Pytania z romantyzmu dla imigranta

Wiem

1.Podaj ramy czasowe romantyzmu w Europie i Polsce.(Provide the time frames of Romanticism in Europe and Poland.)

Polska: ~1798 (wydanie „Cierpień młodego Wertera”) – ~1864 (po upadku powstania styczniowego).
Europa: od lat 60. XVIII w. do około 1850 (lub do rewolucji 1848 roku).

Poland: ~1798 (publication of The Sorrows of Young Werther) – ~1864 (after the fall of the January Uprising).
Europe: From the 1760s to around 1850 (or until the 1848 revolutions).

2.Wyjaśnij nazwę epoki. (Explain the name of the epoch.)

„Romantyzm” pochodzi od francuskiego „roman” – oznacza powieść, opowieść. Epoka podkreślała uczucia, wyobraźnię i indywidualną percepcję świata, często wyrażaną poprzez narrację i metafory.

"Romanticism" comes from the French word roman, meaning a novel or a tale. The era emphasized emotions, imagination, and individual perception of the world, often expressed through narrative and metaphors.

3.Powiedz czym kierowali się romantycy w poznawaniu świata.(Say what values guided romantics in their understanding of the world.)

Romantycy cenili uczucia, intuicję i wyobraźnię bardziej niż rozum; także fascynowali się naturą, tajemnicami, kulturą ludową i egzotyką, szukając głębszego sensu i wolności wewnętrznej.

Romantics valued feelings, intuition, and imagination more than reason. They were fascinated by nature, mysteries, folklore, and exoticism, seeking deeper meaning and inner freedom.

4.Ustal czym się różnił romantyzm polski od europejskiego.(Determine what distinguished Polish Romanticism from European Romanticism.)

Polski romantyzm był silnie nacechowany patriotyzmem i mesjanizmem, powstał w reakcji na polityczne zaborowe uwarunkowania. Europejski często skupiał się bardziej na jednostce, indywidualnej wolności i zbuntowanym artyście.

Polish Romanticism was strongly marked by patriotism and messianism, shaped by the political context of foreign partitions. European Romanticism focused more on the individual, personal freedom, and the image of the rebellious artist.

5.Wymień wydarzenia historyczno-polityczne, które wpłynęły na kształt romantyzmy.(List historical-political events that influenced the shape of polish Romanticism.)

• Rozbiory Polski (1772, 1793, 1795)

• Ucieczka Wielkiej Emigracji po powstaniach (Listopadowe 1830–31)

• Powstanie styczniowe (1863–64)

• Wpływ Wielkiej Rewolucji Francuskiej i wojen napoleońskich

• The Partitions of Poland (1772, 1793, 1795)

• The Great Emigration after the November Uprising (1830–31)

• The January Uprising (1863–64)

• The influence of the French Revolution and Napoleonic Wars

6.Powiedz, co inspirowało autorów romantycznych.(What inspired romantic writers/poets)

• Dziedzictwo folkloru i mitologii narodowej

• Tajemnice natury – lasy, groty, burze

• Literatura europejska (Goethe, Byron)

• Historia i duch przeszłości

• Egzotyka – kultura Wschodu i Orientu

• National folklore and mythology

• The mysteries of nature – forests, caves, storms

• European literature (Goethe, Byron)

• History and the spirit of the past

• Exoticism – Eastern and Oriental cultures

7.Zdefiniuj pojęcie “gotycyzm”.(Define the concept of "gothicism".)

„Gotycyzm” to fascynacja średniowieczem i elementami mrocznymi: ruiny, zamki, duchy, tajemnica i groza – symboliczna przestrzeń ekspresji lęków i emocji.

“Gothicism” refers to a fascination with the Middle Ages and dark elements: ruins, castles, ghosts, mystery, and horror – a symbolic space for expressing fear and emotions.

8.Omów pojęcia:”werteryzm” , “bajronizm” ‘ “wallenrodyzm” , '“werteryzm” (Explain the concepts: "Wertherism", "Byronism", "Weltschmerz".)

• Werteryzm – wzorowanie się na Werterze: skłonność do melancholii, wysokich uczuć i tragicznej miłości.

• Bajronizm – wzorowanie się na Byronie: buntownicza osobowość, indywidualizm, tajemnica i cyniczny urok.

• Wallenrodyzm – wzorowanie się na Wallenrodzie: działanie z ukrycia, poświęcenie, strategia i zdrada dla dobra narodu.

• Wertherism – inspired by Werther: a tendency toward melancholy, strong emotions, and tragic love.

