Reformacja i kontrreformacja w Polsce

Geneza reformacji w Europie

• walka o władzę w Niemczech, Włoszech i w Polsce

• uprzywilejowany Kościół

• opór wszystkich przeciw władzy Kościoła

• chęć uzależnienia się od papiestwa

Pozycja kato Kościoła w Polsce

• dwa arcybiskupstwa - Gniezno i Lwów

• 1417 - pierwszy prymas Mikołaj Trąba

• najwięcej ziemi po władzy

• bogaty stan

• opłaty na rzecz papiestwa

Hierarchia w Kościele

prymas

abp lwowski

biskupi

proboszczowie

zakony

Wyznania w RONie

• katolicyzm

• prawosławie

• judaizm

• kalwiniści

• luteranie

• arianie

• bracia czescy

• islam

  → podłoże reformacji w Polsce:

  • zróżnicowanie etniczne

  • tolerancja religijna

  • różnice wewnątrz szlachty

  • niemieckie mieszczaństwo

Reformacja na ziemiach polskich

1519 - edykty przeciwko reformacji by Zyzio Stary

• nieskuteczne

1525 - Prusy Książęce się dzieją

→ luteranizm wśród mieszczan

→ kalwinizm wśród szlachty - 15-20%

• teoria predestynacji - sarmatyzm

• demokratyczny konsystorz

1548 - bracia czescy w Wielkopolsce

1549-1564 - reformacja w peaku

1552 - idea własnego Kościoła narodowego

• Małopolska i Litwa

1554 - I synod Kościoła Kalwińskiego

• Małopolska

1555 - decyzja o zwołaniu soboru narodowego

• zgoda króla!

• weto papieża

1562-1565 - wyłonienie się KOŚCIOŁA BRACI POLSKICH

• radykalni arianie

Jan Łaski

• bratanek kato prymasa o tym samym imieniu

• najwybitniejszy polski kalwinista

• teolog i humanista

• chciał narodowego kościoła polskiego

• 1560 - śmierć

Arianie

• nie ma Trójcy Św.

• wolność dla chłopów

• odmawianie służby wojskowej

• centrum w Rakowie

• Grzegorz Paweł z Brzezin, Faust Socyn

Bracia czescy

• odłam husytyzmu

• 1548 - wygnanie z Czech

• szkoła w Lesznie

• Jan Amos Komensky

Ruch egzekucyjny a reformacja

• pragnęli opodatkowania duchowieństwa

• i narodowego kościoła polskiego

• czołowi przywódcy ruchu egzekucyjnego:

  • Jan Tarnowski

  • Jan Zamoyski - pojechał na studia jako kalwinista i wrócił jako katolik xd

  • Hieronim Ossoliński - kalwinista

  • Mikołaj Sienicki - arianin

  • Rafał Leszczyński - związany z Braćmi Czeskimi

Jezuici w Polsce - sprowadzeni przez Hozjusza

1564 - osiedlają się w Warmii → pierwsze kolegium w Braniewie

1565 - opieka Zygiego Augusta

1570 - jezuici w Poznaniu

• Colegium Ad Sanctam Mariam Magdalenam podarowane jezuitom

Kontrreformacja w Polsce

• krótkotrwała reformacja - szlachta wraca do katolicyzmu

• jezuici przywracają rolę Kościoła

1569 - kolegium jezuickie w wilnie

1579 - Akademia Wileńska

1577 - duchowni przyjmują postanowienia Zygiego Augusta

1599 - tłumaczenie Biblii przez Jakuba Wujka

1597 - “Kazania sejmowe” Piotra Skargi

Geneza polskiej tolerancji religijnej

• wielonarodowościowe i wielowyznaniowe państwo

• Zygi August nie jest królem ich sumień

• szlachta nie chce podziałów

Pokoje religijne

1555 - unia w Koźminku

• kalwiniści z Braćmi czeskimi

1570 - unia w Sandomierzu

• luteranie, kalwiniści, bracia czescy

1573 - konfederacja warszawska

• wieczny pokój

• swoboda wyznania

• “dissidentes de religione” - różni w wierze

1596 - unia w Brześciu

• między kato a prawosławnymi

• Kościół grekokatolicki - unicki

• papież ok

• liturgia prawosławna + kalendarz + brak celibatu

• dyzuici - nie akceptują unii brzeskiej

1589 - patriarchat moskiewski

1632 - swoboda wyznania prawosławnego