Handel stort in → feodale en hofstelsel

• te veel mensen op te kleine grond

• steden voor handel, handel verdwijnt → steden vervallen

• mensen gaan naar platteland om voor zichzelf te verbouwen

  • 1 probleem: struikrovers → boeren zoeken bescherming

  • horigen krijgen dat in ruil voor het aannemen van land van de heer (ook klusjes en taken)

• god staat centraal

Feodale stelsel (leenstelsel):

• oplossing voor gebrek aan geld, want handel is weg

• delen land op in stukken, elk stuk bestuurd door iemand anders met eigen leger, in ruil daarvoor opbrengsten van dat stuk voor de bestuurder

• → snellere bevolkingsgroei, want meer eten (tot de pest)

• 3 nieuwe uitvindingen

  • sterkere en scherpere ploeg van ijzer

  • nieuw juk (dier)

  • 2slagstelsel → 3slagstelsel (zomer, winter, braak)

• ontginning: grond geschikt maken voor landbouw

• turf: belangrijkste brandstof

• geen veen meer

4 landbouw ontwikkelingen

• meer eten → meer mensen → te veel eten, dus blijft over

• deel eten verhandeld

• ambachten (kleding bijv.), want niet iedereen hoeft te werken

• weer handel

  • voornamelijk in België en Italië, door centrale ligging en aanwezigheid water

Landbouw

• nadelen

  • oogst kan mislukken, verrotten of opgegeten worden

  • meer ziektes door samenleving met dieren

• voordelen

  • keuze uit eten → meer energie

  • sterker huis (wonen op 1 plek, dus mag)

Verzorgingsgebied: omliggend gebied waarvan de stad afhankelijk is en andersom (kleding en werktuig leveren)

Poorters/burgers: officiële inwoners stad.

• vluchtmanier feodale stelsel, uit hofstelsel na 1 jaar en 1 dag

• geen vrijheid, geen slaaf

Jaarmarkten: