CHAPTER 1: ISIP AT KILOS-LOOB

Isip - kakayahan ng taong umalam, magsuri, tumuklas at magbigay-kahulugan sa mga kaalaman.

Kilos-loob - kapangyarihang magpasiyang pumili batay sa mga nakalap na impormasyon ng isip.

— TAO vs. PAGPAPAKATAO

Tao - Nilikha ng Dyos na nagtataglay ng mga katangian tulad ng isip, kilos-loob, kaalaman, konsensya, kalayaan, dignidad at kamalayan sa sarili.

Ragpapakatao - Taong ginagamit ang mga taglay na katangian sa paggawa ng kabutihan sa kapwa.

Ang pagka-sino ng tao ay dumaraan sa tatlong yugto:

1. Ang Tao Bilang Indibidwal - tumutukoy sa pagiging hiwalay nya sa ibang tao; nasa kanyang kamay ang pagbuo ng kanyang pagka-sino- ang kanyang pagka-indibidwal ay isang proyektong kanyang bubuuin habang buhay.

2. Ang Tao Bilang Persona - may halaga ang tao sa kanyang sarili mismo; hindi mababawasan o maiiba ang kanyang pagkatao dahil sya ay buo bilang tao.

3. Ang Tao Bilang Personalidad - may mga matibay na pagpapahalaga at paniniwala, totoo sa kanyang sarili, at tapat sa kanyang misyon- may integrasyon ang isip, pagkagusto, pananalita at pakilos.

Tatlong Katangian ng Pagpapakatao:

1. May kamalayan sa sarili

2. May kakayahang kumuha ng buod o esensya ng umiiral (essence of existence)

3. Umiiral na nagmamahal (ens amans)

Mga Kilalang Personalidad na Nagpamalas ng Pagpapakatao

Cris Kesz Valdez:

• nagsabuhay ng kanyang misyon sa pamamagitan ng pagkalinga sa mga batang lansangan

• Championing Community Children

Roger Salvador:

• siyentipikong magsasaka

• Most Outstanding Isabelino- Most Outstanding Farmer

• Farmer-Leader Extensionist ng Jones, Isabela

Joey Velasco:

• umani ng paghanga ang kanyang mga painting sa Pilipinas at sa buong mundo dahil sa espiritwal na paraan na pagpapahayag ng mga ito ng kawalan ng katarungan sa lipunan

• "Hapag Ng Pag-Asa"

• Hapag Community

Mother Teresa:

• isang madre na nagpakita ng napakalalim na antas ng pagmamalasakit sa mahihirap

• "a call within a call"

• Nobel Peace Prize, 1979

CHAPTER 2: KONSENSYA

Konsensya - munting tinig sa loob ng tao na nagbibigay ng payo at nag-uutos sa gitna ng isang moral na pagpapasya kung paano kumilos sa isang konkretong sitwasyon.

Apat na Yugto ng Konsensya:

1. THINK & WANT GOOD: Alamin at naisin ang mabuti.

2. APPRECIATING THE GOOD: Ang pagkilatis sa partikular na kabutihan sa isang sitwasyon.

3. IMPLEMENT GOOD JUDGEMENT & ACTION: Paghatol para sa mabuting pasya at kilos.

4. SELF-REFLECT: Pagsusuri ng sarili/pagninilay.

Mga Prinsipyong Gumagabay sa Paghubog ng Konsensya:

1. IMPROVE CONSCIOUSNESS: Lahat ng tao ay may pananagutang hubugin ang kanyang konsesya.

2. OBEY CONSCIOUSNESS: Bawat tao ay may pananagutang sumunod nang tapat sa husga ng kanyang konsensya

3. CONSCIOUSNESS IS IMPERFECT: Hindi mismo ang konsensya ang tumutukoy ng tama o masama kundi ang Diyos

4. THE ENDS DON’T JUSTIFY THE MEANS: Ang mabuting layunin ay hindi kailanman maituturing na mabuti kung ginawa gamit ang masamang paraan

Dalawang Uri ng Kamangmangan:

1. Kamangmangang Madaraig - mayroong pamamaraan na magagawa ang isang tao upang malampasan ito.

2. Kamangmangang Di-madaraig - walang pamamaraan na magagawa ang isang tao upang ito ay malampasan.

Ang Pangunahing Prinsipyo ng Batas Moral:

• BUHAY - Ang tao ay minabuting mapanatili ang kanyang buhay dahil nakikita niyang mabuti ang buhay.

