HOOFDSTUK 15.docx

HOOFDSTUK 15: KANKER ONGECONTROLEERDE CELDELING EN DIFFERENTIATIE

15.1 TUMOREN KUNNEN GOEDAARDIG ZIJN OF KANKERACHTIG ZIJN.

• Toename van de celdeling = hyperplasie
• In de progressie van normale cellen naar kanker, is hyperplasie echter niet noodzakelijk een normale

gebeurtenis. Een teken zijn van verlies van controle over de celdeling.

• Uiteindelijk zullen deze snel delende cellen zich ontwikkelen tot een discrete massa, een tumor of

neoplasma

• Niet alle tumoren zijn kankers.
• Tumoren die op één plaats blijven zijn goedaardige tumoren. Die bedreigen de gezondheid alleen als ze zo

groot worden dat ze normale cellen verdringen. Kunnen gemakkelijk verwijderd worden.

• Veel moedervlekken op de huid zijn een vorm van een goedaardige tumor die zo onbelangrijk is dat we

meestal niet de moeite nemen om ze te verwijderen.

• Soms kan een eerder goedaardige tumor veranderen in iets schadelijker.

- Bijvoorbeeld, bepaalde moedervlekken hebben het potentieel om zich te ontwikkelen tot melanoom, een vorm van huidkanker.

15.2 KANKERCELLEN ONDERGAAN STRUCTURELE EN FUNCTIONELE VERANDERINGEN

• Cellen evolueren naar kanker.
• Ze delen zich vaker dan normaal
• Een abnormale structurele verandering=

Dysplasie

EEN PATROON VAN VERANDERINGEN DIE LEIDEN TOT EEN GEBREK AAN CONTROLE

• Dysplasie is een teken dat de tumor cellen precancereus zijn, wat betekent dat ze veranderen op een manier die de mogelijkheid van kanker inluiden.
• De tumor zelf wordt meer en meer ongeorganiseerd als cellen zich op elkaar stapelen
• Een voorbeeld van een precancereuze huidlaesie is actinische keratose
• De gehele tumor op één plaats blijft= situ kanker
• Kunnen operatief worden verwijderd als ze vroegtijdig worden ontdekt.
• Metastase= verspreiding van de kanker naar een ander orgaan of regio van het lichaam STADIA VAN KANKER
• Om de communicatie met elkaar en met patiënten, delen gezondheidswerkers de meeste kankers in op een schaal van nul tot het Romeinse cijfer vier (IV).
• De schaal is bedoeld om aan te geven hoever de kanker gevorderd is, gebaseerd op verschillende factoren: de grootte van de tumor en of uitzaaiingen naar de omliggende weefsels, of er regionale lymfeklieren knopen betrokken zijn, en of de kankercellen zijn uitgezaaid zijn naar verre locaties in het lichaam.

121

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

• -  Stadium 0: Ook bekend als een in situ tumor. Hoewel de cellen in de tumor abnormaal zijn, zijn ze nog steeds allemaal samengeklonterd. Een diagnose van een stadium 0 tumor is goed nieuws, want over het algemeen kan de tumor worden verwijderd met succes en volledig.
• -  Stadia I-III: Elk stadium wordt gedefinieerd voor elk type kanker, volgens de grootte van de kanker, de mate van verspreiding naar omliggende weefsels, en of de lymfeklieren al dan niet betrokken zijn. Hoe hoger het getal, hoe groter en uitgebreider de kanker. De meeste kankers zijn nog steeds behandelbaar in deze drie stadia, vooral in de lagere stadia.
• -  Stadium IV: de kanker is uitgezaaid, uitzaaiingen naar verre plaatsen en organen. Gerichte therapieën zoals bestraling zullen niet werken omdat er gewoon teveel doelen zijn, zelfs als ze allemaal gelokaliseerd kunnen worden (wat twijfelachtig is). De behandeling zal zowel breed als potentieel gevaarlijk zijn voor normale cellen

15.3 FACTOREN DIE BIJDRAGEN TOT DE ONTWIKKELING VAN KANKER

• Voor de ontwikkeling van kanker moeten ten minste twee dingen tegelijkertijd gebeuren:
  • -  De cel moet groeien en delen ongecontroleerd → remmende signalen worden genegeerd van

nabijgelegen cellen om te stoppen met delen.