• Byronism – modeled after Byron: a rebellious personality, individualism, mystery, and cynical charm.

• Wallenrodism – based on Wallenrod: acting in secrecy, sacrifice, strategy, and betrayal for the sake of the nation.

9.Wymień motywy typowe dla romantyzmu i podaj przykłady ich literackich realizacji.(List typical Romantic motifs and give examples of their literary realizations.)

• Samotność bohatera (Konrad Wallenrod)

• Fatum i śmierć (Werter)

• Natura jako odbicie duszy (Mickiewicz)

• Niewola i wygnanie (Pan Tadeusz)

• Fantastyka i groza (Ballady polskie).

• Loneliness of the hero (Konrad Wallenrod)

• Fate and death (Werther)

• Nature reflecting the soul (Mickiewicz)

• Captivity and exile (Pan Tadeusz)

• Fantasy and horror (Polish ballads)

10. Wyjaśnij znaczenie pojęć: „mesjanizm” i „winkelriedyzm”.
(Explain the meanings of the terms: "Messianism" and "Winkelriedism".)

• Mesjanizm – wiara, że Polska jest „Chrystusem narodów”, cierpiącym dla odrodzenia innych narodów.

• Winkelriedyzm – postawa poświęcenia siebie dla dobra ogółu (jak Winkelried rozdarł szyk Austriaków dla Szwajcarów).

• Messianism – the belief that Poland is the "Christ of nations," suffering for the salvation of others.

• Winkelriedism – the attitude of sacrificing oneself for the good of the whole (like Winkelried who broke through the enemy lines for the Swiss).

11. Przedstaw obraz rewolucji w Nie-Boskiej komedii Krasińskiego.(Present the image of revolution in Krasiński’s The Undivine Comedy.)

Krasiński ukazuje rewolucję jako destrukcyjną, pełną przemocy i moralnego upadku – zdemaskowanie utopii społecznej i ostrzeżenie przed tłumem, który nie potrafi budować nowych wartości.

Krasiński portrays the revolution as destructive, full of violence and moral decay – exposing the failure of social utopias and warning against a crowd incapable of building new values.

12. Wymień gatunki literackie typowe dla romantyzmu i określ ich charakterystyczne cechy.(List literary genres typical of Romanticism and define their characteristic features.)

• Powieść epistolarna – listy ujawniające wewnętrzny świat bohatera („Werter”)

• Dramat romantyczny – konflikt jednostki i społeczeństwa („Dziady”)

• Ballada – połączenie folkloru z narratorami i elementami fantastycznymi („Świteź”)

• Poemat narracyjny – epizodyczny charakter, refleksja (Mickiewicz, Słowacki).

• Epistolary novel – letters revealing the inner world of the protagonist (Werther)

• Romantic drama – conflict between the individual and society (Dziady)

• Ballad – blending folklore with narration and fantasy elements (Świteź)

• Narrative poem – episodic structure, reflection (Mickiewicz, Słowacki)

13.Omów pojęcie historiozofii.(Discuss the concept of historiosophy.)

To filozofia historii: romantycy analizowali dzieje jako proces sensowny, kierowany przez boskie przeznaczenie lub misję narodu, widząc sens w cierpieniu i ofierze.

Historiosophy is the philosophy of history: Romantics viewed history as a meaningful process guided by divine destiny or the mission of a nation, finding purpose in suffering and sacrifice.

14. Na podstawie Cierpień młodego Wertera Goethego omów cechy powieści epistolarnej.(Based on Goethe’s The Sorrows of Young Werther, discuss the features of the epistolary novel.)

• Konstrukcja z listów bohatera do przyjaciela

• Intymny ton i subiektywizm

• Bezpośredni dostęp do uczuć i refleksji postaci

• Nielinearna fabuła z retrospekcją.

• Structure made up of letters from the protagonist to a friend

• Intimate tone and subjectivity

• Direct access to the character's feelings and reflections

• Non-linear plot with retrospection

15. Na podstawie wybranego utworu przedstaw cechy dramatu romantycznego.
(Based on a selected work, present the features of Romantic drama.)

(np. Dziady cz. IV)

• Konflikt indywidualny vs. społeczny

• Elementy mistyczne i fantastyczne

• Bohater tragiczny (Konrad) z misją duchową

• Mieszanie form: liryka, fragmenty obrzędowe, symbolika.

(e.g. Forefathers' Eve, Part IV)

• Conflict between individual and society

• Mystical and fantastical elements

• Tragic hero (Konrad) with a spiritual mission

• Mixing of forms: lyricism, ritual fragments, symbolism

16. Podaj cechy stylów językowych: artystycznego, potocznego, urzędowego, naukowego, publicystycznego.
(Provide the features of language styles: artistic, colloquial, official, scientific, journalistic.)

• rtystyczny – metafory, rytm, emocjonalność

• Potoczny – proste słownictwo, dialog, frazy codzienne

• Urzędowy – precyzyjne, formalne, bez ozdobników

• Naukowy – obiektywny, terminy, logiczna struktura

• Publicystyczny – przekonywujący, argumentacyjny, adresowany do ogółu.

• Artistic – metaphors, rhythm, emotionality

• Colloquial – simple vocabulary, dialogue, everyday phrases

• Official – precise, formal, without embellishments

• Scientific – objective, technical terms, logical structure

• Journalistic – persuasive, argumentative, directed at the public

Rozumiem i potrafię

1. Na podstawie poznanych tekstów publicystycznych oraz Romantyczności i IV części Dziadów Mickiewicza przedstaw ścieranie się światopoglądów oświeceniowego z romantycznym. (Based on known journalistic texts and Mickiewicz’s Romantyczność and Part IV of Dziady, present the clash between Enlightenment and Romantic worldviews.)

W Romantyczności Mickiewicz pokazuje spór dwóch sposobów myślenia: racjonalizmu oświeceniowego (rozum, nauka, doświadczenie) i intuicyjnego romantyzmu (uczucia, duchowość, wiara w zjawiska nadprzyrodzone). Postać starca (symbol Oświecenia) nie wierzy Karusi, która rozmawia z duchem ukochanego, mówiąc „Czucie i wiara silniej mówi do mnie niż mędrca szkiełko i oko”. W IV części Dziadów Gustaw to romantyczny kochanek i indywidualista, który cierpi po stracie miłości i wierzy w życie po śmierci. Ksiądz, jego rozmówca, to człowiek rozsądku – ich dialog pokazuje konflikt dwóch epok.

In Romantyczność, Mickiewicz presents a conflict between two ways of thinking: Enlightenment rationalism (reason, science, experience) and Romantic intuition (emotion, spirituality, belief in the supernatural).
The figure of the old man (symbolizing the Enlightenment) does not believe Karusia, who speaks with the spirit of her beloved, saying: “Feeling and faith speak more strongly to me than the sage’s glass and eye.” In Part IV of Dziady, Gustaw is a Romantic lover and individualist who suffers after losing his love and believes in life after death. The priest, his interlocutor, is a man of reason—their dialogue illustrates the conflict between two eras.

2.Odwołując się do wybranego utworu literackiego wyjaśnij, jaki obraz miłości wykreowała romantyczna literatura.(Based on selected literary works, explain what image of love was created by Romantic literature.)

Na przykładzie IV części Dziadów widzimy, że miłość romantyczna to uczucie silne, namiętne, ale też tragiczne. Gustaw kochał tak bardzo, że po utracie ukochanej popełnił samobójstwo. Miłość w romantyzmie często bywa jednostronna, niemożliwa lub prowadzi do zguby.

Cechy romantycznej miłości:

• idealizacja osoby ukochanej

• uczucie silniejsze niż życie

• dramatyczna i często kończąca się śmiercią

• sprzeczna z rozumem i rzeczywistością

In Part IV of Dziady, we see that Romantic love is intense, passionate, but also tragic.
Gustaw loved so deeply that he committed suicide after losing his beloved. In Romanticism, love is often unrequited, impossible, or leads to destruction.

Features of Romantic love:

• Idealization of the beloved

• An emotion stronger than life itself

• Dramatic and often ending in death

• In conflict with reason and reality

3. Wyjaśnij, dlaczego romantyzm był przełomem w literaturze, malarstwie i światopoglądzie. (Explain why Romanticism was a breakthrough in literature, painting, and worldview.)

Romantyzm zerwał z klasycznymi zasadami rozumu i harmonii. Zamiast reguł – wolność twórcza. Zamiast rozumu – uczucia i wyobraźnia.
W literaturze pojawiły się nowe gatunki (ballada, dramat romantyczny), w malarstwie zaczęto ukazywać emocje i tajemniczość, a w światopoglądzie ważne stały się indywidualizm, duchowość i natura.

Romanticism broke away from classical principles of reason and harmony. Instead of rules—creative freedom. Instead of logic—emotion and imagination.
New literary genres appeared (ballad, Romantic drama), painting began to depict emotions and mystery, and in worldview, values such as individualism, spirituality, and nature became central.

