TSG 5 - hoofdstuk 7:

wat voor soort democratie is België en hoe vaak vinden er verkiezingen plaats?

belgië is een representatieve democratie waarin om de vijf jaar verkiezingen gehouden worden.

wat houdt het kiessysteem van evenredige vertegenwoordiging in en wat is het gevolg daarvan voor het vormen van een regering?

bij evenredige vertegenwoordiging worden zetels verdeeld op basis van het aantal stemmen dat partijen krijgen, waardoor het bijna onmogelijk is voor één partij om een absolute meerderheid te behalen.

→ daardoor moeten partijen samenwerken in een coalitie die uit partijen met gelijkaardige ideeën en filosofieën bestaat.

welke stappen worden na de verkiezingen genomen om een nieuwe federale regering te vormen?

• de dag na de verkiezingen dient de eerste minister het ontslag van de oude regering in bij de koning.

• de koning ontvangt ook de voorzitters van het parlement, de belangrijkste partijen en andere belangrijke personen.

• daarna kan de koning een informateur of direct een formateur aanduiden om een meerderheid te zoeken en een regering te vormen.

wat is de rol van een informateur in het Belgische federale besluitvormingsproces?

de informateur onderzoekt bij alle politieke partijen hoe een meerderheid gevormd kan worden, brengt verslag uit aan de koning en adviseert over wie als formateur aangesteld kan worden, vooral belangrijk bij moeilijke regeringsvormingen.

wat is een formateur en wat is zijn of haar taak?

de formateur is degene die door de koning wordt aangeduid om een regering te vormen, meestal wordt dit de eerste minister van de nieuwe regering.

wat is een regeerakkoord en waarom is het belangrijk voor coalities?

een regeerakkoord is een soort contract waarin coalitiepartijen afspraken maken over wat ze in de komende legislatuur willen realiseren.

→ belangrijk omdat het de samenwerking tussen partijen vastlegt en elk partij wil zo veel mogelijk punten uit het eigen partijprogramma doordrukken.

waarom wordt het bijna onmogelijk geacht voor één partij in België om een absolute meerderheid in de Kamer van Volksvertegenwoordigers te verkrijgen?

door het kiessysteem van evenredige vertegenwoordiging worden zetels verdeeld naar verhouding van stemmen, waardoor het zelden voorkomt dat één partij genoeg zetels behaalt voor een absolute meerderheid.

wat betekent de term 'oppositie' in het Belgische parlementaire systeem?

de oppositie bestaat uit partijen die niet in de regering zitten en de taak hebben het regeringsbeleid kritisch te controleren, bijvoorbeeld door interpellaties en parlementaire vragen aan ministers en staatssecretarissen.

wat houdt het 'cordon sanitaire' rond Vlaams Belang in?

het cordon sanitaire is de afgesproken praktijk van Vlaamse partijen sinds de jaren 1990 om geen bestuursakkoorden of politieke afspraken met Vlaams Belang af te sluiten, omdat ze het niet eens zijn met de harde standpunten van die partij over migratie en andere thema’s.

wat gebeurt er na de aanvaarding van het regeerakkoord door de meerderheidspartijen?

er wordt onderhandeld over de toewijzing van ministerportefeuilles en ministers worden aangeduid, meestal gekozen parlementsleden. Daarna stelt men de nieuwe ploeg aan de koning voor, die hen benoemt en waarna zij de eed afleggen.

welke rol speelt de koning in de benoeming van ministers na verkiezingen?

de koning benoemt de aangeduide ministers nadat de partijen hun nieuwe ploeg hebben voorgesteld en voordat de ministers de eed afleggen.

wat is de taak van de nieuwe eerste minister na de eedaflegging?

de nieuwe eerste minister geeft een regeringsverklaring waarin de krachtlijnen van het regeerakkoord worden uitgelegd in de Kamer van Volksvertegenwoordigers, gevolgd door een debat en een vertrouwensstemming

wat gebeurt er als de Kamer van Volksvertegenwoordigers haar vertrouwen geeft aan de regering?

