Week 3

Veel voorkomende afwijkingen van de nieren en urinewegen

volwassene 5L bloedvolume

in rust → 1L/min door de nieren voor zuivering → urine

aandrang tot urinelozing bij 300 ml

1,5-2L urine per 24 uur

diurese → vorming urine

functies nieren:

• zuivering bloed

• productie urine

• bloeddrukregulatie → RAAS-systeem

• pH regulatie

• zout en vocht regulatie

• erytrocyten activatie

• vitamine d activatie

Nieronderzoek

• onderzoek van urine

  • kleur

  • hoeveelheid

    • oligurie → 250-500 ml/24 uur

    • anurie → <250 ml/24 uur

    • polyurie → >2000 ml/24 uur

  • sg (soortelijk gewicht) → concentrerend vermogen van de nieren

  • eiwit → schade glomeruli

  • sediment → bacteriën en leukocyten → UWI

  • kweek

  • glucose

• bloedonderzoek

  • verhoogde concentratie afvalstoffen (creatinine en ureum)

    • creatinineklaring → hoeveel ml bloed dat in 1 min volledig van creatinine wordt gezuiverd

      → geeft een beeld van de filtratiesnelheid in glomeruli

• beeldvormend onderzoek

  • röntgenfoto (nierstenen)

  • contrastvloeistof (nieren en urineweg in beeld brengen)

  • angiografie (bloedvaten in beeld brengen)

  • CT scan/MRI

  • scintigram → radioactieve stof (verschil functie linker/rechternier)

  • echografie

  • biopsie (weefselonderzoek)

Nierinsufficiëntie

→ nieren onvoldoende instaat hun functie uit te oefenen

• acuut → verslechtert binnen dagen tot weken

  • symptomen:

    • anurie/oligurie

    • overbelasting circulatie (oedeem, decompensatio cordis, hypertensie)

    • afvalstoffen in bloed (verwardheid en coma)

    • hyperkaliëmie (plotselinge hartdood)

  • oorzaken:

    • prerenale (onvoldoende bloedtoevoer)

    • renale (acute tubulusnecrose, glomerulonefritis)

    • postrenale (obstructie urinewegen)

  • behandeling:

    • afhankelijk oorzaak

      → z.n. vocht/natrium/kalium/eiwitbeperking

      → z.n. dialyse

• chronisch → verslechtert in jaren

  • symptomen:

    • meestal sluipend, toevallig ontdekt

    • eerste symptomen uremie (misselijkheid, overgeven, vermoeidheid, lusteloosheid)

    • later → jeuk, bloedingsneiging, anemie, botafwijkingen, pericarditis, hypertensie, oedeem, decompensatio cordis

    • eindstadium → coma, dood

  • oorzaken:

    • glomerulonefritis

    • pyelonefritis

    • cystenieren

    • diabetes mellitus

    • pijnstillers

    • vaatafwijkingen

    • idiopathisch

  • behandeling:

    • dieet, medicatie, dialyse, transplantatie

gevolgen:

• ophoping van afvalstoffen

• verstoring vocht- en elektrolytenbalans, pH, tensie, calciumstofwisseling

• anemie

Nefrotisch syndroom

→ clusteren symptomen:

• oedeem

• proteïnurie

• hypoproteïnemie

→ meestal gevolg nierziekte

oorzaken → proteinurie waardoor bloedeiwitten verloren gaan → colloidosmotische waarde bloed daalt → vocht treed buiten de bloedbaan

• → door afwijkingen in de glomeruli

diagnose → nierbiopsie kan oorzaak aantonen

behandeling:

• strenge zoutbeperking

• diuretica

• eiwitinfusie

• afhankelijk oorzaak → corticosterioden, immunosuppressiva

Afwijkingen prostaat

• hypertrofie (benigne)

  • symptomen

    • nycturie (‘s nachts plassen)

    • plassen moeilijker

    • straal minder krachtig, plassen duurt langer, nadruppelen

    • urineretentie en cystitis

  • oorzaak: vergroting van prostaat drukt plasbuis dicht

    • meestal bij mannen >50

  • behandeling: medicatie, indien nodig operatie

• carcinoom (maligne)

  • symptomen: (meestal pas laat)

    • pijn bij plassen

    • frequenter plassen

    • retentie

    → soms eerste symptomen door metastasen

  • diagnostiek:

    • verharde hobbelige prostaat

    • bloed : PSA

    • transrectale echografie, biopsie

    • stadiering: rontgenfotos, CT scan, echo

  • behandeling

    • geen metastasen → radicale prostatectomie of bestraling (= curatief)

    • wel metastasen

      • geen klachten → afwachten

      • wel klachten → hormonale therapie, TURP, bestraling, chemo (= palliatief)

TURP → trans urethrale resectie prostaat

Gynaecologische afwijkingen

endometriumcarcinoom → baarmoederkanker

• meestal in binnenste slijmvlieslaag van de baarmoeder

• meest voorkomende klacht → vaginaal bloedverlies

• buikpijn later

• diagnose:

  • inwendig onderzoek

  • specialistische test

  • echoscopie

  • biopsie baarmoederweefsel

• behandeling:

  • operatie

  • bestraling

  • medicijnen

cervixcarcinoom → baarmoederhalskanker

• oorzaak → bijna altijd HPV, vaccinatie ter preventie

• symptomen → in vroege stadia meestal geen symptomen

ovariumcarcinoom → eierstokkanker

myoom (vleesboom) → knolvormige tumor spierwand uterus, spierweefsel met daartussen bindweefsel

• oorzaak → genetisch?

• klachten:

  • druk op blaas

  • menstruatiestoornis

poliep → gesteeld gezwel van het endometrium

uterusprolaps → verzakken uterus, blaas en rectum

→ beschadiging of verzwakking van steun- en bindweefsel kan leiden tot verzakking van de uterus al dan niet met vagina voor- en achterwand

• cystocele → verzakking van de vaginale voorwand

• rectocele → verzakking van de vaginale achterwand

hysterectomie/uterusextirpatie → operatie waarbij de baarmoeder verwijderd word

• vaginaal indicaties:

  • menstruatiestoornissen

  • kleine uterus myomatosus met klachten

  • descensus uteri (verzakking)

  • micro-invasief cervixcarcinoom

• via buikwand indicaties:

  • ovariumtumoren

  • grote uterug myomatosus met klachten

  • endometriumcarcinoom

  • cervixcarcinoom

veel uitgevoerde gynaecologische operatieve ingrepen:

• abortuscurettage → met zuigbuis verwijderen inhoud uterus

  • indicaties:

    • “missed abortion” (gemiste miskraam)

    • abortus incompletus

    • zwangerschapsafbreking

    • molazwangerschap

• gefractioneerde curettage → curettage van cervicale kanaal, weefsel wordt apart gehouden, daarna uit weefsel uit cavum uteri geschraapt (gescheiden weefsel, voor evt histologisch onderzoek)

  • indicaties:

    • abnormaal vaginaal bloedverlies

    • bloedverlies in menopauze

• micro-curettage → met een dunne microcurette wordt een biopt genomen van het endometrium

  • indicatie:

    • infertiliteitsonderzoek

• lisexcisie → met metalen lis oppervlakkig stukje weefsel van cervix afhalen

  • indicaties:

    • behandeling premaligne afwijkingen van de cervix

    • verwijderen van een gemakkelijk bloedend ectropion bij contactbloedingen

• conisatie → onder algehele of spinale anesthesie een kegelvormig gedeelte uit de cervix snijden

  • indicaties:

    • premaligne afwijkingen

    • beginnend cervixcarcinoom

• lokale destructie → vernietigen van afwijkingen met diathermie, laser of cryochirurgie

  • indicaties:

    • kleine premaligne afwijkingen van cervix, uteri en vulva

    • condylomata acuminata (genitale wratten)

• prolapsplastiek → herstellen van ligging organen in kleine bekken

  • indicatie:

    • verzakking van blaas, rectum of uterus

• vulvectomie → onder algehele of epidurale anesthesie herstellen verwijderen van het vulvagebied

  • indicatie:

    • premaligne afwijkingen van de vulva (met lymfeklieren in de liezen bij vulvacarcinoom)

• diagnostische en therapeutische hysteroscopie → bekijken van de binnenkant van de baarmoeder en eventueel behandelen van afwijkingen

  • indicaties:

    • menstruatiestoornissen

    • dysmenorroe

    • bloedverlies postmenopauze

    • infertiliteit

• laparoscopie → onder algehele anesthesie via kleine incisie in de onderrand van de navel laparoscoop inbrengen voor chirurgie

  • indicaties:

    • diagnostiek (infertiliteit of EUG)

    • sterilisatie

    • chirurgische ingrepen

Week 4

Basale oncologie

→ de wetenschap van diagnostiek en behandeling van kanker, wetenschappelijk onderzoek naar kanker

kanker → verzamelnaam voor ziekten die het gevolg zijn van ongeremde deling van cellen

• oorzaken?

  • erfelijk

  • immunologisch

  • carcinogene stoffen

  • fysische invloed

  • virale infectie

  • hormonale factoren

  → mutatie DNA (initiatie), promotie en progressie

begrippen:

• tumor → zwelling

• hypertrofie/-plasie → vergroting van grootte weefsel zonder toename aantal cellen

• atrofie → vermindering van grootte weefsel

• metaplasie → weefsel gaat over van het ene type in het andere

• dysplasie → vormen van abnormale cellen (precarcinoom)

• neoplasie → gezwelvorming door nieuwe vorming van cellen

• benigne → goedaardig

• maligne → kwaadaardig

• (on)gedifferentieerd → lijkt het weefsel nog op het weefsel waarin de kanker is ontstaan?

metastasering → uitzaaien naar andere delen van het lichaam

• in directe omgeving doorgroeien (ter plekke)

• lymfogeen → afgebrokkelde cellen worden meegevoerd door lymfe en gaan in lymfeklieren groeien

• hematogeen → afgebrokkelde cellen worden meegevoerd door bloed, gaat in ander weefsel groeien

naamgeving

• benigne → afgebakend, groeit expansief, metastaseert niet

  → genoemd naar het weefsel waarin deze ontstaat

  • lipoom (vetgezwel)

  • myoom (spiergezwel)

  • fibroom

• maligne → groeit infiltratief, beschadigt omliggend weefsel, metastaseert

  • carcinoom (dekweefsel/epitheel)

  • sarcoom (steun en bindweefsel)

  • leukemie (beenmerg)

  • melanoom (pigmentcel)

  • ziekte van Hodgkin (lymfeklierkanker)

diagnostiek

• anamnese

• lichamelijk onderzoek

• aanvullend onderzoek

  • bloed

  • beeldvormend

  • endoscopie

  • cytologisch/histologisch

→ TNM classificatie (stadiering)

• T → tumorgrootte

  • T1 → tumor <2 cm

  • T4 → tumor uitgebreid naar huidweefsel (bij mammacarcinoom)

• N → lymfekliermetastasering

  • N0 → geen voelbare lymfeklieren

  • N3 → voelbare lymfeklieren

• M → metastase op afstand

  • M0 → geen metastase op afstand aantoonbaar

  • M1 → metastase op afstand aanwezig

behandeling

• chirurgie

• radiotherapie

• chemotherapie

• hormonale therapie

• nieuwe vormen

• combinaties

• pijnbestrijding!

Algemene farmacologie