, jako wspólnoty ludzi na całym globie

Kultura europejska i Sztuka europejska

Kultura europejska:

• Powstała z połączenia dziedzictwa Starożytnej Grecji i Rzymu oraz wartości świata chrześcijańskiego

• Kształtowała się w kręgu średniowiecznej kultury, a potem renesansowych Włoch, XVII- i XVIII- wiecznej Francji oraz XIX-wiecznych Niemiec i Anglii

• Nierozerwalnie powiązana z rozwojem dorobku kulturowego wszystkich krajów kontynentu

Sztuka europejska:

• Ogół osiągnięć artystycznych krajów tego kontynentu

• Zbiór wspólnych cech dzieł powstałych na tym obszarze, wynikłych z jednakowych źródeł informacji oraz z podobnej historii

• Style:

  • Romański

  • Gotycki

  • Renesanz

  • Barok

  • Klasycyzm

  • Romantyzm

Kultura narodowa i Sztuka narodowa

Kultura narodowa:

• Całokształt dorobku danej nacji

• Czynnik spajający miekszańców wielu różnych regionów w zbiorowość mającą poczucie jedności

• Chroniona przez instytuty państwowe, m.in.:

  • Muzea

  • Teatry narodowe

  • Instytuty sztuki filmowej

• Elementy kultury narodowej:

  • Historia

  • Język

  • Wyznanie

  • Sztuka

  • Zwyczaje

  • Symbole

  • Bohaterowie historyczni

  • Bohaterowie literaccy

Sztuka narodowa:

• Twórczość artystów czujących przynależność do danego kraju i dających temu wyraz w swojej działalności

• Dzieła powstałe na terenie określonego państwa

• Przykładowe dzieła to prace nawiązujące tematyką do:

  • Narodowej historii

  • Tradycji

  • Mitologii

  • Literatury

  • Piękna rodzimych pejzaży

Kultura regionalna i Sztuka regionalna

Kultura regionalna:

• Dorobek ludzi zamieszkujących tereny poza miastami, w niewielkich, odizolowanych społecznościach

• Prace powstają wedle ustalonych wzorców, przekazywanych z pokolenia na pokolenie

• Dążenie do zachowania elementów charakterystycznych dla danego miejsca, podtrzymywania tryadycji i pogłębiania wiedzy o historii danego miejsca

• Wpółtworzenie i ożywianie ruchu kulturalnego w danej okolicy

• Składają się na nią:

  • Język (gwara)

  • Ubiór

  • Kuchnia

  • Zwyczaje

  • Wyznanie

• Wytwory związane są z:

  • Codziennym życiem na wsi

  • Zwyczajami

  • Dorocznymi świętami

Sztuka regionalna:

• Autorami są niewykształceni ludowi twórcy

• Nazywana sztuką nieprofesjonalną

• Powiela obowiązujące w danym regionie typy przedstawień, często religijnych

• Stanowi źródło rozrywki i wzmacnia poczucie tożsamości w lokalnych społecznościach

• Najbardziej popularne formy:

  • Malarstwo

  • Rzeźba

  • Grafika

  • Rzemiosło artystyczne

Kultura lokalna i Sztuka lokalna

Kultura lokalna:

• Związana z przestrzenią w której przebywamy na codzień i z którą czujemy więź

• Zaangażowanie w jej współtworzenie to wspieranie miejscowych twórców i dbałość o zachowanie unikalnego charakteru okolicy

Sztuka lokalna:

• Zjawiska artystyczne występujące w danym, niewielkim środowisku

• Twórczość - tradycyjna i nowoczesna - lokalnego kręgu

Kultura elitarna i Sztuka elitarna

Kultura elitarna:

• Tworzyła ją dawna elita społeczna

• Współcześnie jest rozwijana przez profesjonalnych twórców dla ludzi wykształconych, mających przygotowanie by odbierać trudne komunikaty

• Komunikaty te zmuszają do:

  • Myślenia

  • Ciągłego poszerzania wiedzy

  • Samodzielnego poszukiwania odpowiedzi

Sztuka elitarna:

• Działalność artystów, znawców sztuki i specjalistów związanych ze szkołami artystycznymi

• Nazywana sztuką profesjonalną

• Wymaga od odbiorców:

  • Wiedzy o kulturze

  • Przygotowania do interpretacji najnowszych zjawisk w sztuce

• Często:

  • Zawiera krytykę rzeczywistości

  • Wykracza poza nasze przyzwyczajenia

  • Zmusza do reflekcji

  • Wywołuje silne przeżycia

• Dzieła prezentowane:

  • Na festiwalach sztuki

  • W muzeach

  • W galeriach

Kultura popularna i Sztuka popularna

Kultura popularna:

• Zjawisko, w którym dobra są produkowane fabrycznie i anonimowo dla zysku

• Czerpie z dorobku kultury elitarnej, ale jest dostępna dla szerokiego grona odbiorców, dostosowana do upodobań większości z nich

• Jest związana z rozwojem nowych środków przekazu:

  • Gazet

  • Radia

  • Telewizji

  • Internetu

Sztuka popularna:

• Zapewnia widzom przede wszystkim rozrywkę

• Powiela powrzechnie znane i akceptowane wzorce, często będące uproszczeniem osiągnięć sztuki elitarnej

• Przekazywane treści są proste, związane z codziennym życiem

• Wiele wytworów powstaje w celach komercyjnych

• Autorami tych dzieł są wykwalifikowanie producenci i projektanci

• Jest to m.in.:

  • Wystrój wnętrz

  • Moda

  • Wygląd miast