dan kan de regering het regeerakkoord uitvoeren

hoe is het Federaal Parlement samengesteld?

het bestaat uit twee kamers: de Kamer van Volksvertegenwoordigers met 150 leden en de Senaat met 60 senatoren

→ sinds 2014 worden senatoren niet langer rechtstreeks verkozen maar aangeduid.

waarom worden senatoren niet langer rechtstreeks verkozen en hoe worden ze aangeduid?

om deelname van deelstaatparlementen aan het federale niveau te versterken

→ 50 senatoren worden aangeduid door deelstaatparlementen en 10 zijn gecoöpteerd.

welke verandering bracht de vierde staatshervorming (1993) met betrekking tot de Kamer en Senaat?

Kamer en Senaat kregen specifieke opdrachten in plaats van gelijke bevoegdheden:

• de Kamer controleert de federale regering en financiën

• de Senaat fungeert als reflectiekamer voor kwaliteit van de wetgeving.

wat is de belangrijkste focus van de Senaat sinds het Vlinderakkoord van 2011?

de Senaat is een ontmoetingsplaats voor deelstaatparlementen en concentreert zich op

• studiedoelen rond maatschappelijke problemen,

• verbetering van basiswetgeving en heeft een beperkte wetgevende rol, vooral bij grondwetsherzieningen, communautaire wetten en bemiddeling bij belangenconflicten.

wat zijn de belangrijkste functies van de Kamer van Volksvertegenwoordigers?

de Kamer bespreekt, bediscussieert en stemt over juridische normen en richtlijnen.

→ ze neemt wetgevende initiatieven, meestal afkomstig van de regering, en controleert zo de uitwerking van het regeringsprogramma.

waarom worden veel wetsontwerpen goedgekeurd door de Kamer van Volksvertegenwoordigers?

omdat het merendeel van de wetsontwerpen (ongeveer 85%) wordt ingediend door de regering die het regeerakkoord wil realiseren, en deze ontwerpen meestal voldoende steun krijgen in het parlement

beschrijf de procedure om een nieuwe wet uit te vaardigen in de Kamer van Volksvertegenwoordigers.

1) Een maatschappelijk probleem of burger vraagt aandacht

2) een minister dient een wetsontwerp in of een volksvertegenwoordiger een wetsvoorstel

3) een gespecialiseerde commissie bereidt dit voor, bespreekt het en maakt een verslag

4) de plenaire vergadering behandelt het en stemt

5) na goedkeuring bij gewone of soms tweederdemeerderheid wordt het door de regering aan de koning voorgelegd voor bekrachtiging.

wat is het proces voor het uitvaardigen van een nieuwe wet door de Kamer van Volksvertegenwoordigers?

een nieuwe wet wordt via een bepaalde procedure met meerdere stappen uitgevaardigd.

→ na goedkeuring wordt de wet gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad en is bindend.

• de regering is verantwoordelijk voor de uitvoering van de wet,

• meestal via een koninklijk besluit (KB) dat ook in het Staatsblad verschijnt.

• gedetailleerde maatregelen kunnen via een ministerieel besluit (MB) genomen worden, ook gepubliceerd in het Staatsblad.

welke rol spelen de Kamercommissies in het wetgevend proces?

kamercommissies voeren voorbereidend wetgevend werk uit en houden toezicht op de regering.

• Ze bestaan uit kleine groepen volksvertegenwoordigers uit verschillende partijen met duidelijke bevoegdheidsdomeinen (zoals Justitie, Sociale zaken).

• Leden zijn gespecialiseerd in hun materie, wat efficiëntie en snelheid bevordert.

• De meeste Kamerleden zitten in meerdere commissies.

wat zijn de belangrijkste instrumenten waarmee de Kamer van Volksvertegenwoordigers de regering controleert?