• KATOTOHANAN - Ang tao na likas na nag-iisip ay minabuting mag-asam sa katotohanan para sa katotohanan.

• KAGANDAHAN - Ang tao ay minabuting magpahalaga, tignan at pagmunian ang maganda.

• KASANAYAN - Ang tao ay minabuting gumawa o lumikha. 

• PAKIKIPAGKAPUWA - Ang tao ay gugustuhin ang maayos na ugnayan sa kapuwa. 

• RELIHIYON - Ang tao ay minabuting maghangad na malaman ang nasa likod ng kanyang pagkalalang at ng lahat ng nilalang.

• KATAPATAN - Ang tao ay minabuti ang kabuuan ng kanyang pagkatao, pagsasanib ng lahat ng mabuti, maganda at totoo sa kanya. 

Ang Pangalawang Prinsipyo ng Batas Moral:

• THE ENDS DON’T JUSTIFY THE MEANS: Hindi dapat sinisira ang isang mabuti upang gumawa ng mabuti.

• DON’T USE PEOPLE FOR GOALS: Hindi dapat tratuhin ang tao bilang paraan para sa isang layunin.

• DON’T BE BIASED: Hindi dapat kinikilingan ang iilan, maliban kung ito ay kinakailangan para sa kabutihan ng lahat.

• DON’T ACT ALONE: Hindi dapat nagsasarili kumilos para sa kabutihan ng tao.

• DON’T ACT BASED ON EMOTIONS: Hindi dapat kumilos na nababatay lamang sa bugso ng damdamin, takot, galit o pagnanasa.

CHAPTER 3: TUNAY NA KALAYAAN

Kalayaan - Pagkilos upang makamit ang ninanais na walang iniisip na hadlang upang magawa ito.

• "Kalayaan ay katangian ng kilos-loob na itakda ng tao ang kaniyang kilos tungo sa maaari niyang hantungan at itakda ang paraan upang makamit ito." — Sto. Tomas de Aquino

• Ang kalayaan ng tao ay palaging may kakambal na pananagutan.

Dalawang Pakahulugan sa Pananagutan na Nakakaapekto sa Ideya ng Kalayaan:

1. FREEDOM = ACCOUNTABILITY: Ang malayang kilos ay kilos na mananagot ako.

2. ADAPT IN DIFFERENT SITUATIONS: Kakayahang tumugon sa tawag ng sitwasyon.

Dalawang Aspekto ng Kalayaan:

1. Kalayaan Mula Sa (freedom from) - masasabihing malaya ang tao kapag walang nakahadlang sa kanya upang kumilos o gumawa ng mga bagay bagay.

2. Kalayaan Para Sa (freedom for) - ang tunay na kalayaan ay makita ang kapuwa at mailagay syang una bago ang sarili

Mga Katangian ng Kabataang may Mapanagutang Kalayaan:

• ABOVE SELF-INTEREST: Malayang kumilos nang higit sa pansariling interes

• ACCOUNTABILITY OF RESULTS: Malayang kumilos at pinananagutan ang anumang kahihinatnan ng kilos

• MAKES SOUND DECISIONS: Malayang nakakapagpasiya pero ginagawa ito ng matalino

• CREATE OWN IDENTITY & SELF-REFLECT: Malaya sa pagbuo ng pagkakakilanlan at marunong pumuna sa sariling kaisipan, damdamin at kilos.