RECHTERS & STRAFFEN

1. Rechterlijke macht

• Overdracht van bevoegdheden:

  • Koning ➔ Consuls ➔ Praetors.

• Praetors:

  • Praetor urbanus: Geschillen tussen Romeinse burgers.

  • Praetor peregrinus: Geschillen met vreemdelingen.

  • Jaarlijks werd een lijst opgesteld voor rechters (iudices).

• Handelsgeschillen:

  • Behandeld door aediles curules.

• Senaat:

  • Sprak recht in bepaalde gevallen.

• Volksvergadering:

  • Trad op als Hof van Beroep (provocatio ad populum).

• Keizertijd:

  • Keizer centraliseerde rechterlijke macht.

  • Bijgestaan door een consilium van rechtsgeleerden.

2. Soorten straffen

• Afhankelijk van status en procesvorm:

  • Verschil tussen:

    • Romeinse burgers (ius civile) en vreemdelingen (ius gentium).

    • Vrijen en slaven.

2.1. Delicta privata (Particuliere geschillen)

• Straf:

  • Geldelijke schadeloosstelling (poena).

2.2. Crimina publica (Publieke misdaden)

• Misdrijven:

  • Kuiperij bij verkiezingen, verduistering van staatsgelden, opdrijven van graanprijzen, valsmunterij, valsheid in geschrifte, sluipmoord, chantage, echtbreuk, vrijheidsberoving, enz.

• Straffen:

  • Geldboete ten voordele van de schatkist (multa).

  • Doodstraf:

    • Alternatief: Ballingschap.

    • Gevolgen van ballingschap:

      • Verlies van burgerrecht.

      • Verbeurdverklaring van bezittingen (publicatio bonorum).

      • Uitsluiting van water en vuur (interdictio aquae et ignis).

3. Strafuitvoering in de keizertijd

• Eliteburgers:

  • Straf:

    • Verbanning (al dan niet tijdelijk, met of zonder verbeurdverklaring).

    • Doodstraf (onthoofding).

    • huisarrest (cfr. infra)

• Niet-elite:

  • Dwangarbeid:

    • In de mijnen (ad metalla).

    • Als roeiers op oorlogsschepen.

    • Als gladiator in de arena.

  • Doodstraf:

    • Wurging of kruisiging (bijv. apostel Petrus).

    • Wildedierengevecht in de arena (damnatio ad bestias).

4. Bijzondere straffen

• Damnatio memoriae:

  • Na de dood: Naam uitgewist van monumenten.

  • Toegepast bij keizers zoals Heliogabalus.

• Gevangenisstraffen:

  • Geen gebruikelijke straf.

  • Gevangenis diende alleen voor voorlopige hechtenis.

  • Huisarrest bij vrienden (elite)