4. Omów, jak romantycy ujmowali zagadnienie teraźniejszości, nawiązywali do wydarzeń historycznych. (Discuss how the Romantics addressed the issue of the present and referred to historical events.)

Romantycy interesowali się walką narodową, rozbiorami i powstaniami. Mickiewicz w III części Dziadów pokazał martyrologię młodzieży polskiej w więzieniach carskich.
W teraźniejszości dostrzegali cierpienie narodu, ale też jego misję dziejową – Polska jako Chrystus narodów.

Romantics were interested in national struggle, the partitions of Poland, and uprisings. Mickiewicz, in Part III of Dziady, depicted the martyrdom of Polish youth in Tsarist prisons.
They saw suffering in the present but also the historical mission of the nation—Poland as the Christ of nations.

5. Na podstawie poznanych tekstów kultury przedstaw romantyczną fascynację średniowieczem. (Based on cultural texts, present the Romantic fascination with the Middle Ages.)

Romantycy cenili średniowiecze za tajemniczość, religijność, gotycką architekturę i legendy ludowe.
Przykłady:

• Ballady Mickiewicza (np. Świteź, Lilie) – średniowieczny klimat

• Konrad Wallenrod – akcja w czasach krzyżackich

• inspiracja rycerstwem i moralnością epoki

Romantics admired the Middle Ages for its mystery, religiosity, Gothic architecture, and folk legends.

Examples:

• Mickiewicz’s ballads (e.g., Świteź, Lilie) – a medieval atmosphere

• Konrad Wallenrod – set in the time of the Teutonic Knights

• Inspiration drawn from chivalry and medieval morality

6. Porównaj różne koncepcje romantycznego patriotyzmu.(Compare different concepts of Romantic patriotism.)

1. Wallenrodyzm – walka podstępem, zdrada w imię ojczyzny (Konrad Wallenrod)

2. Mesjanizm – Polska jako naród wybrany, cierpiący jak Chrystus (Dziady cz. III)

3. Poświęcenie jednostki – bohater romantyczny gotów jest umrzeć za kraj

4. Emigracyjny patriotyzm – praca duchowa i twórcza poza granicami (Mickiewicz, Norwid)

• Wallenrodism – fighting with deceit, betrayal for the sake of the homeland (Konrad Wallenrod)

• Messianism – Poland as a chosen nation, suffering like Christ (Dziady Part III)

• Sacrifice of the individual – the Romantic hero is ready to die for the country

• Emigrant patriotism – spiritual and creative work abroad (Mickiewicz, Norwid)

7. Przedstaw, jak twórcy literatury romantycznej oceniali upadek powstania listopadowego. (Present how Romantic literary authors evaluated the failure of the November Uprising.)

Nie traktowali go jako porażki, lecz jako moralne zwycięstwo. Ukazywali bohaterstwo powstańców i cierpienie narodu.
W Dziadach cz. III więzieni młodzi ludzie są męczennikami, a Konrad przeżywa duchową walkę o wolność.
Romantycy widzieli w klęsce początek drogi do duchowego odrodzenia narodu.

They did not see it as a failure, but as a moral victory. They depicted the heroism of the insurgents and the suffering of the nation.
In Dziady Part III, imprisoned youth are shown as martyrs, and Konrad experiences a spiritual struggle for freedom.
Romantics saw the defeat as the beginning of the nation’s spiritual rebirth.

8. Na wybranych przykładach omów cechy bohatera romantycznego.
(Discuss the features of the Romantic hero using selected examples.)

Gustaw/Konrad:

• indywidualista

• działa z wewnętrznego przymusu

• przeżywa konflikt duszy

• cierpi z powodu miłości lub sytuacji narodowej

• często samotny, niezrozumiany

• ma kontakt z nadprzyrodzonym (duchy, Bóg)

Gustaw/Konrad:

• An individualist

• Acts from inner compulsion

• Experiences spiritual conflict

• Suffers due to love or the national situation

• Often lonely and misunderstood

• Has contact with the supernatural (spirits, God)

9. Wyjaśnij, na czym polega ewolucja bohatera romantycznego. Podaj przykłady. (Explain what the evolution of the Romantic hero consists of. Provide examples.)

Gustaw w IV części Dziadów to romantyczny kochanek, który popełnia samobójstwo. W III części pojawia się jako Konrad – patriota, prorok i bojownik o wolność.
Ta przemiana pokazuje, że bohater przechodzi od cierpienia osobistego do zaangażowania narodowego.