• • -  De cel moet fysieke veranderingen ondergaan waardoor hij zich kan losmaken van de omliggende

cellen. Deze gebeurtenissen beginnen wanneer sommige genen van de cel abnormaal worden en niet langer goed functioneren.

• Verschillende soorten genen controleren de verschillende activiteiten van een cel.
• Structurele genen coderen voor de eiwitten die nodig zijn voor celgroei, deling, differentiatie, en zelfs cel

adhesie

• Regulerende genen coderen voor eiwitten die ofwel de expressie van deze structurele genen activeren of

onderdrukken.

• Sommige regulerende genen coderen voor eiwitten die door cellen worden uitgescheiden om nabije cellen

te beïnvloeden.

• Deze eiwitten worden groeifactoren of groeiremmers( reguleren van celdeling), afhankelijk van wat ze
• Onder normale omstandigheden controleren twee klassen genen

GEMUTEERDE VORMEN VAN PROTO-ONCOGENEN, TUMOR SUPPRESSOR GENEN, EN MUTATORGENEN DRAGEN BIJ TOT KANKER

de activiteiten van de cel: - proto-oncogene

o Regulerende genen die celgroei, differentiatie, deling, of hechting

o Gemuteerde of beschadigde proto-oncogenen die bijdragen tot kanker = oncogenen (snel)

- Tumor suppressor genen
• Oncogenen produceren ook beschadigde eiwitreceptoren die

geen acht slaan op remmende groeisignalen van andere cellen. Het is echter belangrijk om dat één oncogen alleen niet voldoende is om kanker te veroorzaken.

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com

122

Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar.

maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

• Tumorsuppressorgenen = regulerende genen die onder normale omstandigheden remmen op ongecontroleerde celgroei, deling, differentiatie of hechting.
• Neiging deze cel activiteiten te remmen wanneer cellen gestrest zijn of wanneer de omstandigheden niet goed zijn voor celdeling.
• Als ze beschadigd raken dragen tumor suppressor genen bij aan kanker omdat de cel activiteiten die ze normaal regelen dan waarschijnlijk ongecontroleerd doorgaan.
• Eén tumor suppressor gen p53 codeert voor een eiwit dat in de meeste weefsels dat voorkomt dat beschadigde of gestreste cellen zich delen.

VERSCHILLENDE FACTOREN KUNNEN LEIDEN TOT KANKER

• Het proces waarbij een normale cel verandert in een kanker= carcinogenese.
• Een carcinogeen is elke stof of fysieke factor die kanker veroorzaakt.

BEPAALDE VIRUSSEN EN BACTERIËN

• Kunnen bijdragen aan bepaalde vormen van kanker.
• Virussen planten zich voort door hun DNA in het DNA van de gastheer te plaatsen en de gastheer te

dwingen eiwitten te maken die het virus nodig heeft. Als de virale DNA-sequentie de functie van een normaal gen verstoort,

- Bijvoorbeeld door te voorkomen dat een regulerend gen wordt uitgeschakeld nadat het is

ingeschakeld, verhoogt dit het risico op kanker. Virussen waarvan gedacht wordt dat ze bijdragen aan kanker zijn onder andere:
o Humaan papillomavirus (HPV; kanker van de baarmoederhals en penis)
o Hepatitis B en hepatitis C virussen (leverkanker)

o HIV (sarcoom van Kaposi, non-Hodgkin-lymfoom)
o Epstein-Barr virus (ziekte van Hodgkin en non-Hodgkin-lymfoom)
o Menselijk T-cel leukemie/lymfoom virus (HTLV-1; T-cel non-Hodgkin lymfoom)

• De Helicobacter pylori bacterie, die maagzweren veroorzaakt, kan ook bijdragen tot maagkanker. GIFTIGE CHEMICALIËN IN HET MILIEU

• Sommige chemische carcinogenen beschadigen het DNA direct.
• Andere beschadigen het DNA, maar hun aanwezigheid verhoogt de potentie van andere carcinogenen.
• Gebruikt in industriële processen, zoals koolteer, roet, asbest, benzeen, vinylchloride, en sommige

pesticiden en kleurstoffen

123

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

TABAK

• Kankerverwekkende stof
• Risico op longkanker bij roken
• Rookloze tabak (pruimtabak of snuiftabak) is ook kankerverwekkend.

