POŁOŻENIE I GRANICE

Polska leży w centralnej części Europy, w dużej części na Nizinie Środkowoeuropejskiej.

Terytorium Polski wyznaczają przede wszystkim granice naturalne: zachodnia ganica - rzeka Odkra i Nysa Łużycka, wschodnia granica: - rzeka Bug, południowa granica - góry Sudety i Karpaty.

Polska ma siedmiu sąsiadów: Niemcy, Czechy, Słowacja, Ukraina, Białoruś, Litwa, Rosja

najdalej położone miejsce na wschodzie: kolano Bugu koło Hrubieszowa

najdalej położone miejsce na zachodzie: zakole Odry koło Cedyni

najdalej położone miejsce na południu: szczyt Opołonek w Bieszczadach

najdalej położone miejsce na północu: Jastrzębia Góra (brzeg morza)

^^orogenezy = ruchy górotwórcze

^^ERA PALEOZOICZNA

• orogenezy - kaledońskie, hercyńskie

• rośliny i zwierzęta - pierwsze ryby, owady i płazy, lasy paprociowe, bęzkręgowce morskie, rośliny lądowe

skamieniałłości przewodnie - morskie bezkręgowce np, tryllobity, grabtolity

^^ERA MEZOZOICZNA

• orogenezy - pod koniec tej ery rozpoczęły się alpejskie ruchy górotwórcze

• rośliny i zwierzęta - dinozaury, lasy iglaste, ptaki

skamieniałłości przewodnie - szczątki muszli, amonity

^^ERA KENOZOICZNA

• orogenezy - alpejskie

• rośliny i zwierzęta - człowiek, ssaki, kwiaty

GÓRY W EUROPIE  I POLSCE

podział gór ze względu na wysokość:

• niskie (np. Góry Świętokrzyskie)

• średnie (np.Sudety, Karpaty)

• wysokie (np. Tatry)

1. Podział gór ze względu na genezę/pochodzenie:

   • góry fałdowe - powstają w miejscach zderzania się płyt llitosfery - np. Alpy, Pireneje, Karpaty, Himalaje

   • góry zrębowe - powstają w wyniki wypiętrzanie warstw skalnych, pękają i przesuwają się wzdłuż uskoków (powierzchni tych pęknięć) - np. Harz, Schwarzwald

     

   • góry wulkaniczne - znajdują się przede wszystkim ba granicach płyt litosfery i w ich poblliżu, powstają na skutek wydostawanie się lawy oraz innych materiałów na powierzchnię, sama góry to stożek czynnego lub wygasłego wulkanu - np. Wezuwiusz, Etna, Hekla,

     

2. Góry w Polsce, które powstały w trakcie kaledońskich, hercyńskich i alpejsckich ruchów górotwórczych:

   • kaledońskie - Góry Świętokrzyskie, Sudety

   • hercyńskie - Góry Świętokrzyskie, Sudety

   • alpejskie - Karpaty

     

ZLODOWACENIA NA OBSZARZE POLSKI

etapy powstania lodu lodowcowego

śnieg → szreń → firn → lód firnowy → lód lodowcowy

<<JEZIORA POLODOWCOWE

1. jeziora morenowe

   mają stosunkowo dużą powierzchnię, silnie urozmaiconą linię brzegową, stosunkowo płytk

   np. Śniardwy, Mamry

2. jeziora rynne

   są długie, wąskie, bardzo głębokie np. Gopło, Koronowskie

3. wytopiskowe tzw. oczka

4. wzgórza morenowe (moreny)

   • m. czołowe

   • m. boczne

   • m. denne

   • m. środkowe

     np. Szeska Góra 304m n.p.m. , Wieżyca 328 m n.p.m. Dylewska Góra 312m n.p.m.

UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI POLSKI

1. Pas pobrzeży

   • Pobrzeże Szczecińskie

   • Pobrzeże Gdańskie (gleby mady)→ Żuławy Wiślane → depresja Raczki Elbląskie 1,8m p.p.m.

