T2 H1

Thema 02: Erfelijkheidsleer

Hoofdstuk 1: Mendeliaanse Overerving

• Onderwerp: Het bestuderen van de erfelijkheid door middel van kruisingen van Pisum sativum (erwtenplanten).

• Belangrijke figuur: Gregor Mendel.

Inleidende Begrippen

Erfelijkheid

• Definities:

  • Erfelijkheid: Kenmerken worden overgedragen van de ene op de andere generatie.

  • Haploïd: Aantal chromosomen in de geslachtscellen.

  • Diploïde Zygote: Vormt wanneer haploïde chromosomen van ouders versmelten.

  • Homologe Chromosomen: Paren van chromosomen die de zelfde lengte en centromeerpositie hebben.

DNA en Genen

• Eiwit: Bepaalt kenmerken van een organisme.

• Gen: Stuk DNA met informatie voor de bouw van een eiwit.

• Genlocus: Specifieke plaats van een gen op een chromosoom.

Genen

• Allel: Variant van een gen.

• Homozygoot: Individu met twee identieke allelen (bijv. PP of pp).

• Heterozygoot: Individu met twee verschillende allelen (bijv. Pp).

Genotype en Fenotype

• Genotype: Het geheel van genen van een organisme.

• Fenotype: De waarneembare kenmerken van een organisme.

• Dominant Allel: Komt tot uiting in het fenotype bij heterozygote organismen.

Recessief Allel: Komt niet tot uiting als er een dominant allel aanwezig is.

Kruising:

• Monohybride Kruising: Studie van de overerving van 1 kenmerk.

• Dihybride Kruising: Studie van de overerving van 2 kenmerken.

• Terminologie:

  • P: Ouders (Parentes).

  • F1: Eerste generatie nakomelingen.

  • F2: Tweede generatie nakomelingen.

Gregor Mendel

• Biografie: Geboren in de 19de eeuw in Tsjechië.

• Opleiding: Monnik, plantenkweek, en statistiek.

• Experimenten: Voerde kruisingsexperimenten met erwtenplanten uit en ontdekte wetmatigheden in 1865.

• Wetten van Mendel: Ontdekt na herontdekking van zijn werk, uiteindelijk leidend tot de ontdekking van chromosomen en DNA.

Veredeling

• Veredelen: Het kruisen van wilde rassen en selecteren van nakomelingen op basis van specifieke kenmerken.

• Wilde Kool: Voorouder van alle koolgewassen, geselecteerd op eetbare delen.

Waarom Erwtenplanten?

• Hoog nageslacht, makkelijk te kweken, zelfbestuiving mogelijk.

• Kruisbestuiving: Meeldraden verwijderen en ander stuifmeel gebruiken.

• Gebruik van zaadvaste (homozygote) planten als uitgangsmateriaal.

Wetten van Mendel

Uniformiteitswet (1ste wet van Mendel)

• Kruising paarse bloemen x witte bloemen levert allemaal paarse F1-nakomelingen.

• F1 x F1 levert een verhouding van 3:1 in F2 (paarse:witte).

  

Splitsingswet (2de wet van Mendel)

• Wanneer F2 uit F1 wordt gekruist, verschijnt er een 3:1 verhouding bij fenotypes.

Punnett-Vierkant

• Toepassing van Punnett-vierkant bij testkruisingen om genotypes en fenotypes te voorspellen.

• Heterozygoot: F1 generatie is heterozygoot.

• .