Zemsta
Aleksander Fredro → 1793 - 1876, ROMANTYZM, komediopisarz
geneza = okoliczności powstania, pomysł na utwór
Geneza ,,Zemsty”: Fredro przeglądał dokumenty zamku, który wniosła w posagu jego żona
Zamek w Odrzykoniu w XVII w. należał do dwóch właścicieli: Piotra Firleja (wojewoda), Jana Skotnickiego (kasztelan) → sąsiedzi toczyli ze sobą spór, precesowali się. Kres zatargom położył ślub Mikołaja Firleja z Zofią Skotnicką
czas akcji: XVII w. , czasy współczesne autorowi
miejsce akcji: wieś na Mazowszu, zamek należący do Cześnika Raptusiewicza i Rejenta Milczka
cześnik - urząd polegający na podawaniu trunków do stołu
rejent - pracownik wymiaru sprawiedliwości, notariusz
%%plan wydarzeń%%
- Plany małżeńskie Cześnika
- Papkin w roli swata
- Przyjęcie przez Podstolinę oświadczyn Raptusiewicza
- Schadzka Klary i Wacława
- Bójka o mur
- Wacław jeńcem Papkina
- Łapówka od syna Rejenta dla wiernego sługi Cześnika
- Spotkanie Wacława z Podstoliną - dawną kochanką
- Oświadczyny Papkina i warunki Klary
- Zgoda Podstoliny na oświadczyny Wacława
- Wysłanie Papkina do Rejenta z poselstwem
- Pisanie pozwy sądowego przez Rejenta
- Zmuszanie Wacława do małżeństwa z Podstoliną
- Przybycia Papkina do Rejenta z wyzwaniem na pojedynek od Cześnika
- Zdrada Podstoliny - przystanie na słub z Wacławem
- Powrót Papkina z wieścią o planie Rejenta
- Uknucie intrygi przez Cześnika w akcie zemsty
- Przybycie Rejenta do domu Cześnika w związku z pojedynkiem
- Ślub Wacława i Klary
- Pojednanie zwaśnionych rodów
%%Bohaterowie:%%
- Cześnik (Maciej Raptusiewicz) → kawaler, zamek, wujek Klary
- Rejent Milczek → wdowiec, syn - Wacław
- Perełka (kucharz)
- Podstolina Hanna Czerpiesińska
- Klara Raptusiewiczówna - sierota, Cześnik - wujek
- Wacław Milczek
- Dyndalski (marszałek)
- Śmigalski (dworzanin)
- Józef Papkin (na łasce Cześnika)
- murarze
%%Cele poszczególnych bohaterów:%%
- Cześnik → pozbycie się Rejenta, ślub z Podstoliną ze względu na majątek
- Rejent → pozbycie się Cześnika, wydanie Wacława za Podstolinę
- Wacław → poślubienie Klary, z miłości
- Klara → ślub z Wacławem, zgoda między Cześnikiem a Rejentem
- Papkin → chce, aby wszyscy go podziwiali
- Podstolina → chce wyjść za mąż, bo nie ma środków do życia
%%Wątki:%%
główny - spór o mur między Cześnikiem a Rejentem
poboczne:
miłość Klary i Wacława
wątek Podstoliny
wątek Papkina
plany małżeńskie Cześnika
%%Rodzaj literacki%%: dramat
%%Gatunek literacki%%: komedia
%%,,Zemsta'“ jako dramat:%%
- dialogi i monologi
- o wydarzeniach dowiadujemy się od bohaterów
- brak narratora/podmiotu lirycznego
- tekst główny i poboczny (didaskalia)
- utwór sceniczny
- akty i sceny
| %%Część Dramatu%% | %%,,Zemsta’’%% |
|---|---|
| Ekspozycja (sytuacja wyjściowa) | rozmowa Cześnika i Dyndalskiego o planach małżeńskich |
| Zawiązanie akcji (początek akcji, konflikt) | bitwa o mur |
| Rozwinięcie akcji (dalsze wydarzenia, narastanie konfliktu) | Wacław jeńcem, spotkanie Wacława i Podstoliny, wyzwanie Rejenta na pojedynek, pozew sądowy, intryga Cześnika , zdrada Podstoliny |
| Punkt kulminacyjny (zwrot akcji, napięcie) | Spotkanie Cześnika i Rejenta twarzą w twarz |
| Rozwiązanie akcji (rozwiązanie konfliktu) | małżeństwo, zgoda |
%%Nazwiska znaczące:%%
- Raptusiewicz → raptus/raptowny → gwałtowny, porywczy, choleryk, kieruje się emocjami
- Milczek → milcząc → cichy, milczący, działa podstępnie
- Papkin → papa → dużo mówi, mało robi, przechwala się
%%Rejent ":%%
- wdowiec
- około 60 lat
- samotnie wychowuje syna → Wacława
- mieszka z synem
- Powiedzenia Rejenta - ‘‘ Niech się dzieje wola nieba, z nią się zawsze zgadzać trzeba’’
- bogaty
| nazwisko | Maciej Cześnik Raptusiewicz | Rejent Milczek |
|---|---|---|
| informacje ogólne | ród szlachecki, podstarzały, zubożały, zamek, w którym mieszka, schorowany, opiekun Klary, stary kawaler | szlachcic, zamożny, ojciec Wacława, wdowiec, właściciel połowy zamku |
| powiedzenie | ‘‘mocium panie’’ | ‘‘niech się dzieje wola nieba’’ |
| wygląd zewnętrzny | szlachecki kontusz, żupan, pas słucki, wysokie buty, do spania zakłada szlafmycę | ubrany skromnie ‘‘po szlachecku’’ |
| osobowość | ekstrawertyk, choleryk → “człowiek wulkan” | flegmatyk, introwertyk → “słodki, cichy, z diabłem w duszy” |
| charakter | - porywczy/gwałtowny (napaść na murarzy)-chciwy/interesowny (szuka żony dla majątku)- uparty (nie chce zgody z Rejentem)-nieśmiały wobec kobiet (Papkin: swat)- patriota (ogląda szablę, wspomina konfederacje barską) | - kłamliwy/nieuczciwy (pozew sądowy, zmuszanie murarzy do fałszywych zeznań)- podstępny/manipulant (kazał Podstolinie wyjść za Wacława zamiast Cześnika)- małomówny/cichy/spokojny/ skryty (mówi skrótami, nie zdradza swoich planów)- ironiczny/sarkastyczny (traktowanie Cześnika)- zawzięty (za wszelką cenę chce wykurzyć Cześnika)- honorowy (przyjmuje wyzwanie na pojedynek, mimo że nie umie posługiwać się bronią) |
%%“Zemsta” jako komedia charakterów%% → efekt humorystyczny wynika z przerysowania bohaterów i ich negatywnych cech
Józef Papkin:
- kawaler, szlachcic bez majątku, na łasce Cześnika, spełnia jego rozkazy
- cechy: kłamca, mówca, obyty, przekupny, hazardzista, tchórz
- wygląd: krótkie spodnie, buty do połowy łydki, peruka w warkoczem, kapelusz, szabla (Artemiza)
TESTAMENT PAPKINA
| majątek | Komu zostawia? |
|---|---|
| nieruchomości | - |
| gitara i kolekcja motyli | Klara |
| Artemiza | Cześnik (pierwotnie) później rycerz, który postawi mu nagrobek |
| ruchomości (ubiór) | pochowany z nim |
| długi | Cześnik i Klara |
RODZAJE KOMIZMU:
- sytuacyjny (zawsze układy zdarzeń i sytuacji między bohaterami np. nieporozumienia, spiętranie się niefortunnych przypadków)
- słowny (polega na śmiesznym zestawieniu rozmów, odpowiednio dobranych słów, barwnym języku, dwuznaczności)
- postaci (charakterów) (kontrast charakterów, który powoduje wiele zabawnych sytuacji, wyolbrzymione cechy charaktery powodują także przesadne potęgowanie problemów)
,,Niech się czarci chwycą
Z taką pustą mózgownicą!
Mocium panie cymbał pisze”
,,Idź, serdeńko, bo cię trzepnę”
,,Co skłoniło Podstolinę
Za takową iść godzinę”
,,Hej! Serwacy! daj gwintówkę!
Niechaj starce tę makówkę”
Wyjaśnienie tytułu:
‘‘Zemsta’’ :
| Czyja? | Cześnika |
|---|---|
| Na kim? | na Rejencie |
| Za co? | za pokrzyżowanie planów małżeńskich |
| konsekwencje (3) | ślub klary i Wacława, zgoda między Cześnikiem i Rejentem, majątek dla Podstoliny |
Przysłowia:
Zgoda buduje, niezgoda rujnuje
Wszystko dobre, co się dobrze kończy
Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło