§ 3. Jak wyobrażano sobie Ziemię w najdawniejszych czasach

Poznanie Ziemie w czasach pierwotnych:

• Aby odróżnić rzeki, jeziora, góry i lasy ludzie nadawali im nazwy. Nazwy te przekazywano ustnie z pokolenia na pokolenie

• Wiedza o przyrodzie potrzebna była nawet pierwotnym ludziom zamieszkującym naszą planetę 40–30 tys. lat temu. Pierwotni zbieracze i myśliwi starali się poszerzać swe tereny łowieckie i zbierackie kosztem często bardzo oddalonych ziem. W taki sposób poznawali coraz to nowe przestrzenie. Musieli oni poznawać świat otaczający, żeby móc:

  • Zbierać owoce

  • Łowić ryby

  • Polować na dzikie zwierzęta

  • Ratować się przed groźnymi zjawiskami przyrody

• Widziane krajobrazy najdawniejsi ludzie przedstawiali w postaci nacięć na:

  • Ścianach jaskiń

  • Korze drzew

  • Kościach zwierząt

• Tak była przekazywana następnym pokoleniom informacja o:

  • Łowieckich terenach

  • Pułapkach

  • Tym jak trafić do nowych miejsc

Jak w dawnych czasach wyobrażano sobie budowę świata i kształt Ziemi:

• Słowianie wyobrażali sobie Ziemię jako krążek leżący na trzech wielorybach

• Grecy uważali, że Ziemia to krążek otoczony Rzeką-Oceanem

• Babilończycy myśleli, że Ziemia to góra światowa otoczona morzami, a z wierzchu nakryta twardym niebem

• W Indiach Ziemię wyobrażano sobie jako kopułę znajdującą się na trzech słoniach

• Egipcjanom wydawało się, że nad boginią Ziemi świecąc gwiazdami pochyliła się bogini nieba Nut

• Indianie Ameryki Północnej wierzyli, że budowa świata jest podobna do statuetki, gdzie wieloryb to Ziemia, figurki mężczyzny i kobiety – to ludzkość, a orzeł to niebo

Pierwsza znana ekspedycja:

• Wzmianka o której dotarła do naszych czasów odbyła się jeszcze 3,5 tys. lat temu

• Zorganizowała ją kobieta – królowa Egiptu starożytnego Chatszepsut

• Wysłała ona pięć statków do kraju Punt – „Ziemi Boga” (przypuszcza się, że było to gdzieś na półwyspie Somali)

• Egipcjanie zakupili tam:

  • Drewno z czarnego drzewa

  • Kadzidło

  • Małpy

  • Kość słoniową

  • Złoto

  • Niewolników

Jak w dawnych czasach wyobrażano sobie Ziemię:

• Starodawni ludzie różnie wyobrażali sobie kształt Ziemi. Mieszkańcom równinnych terenów wydawało się, że Ziemia jest płaska, a mieszkańcom gór, że jest górzysta

• Najbardziej rozpowszechnione były poglądy, że Ziemia jest płaska. Wiedza starożytnych ludzi o świecie sprowadzała się do poznania najbliższego otoczenia

• Wiedza o kształcie naszej planety była szczególnie ważna dla dalszego rozwoju geografii jako nauki, a szczególnie dla rysowania wiarygodnych map

Najdawniejsi Żeglarze:

• Najdawniejszych odkryć geograficznych dokonali starożytni Egipcjanie. Zasiedlali oni Afrykę na wybrzeżach Mórz Śródziemnego i Czerwonego. Wiadomo, że już 3,5 tys. lat temu Egipcjanie wyruszali w dalekie podróże wzdłuż brzegów Morza Czerwonego na południe

• W tych czasach jeszcze nikt nie wiedział, że Afryka (wtedy nazywano ją Libią) ze wszystkich stron otoczona jest morzami. Odkrycia tego dokonali Fenicjanie – naród zamieszkujący wschodnie wybrzeże Morza Śródziemnego. Byli oni odważnymi żeglarzami. W VI w. p.n.e. Fenicjanie za trzy lata opłynęli Afrykę i przekonali się, że jest ona ze wszystkich stron otoczona wodą. O ich podróży dowiadujemy się z pracy starożytnego greckiego historyka Herodota

• Podróż Fenicjan dookoła Afryki uważana jest za najważniejsze wydarzenie doby starożytnej. Pierwsi podróżnicy dokonali dzieła o ogromnym znaczeniu – podołali odległość dzielącą narody. Ludzie pomału zaczęli dowiadywać się jedni o drugich. Za jakiś czas tędy prowadziły już szlaki handlowe, po których z początku wyruszali odważni śmiałkowie. Z ich opowieści o niewiadomych ziemiach i ludziach je zamieszkujących kształtował się geograficzny obraz świata

Pierwsze mapy geograficzne:

• Zdobyte przez podróżników wiadomości o nieznanych dawniej ziemiach uogólnili greccy uczeni filozofowie

• Eratostenes wykorzystał dane astronomii, fizyki i matematyki, aby wyodrębnić geografię jako samodzielną naukę. Właśnie on stworzył pierwszą mapę, która dotarła do naszych czasów (III w. p.n.e). Wkład Eratostenesa w rozwój geografii jest tak znaczący, że jest on uważany za ojca geografii

Mapa Świata Eratosetenesa

• Prace greckich uczonych świadczą o narodzeniu geografii jako prawdziwej nauki już w czasach antycznych. Lecz wtedy była ona przeważnie nauką opisową. Na pierwszych mapach przedstawiono tylko niewielką część Ziemi. Ponad 3/4 powierzchni ziemskiej nadal pozostawały nieznane

• W II w. Klaudiusz Ptolemeusz ułożył bardziej współczesną mapę. Świat znany wtedy Europejczykom już był o wiele większy. Na mapie Ptolemeusza było więcej obiektów geograficznych. Lecz i ta mapa nie była dokładna. Nie zważając na to, mapami i ośmiotomową „Geografią” Ptolemeusza posługiwano się przez 14 wieków

Mapa Świata Ptomeleusza

Zapamiętaj:

• W dawnych czasach ludzie nie wiedzieli, że Ziemia jest kulą i wyobrażali sobie jej kształt w różny sposób

• Najdawniejszych podróży morskich dokonali Egipcjanie i Fenicjanie. Oni udowodnili, że Afryka ze wszystkich stron otoczona jest wodą

• Pierwsze znane mapy geograficzne ułożone były przez starożytnych uczonych greckich Eratostenesa (III w. p.n.e.) i Ptolemeusza (II w.)