ALCOHOL

• Risicofactoren voor kanker; hoe hoger het alcoholgebruik, hoe groter het risico.
• De voornaamste risico's aan keel, slokdarm en lever, maar alcohol verhoogt ook het risico op borstkanker

en kanker van de dikke darm en het rectum.

STRALING

• Stralingsbronnen zijn onder meer de zon en radioactief radongas, dat vrijkomt uit rotsen, grond en grondwater
• Mobiele telefoons, huishoudelijke apparaten en elektriciteitsleidingen ook stralingen
• Huidkanker veroorzaakt door de ultraviolette stralen van de zon.
• De hoogfrequente ultraviolette B-stralen in zonlicht veroorzaken meer dan 80% van alle huidkankers,

waaronder een bijzonder gevaarlijke kanker van de melanine producerende cellen van de huid melanoom DIEET EN OBSESSIE

• Voedingsfactoren en vooral zwaarlijvigheid kanker zoals rokers
• Rood vlees en verzadigde dierlijke vetten verhogen het risico van kanker van de dikke darm, het rectum en

de prostaat, en een hoge zoutinname kan bijdragen tot maagkanker.

• Dit stuk tekst gaat over verschillende factoren die bijdragen aan het risico op kanker.
• Mensen met obesitas of Type 2-diabetes hebben een hoger risico om te overlijden aan kanker dan mensen

met een normaal gewicht. Het wordt vermoed dat insuline en een stof insuline-achtige groeifactor (IGF) de metabole omgeving van tumorcellen veranderen, waardoor ze kunnen groeien en zich delen.

• Bepaalde schimmels en planten produceren kankerverwekkende stoffen, zoals aflatoxine. Dit is een bijproduct van een schimmel die aanwezig kan zijn in grondnoten, inclusief rauwe pindakaas. Commerciële pindakaas wordt verwerkt om de schimmel te verwijderen.
• Recente onderzoeken tonen aan dat fruit en groenten mild beschermend kunnen zijn tegen kanker. Een stof in broccoli spruiten heeft veel aandacht gekregen als een middel om het risico op kanker te verminderen. De rol van voeding bij kanker is echter ingewikkeld omdat er duizenden verbindingen in ons voedsel zitten.

INTERNE FACTOREN

• Fouten die tijdens DNA-replicatie worden geïntroduceerd en schade veroorzaakt door bepaalde chemicaliën in het lichaam bijdragen aan de ziekte.
• Vrije radicalen zijn een normaal bijproduct van cellulaire stofwisseling en worden ontgift door peroxisomen. Als de ontgiftingprocessen minder efficiënt worden, kunnen vrije radicalen zich in het lichaam ophopen en andere moleculen beschadigen, inclusief DNA, wat tot kanker kan leiden
• Bepaalde vitaminen, bekend als antioxidanten, lijken vrije radicalen te neutraliseren, Met name de vitaminen A, C en E lijken antioxidanten voordelen te hebben. Voedingsmiddelen die antioxidanten bevatten, zijn onder andere bosbessen, spinazie en tomaten.

124

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

HET IMMUUNSYSTEEM SPEELT EEN BELANGRIJKE ROL BIJ DE PREVENTIE VAN KANKER

• Immuunsysteem verdediging tegen beschadigde of defecte cellen, waaronder kankercellen.
• Onderdrukking van het immuunsysteem door medicijnen, virussen zoals HIV, of zelfs mentale toestanden

van angst, stress of depressie kunnen bepaalde kankers zich gemakkelijker ontwikkelen.

• Sommige kankers kunnen het immuunsysteem onderdrukken,
• Andere kunnen mechanismen hebben om zichzelf te verhullen voor aanvallen van het immuunsysteem.

15.4 VOORUITGANG IN DIAGNOSE MAAKT VROEGE OPSPORING

• Vroegtijdige opsporing (diagnose) van kanker is een belangrijke sleutel tot succes.
• Vroege opsporing betekent dat eerder met de therapie kan worden begonnen

BEELDVORMING VAN TUMOREN: RÖNTGENSTRALEN, PET EN MRI

• Röntgenfoto om een beeld te krijgen van een tumor.
• Nieuwere vorm van röntgen analyse= CAT-scan

- Maakt meerdere beelden die eruit zien alsof men plakjes van het lichaam heeft genomen in het axiale (transversaal) vlak.

• Andere beeldvormingstechnieken:

• -  Echografie, ook wel sonografie: geluidsgolven boven het hoorbare bereik om beelden van zachte

weefsels te maken. Twee beeldvormingstechnieken tonen fysiologische verschillen tussen weefsels

• -  Positron emissie tomografie (PET) scans: radioactieve stoffen om driedimensionale beelden te maken

die de metabolische activiteit van lichaamsstructuren tonen.

• -  Magnetische resonantie (MRI): korte stoten van een krachtig magnetisch veld om dwarsdoorsneden

te produceren van lichaamsstructuren. MRI detecteert verschillen in water en chemische samenstelling tussen weefsels op basis van veranderingen in magnetische velden; tumoren hebben vaak een iets andere consistentie en samenstelling dan normaal weefsel.

125

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

GENETISCHE TESTS KUNNEN GEMUTEERDE GENEN OPSPOREN

• Zorgen over genetische testen is dat het mogelijk is om te testen op gemuteerde genen die niet te genezen zijn.

ENZYMTESTS KUNNEN KANKERMARKERS OPSPOREN

• Een enzym, telomerase wordt zelden gevonden in normale cellen maar is aanwezig in bijna alle kankercellen.
• Een enzymtest zou gebruikt worden om grote populaties te screenen of de van de ziekte bij bekende kankerpatiënten.

15.5 BEHANDELINGEN VAN KANKER

• Veel vormen van kanker zijn behandelbaar, vooral als ze in een vroeg stadium worden ontdekt.
• 50% van alle kankergevallen genezen

CONVENTIONELE KANKERBEHANDELINGEN: CHIRURGIE, BESTRALING EN CHEMOTHERAPIE

• Deze gerichte bronnen van intense straling zijn ontworpen om kankercellen te beschadigen en te doden op een specifieke plaats.
• Soms mogelijk om radioactieve materialen direct in een tumor te implanteren, zodat de straling vooral de tumorcellen zal doden in plaats van het omringende gezond weefsel.
• Chemotherapie omvat de toediening van cytotoxische (celbeschadigende) chemicaliën om kankercellen te vernietigen.
• Sommige chemotherapeutische medicijnen werken overal in het lichaam, en daarom kunnen ze soms aanzienlijke schade toebrengen aan normale cellen
• Sommige chemotherapie chemicaliën stoppen cellen met delen door te interfereren met hen om DNA te repliceren.
• Chemicaliën remmen celdeling van kankercellen.
• Veel voorkomende bijwerkingen van chemotherapie omvatten haaruitval, bloedarmoede en een

onvermogen om infecties te bestrijden

MAGNETISME EN FOTODYNAMISCHE THERAPIE RICHTEN ZICH OP KWAADAARDIGE CELLEN

• Om de bijwerkingen van standaard bestraling en chemotherapie, ontwikkelen onderzoekers technieken om te sparen:

• -  Magnetisme: Het plaatsen van een krachtige magneet bij de tumor plaats en injecteren van kleine metalen bolletjes in de bloedsomloop van de patiënt. De magneet trekt de bolletjes, die bedekt zijn met een chemotherapie medicijn, in de tumor, waar ze de kankercellen doden.
• -  Fotodynamische therapie: Kanker aanpakken met lichtgevoelige medicijnen en lasers. De patiënt neemt lichtgevoelige medicijnen die in de snel delende kankercellen worden getrokken. Laserlicht van een bepaalde frequentie wordt gericht op de tumor, waar het een reeks van chemische gebeurtenissen activeert die de kwaadaardige cellen doden.

IMMUNOTHERAPIE BEVORDERT DE IMMUUNRESPONS

• Reactievermogen van het immuunsysteem te versterken zodat het kanker effectiever kan bestrijden.
• Specifieke antigeen moleculen die aanwezig zijn op kankercellen maar niet op normale cellen, en het

gebruik om antilichamen te produceren die zich richten op kankercellen voor vernietiging door het

immuunsysteem. Deze benadering

• Onderzoekers werken ook aan vaccins die specifieke kankers voorkomen.

126

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

"KANKER UITHONGEREN DOOR ANGIOGENESE TE REMMEN

• Iets in tumoren de angiogenese (de groei van nieuwe bloedvaten) bevordert om hun energiebehoefte te dienen.
• Zonder angiogenese zou de tumor ongeveer de grootte van een erwt bereiken en stoppen met groeien. MOLECULAIRE BEHANDELINGEN RICHTEN ZICH OP DEFECTE GENEN
• Geavanceerde moleculaire strategieën richten zich op de defecte genen die tot kanker leiden.
• Specifieke genen te inactiveren, of de eiwitten die ze coderen, om de op hol geslagen celdeling af te

remmen.

• Defecte genen worden gerepareerd of vervangen door hun normale tegenhangers.
• Een belangrijk doelwit voor gentherapie is het p53 tumor suppressor gen dat, wanneer defect is, bijdraagt

tot vele vormen van kanker.

15.6 DE TIEN DODELIJKSTE KANKERS

• Longkanker: roken is belangrijkste risicofactor
• Kanker van dikke darm en rectum: tests kunnen ze vroegtijdig opsporen→
• Borstkanker: vroege opsporing loont
• Alvleesklierkanker: zelden vroeg genoeg ontdekt
• Prostaatkanker: meest voorkomend na de leeftijd van 50 jaar
• Leukemie: chemotherapie is vaak effectief
• Lymfoom: kanker van lymfeweefsel.
• Blaaskanker: chirurgie is vaak succesvol als het vroegtijdig wordt gedaan
• Slokdarmkanker: een hoge verhouding tussen sterfgevallen en gevallen →
• Kanker van de baarmoeder: ongewone baarmoederlijke bloeding is het

belangrijkste symptoom

15.7 ENKELE ANDERE OPMERKELIJKE KANKERS

NIERKANKER

• De nieren zijn bijzonder gevoelig voor kanker veroorzaakt door blootstelling aan bepaalde giftige stoffen, zoals asbest en cadmium.
• Ook roken, kankerverwekkende stoffen en giftige chemicaliën
• De belangrijkste behandeling is verwijdering van een aangetaste nier; één nier is voldoende voor een

goede gezondheid.

HUIDKANKER

• Huidkanker wordt geclassificeerd als melanoom of als niet-melanoom kankers. Een melanoom kan zeer ernstig zijn.

-

Basaalcelkanker is de meest voorkomende van de niet-melanomen. Basale cellen zich bevinden aan de basis van het epitheel zich gedurende het hele leven delen om zo de plaveiselepitheelcellen te produceren die de buitenste laag van de huid vormen. Basaalcelkanker ontstaat wanneer de cellen zich ongecontroleerd beginnen te delen. Basaalcelkanker verschijnt meestal als een roze of vleeskleurige bult met een gladde textuur. Soms bloedt de bult of ontstaat er een korst. Basaalcel kanker zaait zelden uit, maar moet toch worden verwijderd. Als het niet behandeld wordt, kan het uiteindelijk uitzaaien naar onderliggende weefsels.

127

Gedownload door: emmavandoninck83 | emmavandoninck@gmail.com Wil jij €76 per

Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. maand verdienen?

Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen

• -  Plaveiselcelkanker ontstaat uit de epitheelcellen geproduceerd door de basale cellen. Het bestaat uit roze schilferige vlekken of knobbels die kunnen zweren en korsten. Plaveiselcelkanker kan uitzaaien, zij het langzaam.
• -  Melanomen vormen slechts 5% van alle huidkankers, maar het is de dodelijkste van de huidkankers omdat het snel kan uitzaaien. Het ontstaat uit abnormale melanocyten, de cellen die het donkerbruine pigment = melanine produceren.

• Na checken met "ABCD" regel:

• -  A =Asymmetrie-de twee helften van de vlek of plek komen niet overeen
• -  B=Rand-de rand is onregelmatig van vorm
• -  C =Color-kleur varieert of is intens zwart
• -  D=Diameter-diameter is groter dan 6 millimeter, of ongeveer de grootte van

een erwt.

• -  Ook belangrijke tekenen Jeuk, schilfering, sijpelen of bloeden

TESTICULAIRE KANKER

• Komt niet vaak voor
• Makkelijk op te sporen

15.8 DE MEESTE KANKERS KUNNEN WORDEN VOORKOMEN

• Familiegeschiedenis kennen: genetische afwijkingen te maken hebben
• Eigen lichaam kennen: verdachte knobbels in een borst of testikel gemeld worden
• Regelmatig medisch onderzoeken op kanker
• Directe zonlicht vermijden en beschermen met SPF
• Niet roken
• Alcohol met mate drinken
• Let op u dieet en gewicht
• Op de hoogt blijven dus kennis beheersen.