   • Pobrzeże Koszalińskie

2. Pas pojezierzy

   • Pojezierze Mazurskie

   • Pojezierze Pomorskie

   • Pojezierze Wielkopolskie

jest to pas rzeżby tzw, młodo__gacjalne__ → związany z działalnością lodowcową

3. Pas nizin środkowopolskich

• Nizina Podlaska

• Polesie Lubelskie

• Nizina Mazowiecka

• Nizina Wielkopolska

• Nizina Śląska

  nazywane są obszarem rzeżby peryglacjalne

4. Pas wyżyn

• Wyżyna Lubelska z Roztoczem - gleby czarnoziemy (1%)skały lessowe

• Wyżyna Małopolska → Wyżyna Kielecko-Sandomierska → Góry Świętokrzyskie (stare, or. kaledońska,hercyńska) → Łysogóry (najwyższe pasmo) → Łysica 612m n.p.m → gołoborza - rumowiska skalne kwarcytów

• Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (=Jura)

• Wyżyna Śląska

5. Pas kotlin

• Kotlina Sandomierska

• Kotlina Oświęcimska

6. Pas gór

• Sudety (stare góry or. kal. i her.) → Karkonosze (najwyższe pasmo) → Śnieżka 1602m n.p.m. (najwyższy szczyt)

• Karpaty - > Tatry (najwyższe pasmo) → Rysy

CECHY UKSZTAŁTOWANIA KLIMATU POLSKI

SKAŁY I SUROWCE MINERALNE POLSKI

surowce energetycznewęgiel kamienny i brunatnyropa naftowagaz ziemnysurowce metalicznerudy żelazarudy metali kolorowych (miedź, cynk, ołów)surowce chemicznesól kamiennasiarkagipsanhydrytsurowce skalne/budowlanegranitymarmurypiaskiżwiryglinyCZYNNIKI

KSZTAŁTUJĄCE KLIMAT POLSKI

Klimat - zespół zjawisk pogodowych, które występują stale na danym terenie, nie jest zmienny

Pogoda - stan atmosfery, chwilowa, w danym miejscu i danym czasie

bryza i halny - wiatry lokalne

• bryza dzienna wieje z morzana ląd

• bryza nocnawieje z lądu do morza
  

WODY PPOWIERZCHNIOWE

Rzekato naturalny ciek wodny mający swoje źródło i ujście, płynie w wyżłobionym przez siebie korycie w wyniku oddziaływania siły grawitacji (przyciągania Ziemskiego).Dorzecze tworzy rzeka główna z jej dopływami. Granicą między dorzeczami jest dział wodny

Zlewisko to obszar, z którego wody spływają do jednego morza lub oceanu.

1. zatoki i cieśniny morza bałtyckiego

2. wyspy morza bałtyckiego

• to obszar, z którego wody spływają do jednego morza lub oceanu.

DOPŁYWY WISŁY

DOPŁYWY ODRY

Morze Bałtyckie

• Morze wewnątrzkontynentalne

• Morze płytkie - średnia wysokość 52-55 mGłębia Landsort - 459 m p. p. m.

• Najsłabiej zasolone morze świata - zasolenie MB śr 7,5% (7-8%)

• Kraje sąsiadujące z Bałtykiem:Polska, Rosja, Litwa, Łotwa, Szwecja, Dania, Estonia, Finlandia, Niemcy

• Zatoki M. Bałtyckiego:

• Wyspy M. Bałtyckiego:Wyspy Alandzkie - FinlandiaHiuma i Sarema - EstoniaWolin - PolskaUznam - Polska/NiemcyRugia - NiemcyOlandia i Gotlandia - Szwecja

• Typy wybrzeża M. Bałtyckiego:^^szerowe/szkierowe, mierzejowo - zalewowe, klifowe

GLEBY W POLSCE

pedosfera - glebowa p. k. z.

~gleby~

brunatne , płowe - 52%

bielicowe - 26%

czarnoziemy - 1%

czarne ziemie - 1%

mady - 5%

rędziny - 1%

bagienne - 7%

górskie - 6%

antropogeniczne 1%

LASY W POLSCE

• bary - sosny

• lasy mieszane - drzewa iglaste +dęby, buki i brrzozy

• grądy - wielogantunkowe, graby, dominują dęby

• łęgi - jesiony, wierzby, topole

• olsy - olsza, brzoza, wierzba, jesion