Gustaw in Dziady Part IV is a Romantic lover who commits suicide. In Part III, he reappears as Konrad—a patriot, prophet, and freedom fighter.
This transformation shows the hero's development from personal suffering to national engagement.

10. Omów motyw śmierci w poznanych utworach romantycznych (Discuss the motif of death in the known Romantic works.)

Śmierć romantyczna to:

• ucieczka od cierpienia (Werter, Gustaw)

• ofiara za miłość lub ojczyznę

• przejście do świata duchów, gdzie można osiągnąć spełnienie
  Często pojawia się w balladach (np. Lilie, Świteź) i ma znaczenie symboliczne.

Romantic death is:

• An escape from suffering (e.g., Werther, Gustaw)

• A sacrifice for love or the homeland

• A passage to the spiritual world where fulfillment is possible
  It often appears in ballads (e.g., Lilie, Świteź) and carries symbolic meaning.

11. Przedstaw obraz Rosji ukazany w utworach romantycznych.(Present the image of Russia as shown in Romantic works.)

W literaturze romantycznej Rosja jawi się jako państwo despotyczne, opresyjne i zniewalające. Najpełniej obraz ten przedstawia Adam Mickiewicz w "Dziadach" cz. III, gdzie carat zostaje ukazany jako symbol zła i systemu represji. Postać Senatora Nowosilcowa uosabia brutalność rosyjskiego aparatu władzy, a więzienia i zesłania to elementy rosyjskiej machiny ucisku. Rosja nie jest pokazana jako realne państwo, lecz jako wcielenie imperium zła, stojącego w opozycji do wolności i duchowości narodu polskiego. Przeciwieństwem tej Rosji jest Polska – naród mesjański, cierpiący, ale duchowo wyższy.

In Romantic literature, Russia appears as a despotic, oppressive, and enslaving state.
This image is most fully depicted in Mickiewicz’s Dziady Part III, where Tsarist rule is portrayed as a symbol of evil and a system of repression.
The character of Senator Nowosiltsov embodies the brutality of the Russian regime, and prisons and exile represent its machinery of oppression.
Russia is not shown as a real country, but as the embodiment of an evil empire opposed to the freedom and spirituality of the Polish nation. Its opposite is Poland—a messianic nation, suffering yet spiritually superior.

12. Na wybranych przykładach omów motyw szaleństwa bohatera romantycznego. (Using selected examples, discuss the motif of madness in the Romantic hero.)

Szaleństwo w romantyzmie to często efekt silnych emocji, zawodu miłosnego lub przeżyć metafizycznych. W "Dziadach" cz. IV Mickiewicza, Gustaw popada w szaleństwo po utracie ukochanej. Mieszka na granicy światów, rozmawia z duchami, utożsamia się z cierpieniem. W "Dziadach" cz. III Gustaw przemienia się w Konrada, który w Wielkiej Improwizacji przeżywa moment metafizycznego obłędu – rzuca wyzwanie Bogu, co podkreśla jego samotność i duchowy rozdarcie. W "Kordianie" Słowackiego tytułowy bohater również przechodzi przez stadium szaleństwa, targany konfliktami wewnętrznymi i niepewnością w działaniu.

Madness in Romanticism is often the result of intense emotions, romantic disappointment, or metaphysical experiences.
In Dziady Part IV, Gustaw descends into madness after losing his beloved. He lives on the border of worlds, speaks with spirits, and identifies with suffering.
In Part III, he transforms into Konrad, who during the Great Improvisation experiences a moment of metaphysical frenzy—he challenges God, highlighting his loneliness and spiritual torment.
In Słowacki’s Kordian, the titular hero also experiences madness, torn by internal conflict and uncertainty in action.

13. Na podstawie poznanych utworów opisz, na czym polegała romantyczna fascynacja życiem, kulturą i krajobrazem Wschodu.
(Based on the known works, describe the Romantic fascination with the life, culture, and landscape of the East.)

Wschód w romantyzmie to przestrzeń egzotyki, duchowości i odmienności kulturowej. Adam Mickiewicz w "Sonetach krymskich" ukazuje orient jako krainę tajemniczą, gdzie natura i kultura wchodzą w mistyczny dialog z człowiekiem. "Bakczysaraj w nocy" przedstawia nocny pejzaż Wschodu jako przestrzeń kontemplacji i zachwytu. Byronowski "Giaur", choć nie polski, silnie wpłynął na polskich romantyków: motywy zemsty, fatalizmu, namiętności w orientalnym klimacie inspirowały twórczość Mickiewicza i Słowackiego.

The East in Romanticism is a realm of exoticism, spirituality, and cultural difference.
In Mickiewicz’s Crimean Sonnets, the Orient is presented as a mysterious land where nature and culture engage in a mystical dialogue with man.
Bakchisarai at Night presents the Eastern night landscape as a space of contemplation and awe.
Byron’s Giaour, although not Polish, strongly influenced Polish Romantics—motifs of revenge, fatalism, and passion in an Oriental setting inspired the works of Mickiewicz and Słowacki.

14. Scharakteryzuj rolę poety i poezji w epoce romantyzmu. Odwołaj się do poznanych utworów. (Characterize the role of the poet and poetry in the Romantic era. Refer to known works.)

Poeta w romantyzmie to postać wyjątkowa, obdarzona darem widzenia więcej niż zwykli ludzie. Jest wieszczem, przewodnikiem narodu, duchowym liderem. W "Dziadach" cz. III Konrad twierdzi, że ma serce większe niż świat, czuje się równy Bogu – to wizja poety jako mesjanistycznego buntownika. W "Testamencie moim" Słowacki ukazuje poetę jako nauczyciela, który cierpi, by dawać przykład potomnym. Norwid w "Promethidionie" łączy poetę z artystą – głosi, że sztuka i poezja mają służyć narodowi, wychowywać i moralizować. Poezja ma moc sprawczą – może prowadzić naród przez duchowe kryzysy.

The poet in Romanticism is a unique figure, gifted with the ability to perceive more than ordinary people.
He is a bard, a national guide, a spiritual leader.
In Dziady Part III, Konrad claims to have a heart greater than the world, feeling equal to God—this is the vision of the poet as a messianic rebel.
In Słowacki’s My Testament, the poet is a teacher who suffers to set an example for future generations.
Norwid, in Promethidion, presents the poet as an artist—proclaiming that art and poetry should serve the nation, educate, and moralize.
Poetry has power—it can lead the nation through spiritual crises.

15. Na wybranych przykładach omów tragiczną naturę bohaterów romantycznych. (Using selected examples, discuss the tragic nature of Romantic heroes.)

Bohater romantyczny to jednostka wyjątkowa, często skazana na samotność, niezrozumienie i klęskę. Konrad z "Dziadów" cz. III to postać tragiczna – jego bunt przeciw Bogu nie prowadzi do rozwiązania, lecz do jeszcze głębszego cierpienia. Kordian to również tragiczny bohater – nie potrafi przezwyciężyć własnych lęków i ostatecznie przegrywa jako jednostka niezrozumiana przez naród. Tragizm wynika często z rozdźwięku między marzeniami a rzeczywistością, między duchowością a ograniczeniami świata.

The Romantic hero is an exceptional individual, often doomed to loneliness, misunderstanding, and failure.
Konrad from Dziady Part III is a tragic figure—his rebellion against God leads not to resolution, but to deeper suffering.
Kordian is also a tragic hero—he cannot overcome his inner fears and ultimately fails as an individual misunderstood by the nation.
This tragedy often stems from the gap between ideals and reality, between spirituality and worldly limitations.

16. Wskaż utwory, w których można odnaleźć elementy romantycznej frenezji. Jak ten zabieg wpływał na recepcję świata przedstawionego?
(Indicate works in which elements of Romantic frenzy can be found. How did this technique affect the perception of the fictional world?)

Frenezja to fascynacja śmiercią, szaleństwem, demonizmem i makabrą. W "Romantyczności" Mickiewicza świat duchów przenika się z rzeczywistością, a prawda objawia się poprzez serce, nie rozum. W "Kordianie" widzimy wizje samobójstwa i rozdarcia wewnętrznego. W "Balladynie" Słowackiego elementy makabry, zbrodni i nadnaturalnych interwencji są wszechobecne. Frenezja wpływała na odbiór świata przedstawionego, czyniąc go bardziej emocjonalnym, subiektywnym, pełnym grozy i tajemnicy.

Frenzy in Romanticism means fascination with death, madness, demonism, and the macabre.
In Mickiewicz’s Romantyczność, the world of spirits intertwines with reality, and truth is revealed through the heart, not reason.
In Kordian, we see visions of suicide and inner turmoil.
In Słowacki’s Balladyna, elements of the macabre, crime, and supernatural interventions are ever-present.
Frenzy shaped the perception of the Romantic world—making it more emotional, subjective, full of horror and mystery.

17. Przedstaw obraz diabła w poznanych utworach romantyzmu.
(Present the image of the devil in the known Romantic works.)

Diabeł w romantyzmie często symbolizuje wewnętrzny konflikt, pokusę, pychę i bunt. W "Dziadach" cz. II pojawiają się duchy z piekła rodem, które uczą moralności. W cz. III Konrad toczy dialog z tajemniczymi mocami, które można interpretować jako szatańskie. W "Irydionie" Krasińskiego diabelskie motywy wiążą się z zemstą i destrukcją. Diabeł często nie jest osobą, lecz metaforą pychy i duchowego zagubienia.

18. Scharakteryzuj relację między Bogiem a człowiekiem w wybranych utworach epoki. (Characterize the relationship between God and man in selected works of the era.)

Relacja ta jest napięta i dramatyczna. Konrad buntuje się przeciw Bogu ("Dziady" cz. III), zarzucając Mu obojętność wobec cierpienia narodu. Jednocześnie romantycy nie odrzucają Boga, lecz poszukują Go, walczą z Nim, jakby szukali dialogu. W "Psalmach pielgrzyma" Mickiewicza pojawia się bardziej pokorna postawa człowieka, zaufanie do Boga. Norwid w "Promethidionie" ukazuje Boga jako źródło porządku i Piękna, do którego powinna dążyć sztuka i człowiek.

The relationship with God in Romanticism is tense and dramatic.
Konrad rebels against God (Dziady Part III), accusing Him of indifference to the nation’s suffering.
At the same time, Romantics do not reject God but seek Him, fight with Him, trying to initiate dialogue.
In Mickiewicz’s Psalms of the Pilgrim, there is a more humble attitude and trust in God.
Norwid in Promethidion shows God as the source of order and Beauty, which art and man should strive toward.

19. Na podstawie utworów Norwida wyjaśnij, na czym polega tragizm jednostek wybitnych. (Based on Norwid’s works, explain what constitutes the tragedy of outstanding individuals.)

Norwid ukazuje, że jednostki wybitne cierpią z powodu niezrozumienia i odrzucenia przez społeczeństwo. W "Fortepianie Szopena" artysta zostaje zniszczony symbolicznie przez barbarzyństwo i brak wrażliwości. W "Coś ty Atenom zrobił Sokratesie" wybitne jednostki są skazane na ofiarę. Tragizm polega na tym, że geniusz nie znajduje miejsca we współczesnym świecie, choć jego dzieło przetrwa pokolenia.

Norwid shows that outstanding individuals suffer from misunderstanding and rejection by society.
In Chopin’s Piano, the artist is symbolically destroyed by barbarism and lack of sensitivity.
In What Did You Do to Athens, Socrates, great individuals are doomed to sacrifice.
The tragedy lies in the fact that genius finds no place in the modern world, though their work survives generations.

20. Wyjaśnij, na czym polega oryginalność języka Norwida. Do jakiej epoki się go przypisuje. Odpowiedz na podstawie Promethidiona i Fortepianu Chopina. (Explain what constitutes the originality of Norwid’s language. To which era is he attributed? Answer based on Promethidion and Chopin’s Piano.)

Norwid tworzył w epoce romantyzmu, ale jego styl zapowiada modernizm. Charakteryzuje go złożoność, skróty myślowe, aforystyczność, archaizmy, wieloznaczność. W "Promethidionie" łączy poezję z filozofią, moralizuje i dydaktyzuje. W "Fortepianie Szopena" stosuje kontrast między sztuką a brutalnością. Język Norwida wymaga aktywnego czytelnika, co czyni go trudnym, ale oryginalnym i nowatorskim.

Norwid wrote during the Romantic era but his style anticipates Modernism.
He is characterized by complexity, intellectual shortcuts, aphorisms, archaisms, and ambiguity.
In Promethidion, he combines poetry with philosophy, moralizes and teaches.
In Chopin’s Piano, he contrasts art with brutality.
Norwid’s language requires an active reader, making his work difficult but original and innovative.

21. Na podstawie utworów Ostatni despotyzm i Po balu opisz stosunek Norwida do współczesnej mu cywilizacji. (Based on the works Ostatni despotyzm and Po balu, describe Norwid’s attitude toward the civilization of his time.)