1) Interpellaties waarbij ministers zich moeten verantwoorden over belangrijke problemem

2) Mondelinge en schriftelijke vragen die de Kamerleden aan ministers stellen om informatie te verkrijgen

3) Parlementaire onderzoekscommissies die diepgaand maatschappelijke of internationale kwesties onderzoeken.

hoe werkt een interpellatie binnen de controlefunctie van de Kamer?

een Kamerlid kan tijdens een interpellatie een minister (of meerdere ministers) oproepen zich te verantwoorden over een belangrijke binnenlandse of internationale gebeurtenis, beleidsdaad of situatie.

→ kan leiden tot een stemming over een motie van vertrouwen of wantrouwen, bijvoorbeeld bij het ontslag van een minister.

wat is het doel van mondelinge en schriftelijke vragen tijdens het vragenuurtje?

met mondelinge en schriftelijke vragen kunnen Kamerleden ministeriële beleidsinformatie opvragen. $

→ ministers zijn verplicht deze vragen te beantwoorden.

• tijdens het vragenuurtje in de plenaire vergadering worden vooral mondelinge vragen gesteld, terwijl schriftelijke vragen vaak in commissies behandeld worden.

wat is de functie van parlementaire onderzoekscommissies?

parlementaire onderzoekscommissies worden opgericht om maatschappelijke of internationale problemen te onderzoeken.

→ ze beschikken over dezelfde bevoegdheden als onderzoeksrechters, mogen getuigen en experts oproepen en horen.

Na het onderzoek doen ze mogelijke besluiten of aanbevelingen, bijvoorbeeld na de terroristische aanslagen van 22 maart 2016.

wat betekent het dat de Kamer de regering machtigt om het vertrouwen te geven of op te zeggen?

de Kamer geeft bij de start van een regeerperiode het vertrouwen aan de regering.

→ Tijdens de legislatuur kan de Kamer dit vertrouwen intrekken, bijvoorbeeld bij een breuk tussen coalitiepartners.

→ Dit kan leiden tot het vallen van de regering en mogelijk nieuwe verkiezingen.

waarom wordt de jaarlijkse begroting bijna altijd goedgekeurd door de Kamer?

de jaarlijkse begroting, een schatting van verwachte inkomsten en uitgaven, wordt zelden geweigerd omdat het essentieel is voor het functioneren van de regering en het land.

→ een weigering kan politieke instabiliteit veroorzaken, daarom stemmen Kamerleden er meestal mee in. + de meerderheid

de Kamer van Volksvertegenwoordigers is het parlement dat de begroting goedkeurt. de regeringspartijen vormen meestal een meerderheid in de Kamer, wat betekent dat ze de meerderheid van de stemmen hebben.

welke voorwaarden gelden voor de samenstelling van de federale regering in België?

de federale regering mag maximaal 15 ministers tellen (exclusief de eerste minister).

• de samenstelling moet paritair zijn, wat betekent dat er evenveel Nederlandstalige als Franstalige ministers zijn.

• de eerste minister wordt niet meegerekend in deze paritaire verdeling.

welke taken heeft de eerste minister binnen de federale regering?

de eerste minister is het hoofd van de federale regering, voorzit de vergaderingen van ministers, fungeert als woordvoerder van de regering in het parlement en de media, en is meestal ook de formateur die na de verkiezingen de regeringsploeg samenstelt.

wat is de rol van de vice-eersteminister binnen de federale regering?

de vice-eersteminister is een onderdeel van de federale regering en kan, indien nodig, de eerste minister vervangen.

→ hij/zij ondersteunt daarnaast in het leiden van de regering.

wat zijn staatssecretarissen en hoe verhouden ze zich tot ministers?

staatssecretarissen zijn toegevoegd aan ministers en hebben bepaalde specifieke bevoegdheden, zoals bijvoorbeeld voor asiel en migratie.

→ ze zijn ondergeschikt aan een minister.