Norwid krytykuje powierzchowność i moralną pustkę współczesnej mu cywilizacji. W "Po balu" zestawia wytworny bal z brutalną egzekucją, pokazując rozdarcie między pozorem a rzeczywistością. W "Ostatnim despotyzmie" ukazuje nowoczesny despotyzm jako ukryty, cywilizowany, ale wciąż niszczący. Wskazuje, że prawdziwa cywilizacja to nie postęp techniczny, lecz duchowy i moralny.

Norwid criticizes the superficiality and moral emptiness of modern civilization.
In After the Ball, he contrasts an elegant ball with a brutal execution, showing the divide between appearance and reality.
In The Last Despotism, he portrays modern tyranny as hidden, civilized, yet still destructive.
He argues that true civilization is not technological progress, but spiritual and moral growth.

22. Omów ideę prometeizmu na przykładzie Dziadów Mickiewicza.(Discuss the idea of Prometheanism using the example of Mickiewicz’s Dziady.)

Prometeizm to bunt jednostki w imię dobra ogółu, ofiara z życia dla innych. Konrad z "Dziadów" cz. III wciela tę ideę: cierpi za naród, buntuje się przeciw Bogu, pragnie zbawić innych. Nie dla siebie pragnie mocy, ale dla ratowania współbraci. Jego bunt jest heroiczny, choć nieskuteczny, co wpisuje się w tragizm prometejskiej postawy.

Prometheanism is the rebellion of the individual in the name of the greater good, the sacrifice of life for others.
Konrad from Dziady Part III embodies this idea: he suffers for the nation, rebels against God, and seeks to save others.
He desires power not for himself, but to save his fellow countrymen.
His rebellion is heroic, though ineffective, fitting the tragedy of the Promethean stance.

23. Tułaczka, pielgrzymka, wędrówka – przedstaw motywy podróży w tekstach romantycznych. (Exile, pilgrimage, wandering – present the motifs of travel in Romantic texts.)

Podróż to nie tylko ruch fizyczny, ale przede wszystkim duchowe poszukiwanie. W "Sonetach krymskich" podróż to poznawanie natury i siebie. W "Księgach narodu i pielgrzymstwa polskiego" Mickiewicz ukazuje emigrację jako pielgrzymkę narodową. Wędrówka to symbol losu romantyka: wygnanie, poszukiwanie prawdy, duchowe dojrzewanie.

The journey is not only a physical movement but primarily a spiritual quest.
In Crimean Sonnets, the journey is about discovering nature and the self.
In Books of the Polish Nation and Polish Pilgrimage, Mickiewicz presents emigration as a national pilgrimage.
The journey symbolizes the Romantic’s fate: exile, the search for truth, and spiritual maturity.

24. Wyjaśnij rolę protagonisty w literaturze romantycznej na przykładzie Lilli Wenedy Słowackiego lub Dziadów Mickiewicza. (Explain the role of the protagonist in Romantic literature using the example of Słowacki’s Lilla Weneda or Mickiewicz’s Dziady.)

Konrad z "Dziadów" to prorok, cierpiący za naród, samotny buntownik. Reprezentuje ideę mesjanizmu i prometeizmu. W "Lilli Wenedzie" Słowackiego tytułowa bohaterka oraz Lech są tragicznymi postaciami, które poświęcają się dla dobra wspólnoty. Protagonista romantyczny to nie tyle działający bohater, co symbol idei, duchowości, ofiary.

Konrad from Dziady is a prophet, suffering for the nation, a lonely rebel.
He represents the ideas of Messianism and Prometheanism.
In Słowacki’s Lilla Weneda, the titular character and Lech are tragic figures who sacrifice themselves for the good of the community.
The Romantic protagonist is not so much a man of action, but a symbol of ideals, spirituality, and sacrifice.

25. Przeczytaj wiersz Mickiewicza Do Samotności i udowodnij, że jest to utwór reprezentatywny dla epoki romantyzmu. (Read Mickiewicz’s poem To Solitude (Do Samotności) and prove that it is a representative work of the Romantic era.)

Wiersz Mickiewicza "Do Samotności" jest przykładem romantycznej refleksji nad losem jednostki. Ukazuje samotność jako stan wybranych dusz, które unikają tłumu i codzienności. To wyraz kultu uczucia, introspekcji i duchowej kontemplacji. Styl, tematyka i przesłanie czyną go reprezentatywnym dla epoki romantyzmu.

Mickiewicz’s poem To Solitude is an example of Romantic reflection on the fate of the individual.It presents solitude as the state of chosen souls who avoid crowds and daily trivialities.
It expresses the cult of emotion, introspection, and spiritual contemplation.
Its style, themes, and message make it representative of the Romantic era.