filosofie

Abaelardus

Franse theoloog & filosoof uit de 11de en 12de eeuw. Hij is vooral bekend door zijn benadering in de universaliënstrijd en als belangrijk dichter en compinist. Zijn leer gaat uit van de twijfel, wat betekent dat hij eerst wil begrijpen en dan pas geloven. Die leer was in strijd met de heersende kerkelijke ideeën

Thomas van Aquino

Italiaans theoloog en filosoof uit de 13de eeuw, werd gezien als een van de belangrijkste middeleeuwse denkers. Als docent werd hij heel bekend en hij werd Doctor Angelicus genoemd. Zijn hoofdwerk is een totaaloverzicht van de katholieke leer die hij uitlegde met hulp van kerkvaders en heidense filosofen. Na zijn dood werd hij heilig verklaard

Abnegatie

Wie een afwijkende mening of zinzicht heeft dan het heersende geloof, kan uit angst voor exocommunicatie (\=uitgesloten worden van de sacramenten of van de kerkgemeenschap) zijn eigen mening verloochenen en zich onderwerpen

Abstractie-procéde (Aristoteles)

Na talloze concrete (duidelijk) en onvolmaakte benaderingen te hebben bekeken (bv: bladeren, stam, vruchten,...), stelt men zich een ideaal abstract (zonder herkenbare voorstelling) geheel voor (bv: een boom). Denken is dus opgebouwd uit ervaring

Afzondering van de wereld

De mate waarin de handelingen en gebruiken afwijken van die van de omgeving of van het eigen verleden, afzondering van de familie en vroegere vrienden, werkkring, enz.

Anarchisme

Ontstaan in 19e eeuw. Stroming die de staat als instelling verwerpt, zodat mensen vanzelf tot een verantwoordelijke vorm van vrijheid en samenwerking met anderen komen. anarchisten geloven dat de mens goed is, maar slecht gemaakt wordt door de staat.

Anti-positivisme

Het niet aanvaarden dat de werkelijkheid door een enkele wetenschappelijke methode gekend kan worden. Een reactie op de nieuwe visies in de logica en de wiskunde, de vooruitgang in de methodologie van de wetenschappen en de problemen gesteld door het ontstaan van de menswetenschappen.

Antropologie (Feuerbach)

Buigt de filosofie van het Absolute (theologie) om tot een filosofie van de mens \= antropologie. Maar wel de mens als persoon, niet als de abstracte verzameling van zijn wezenskenmerken.

A-rationeel

Bij de niet-rationele (niet-wijsgerige en niet-wetenschappelijke benaderingen van problemen) kan men een onderscheid maken tussen irrationele en a-rationele houdingen. Niet rationeel of wetenschappelijk voor argumentatie vatbaar, maar ook niet in strijd met logica of wetenschappelijke gegevens.

Arbeidswaardetheorie (Marx)

De kwantitatieve maatstaf voor de waarde van het economische goed. Als de productiviteit toeneemt in de loop der tijden, dan wordt ook de waarde van de goederen kleiner (rekening houdend met de arbeidstijd die erin bevat is). De uitwerking van de grondslag van dit systeem noemt men de arbeidswaardetheorie.

Archeologie

Het systematisch opsporen en interpreteren van materiële overblijfselen die in of boven de grond bewaard zijn gebleven om zo te achterhalen hoe mensen vroeger leefden en zich organiseerden.

Archimedes

Hij was een Oud-Griekse wiskundige, natuurkundige, sterrenkundige, ingenieur en uitvinder en hij heeft op alle terreinen baanbrekend werk verricht. Hij werd beschouwd als één van de belangrijkste wetenschappers uit de Klassieke Oudheid en ging uit van de gedachte dat de wereld een fundamenteel wiskundige structuur had en paste dit toe in de statica en hydrostatica.

Archimedische werkwijze

De neiging van wiskundigen om hun wiskundige werkwijze toe te passen op fysische problemen als dit mogelijk is. Het wiskundig analyseren van natuurkundige problemen.

Aristoteles

384-322v.c. Leerling van Plato en beschouwd als de eerste grote systematicus van de wijsbegeerte. Hij is van de overtuiging dat vormen enkel in de dingen zelf bestaan wat gepaard gaat met een geringer vertrouwen in de strikt wiskundige methode. Hij is van overtuiging dat men beroep moet doen op ervaring om de wezenskenmerken van de vormen te kennen. Dit maakt dat Aristoteles als eerste de logica ontwierp. Het denkproces moet immers volgens strenge regels verlopen aangezien de strikt wiskundige methode niet meer voldoet.

Atomisme

Of de materialistische leer, 5e eeuw BC, door Leukippos en Demikritos. Probeert het probleem van de verhouding tussen het eeuwige en het tijdelijke of het veranderlijke en het onveranderlijke op te lossen door te stellen dat alles wat bestaat is opgebouwd uit kleine, ondeelbare deeltjes, die daarom atomen genoemd worden.

Attributen (Spinoza)

Het oneindig aantal zijnswijzen waarin de substantie zich uitdrukt, waarvan wij er twee kennen: het denken en het uitgebreide (de materiële wereld).

Behoud van energie

Er is een meetbare grootheid die zich onder veel verschillende vormen kan voordoen (mechanische, chemisch, elektro-magnetische,...) maar die binnen een afgesloten ruimte steeds even groot blijft: energie. Er komt niets bij en er gaat niets verloren.

Jeremy Bentham

Hij was een jurist, filosoof en sociaal hervormer uit Londen en leefde in de 18e en de 19e eeuw. Hij deed samen met John Stuart Mill een poging om politiek en economisch liberalisme in overeenstemming te brengen en beide een filosofische onderbouw te geven. Het uitgangspunt was utilitarisme en het ideaal was zo veel mogelijk geluk voor het grootste aantal.

Berkely

1684-1753 Filosoof en later bisschop die beweerde dat alles wat wij waarnemen en kennen, slechts waargenomen en gekend is in het bewustzijn. Of dit ook in de realiteit zo is, is onzeker. Voor deze aanduiding van 'bestaan' moeten we eerst ervaringen hebben gehad.

Bezweringen

Stereotiepe handelingen of uitspraken die men gebruikt om bepaalde doeleinden (reinigen van bezoedeling, om moeilijkheden te overwinnen, ...) te realiseren. De stereotiepe handelingen noemt men veelal riten, de formules bezweringen. Men kan 3 functies onderscheiden: (1) afweermagie (gevaar gepaard met taboe-overtreding afwenden), (2) productieve magie (menselijke noden bevredigen), (3) destructieve magie (kwaad berokkenen aan de vijand).

Bijzondere metafysica

Vanaf de 18e eeuw hield de metafysica zich bezig met de meest fundamentele vragen in alle wetenschappelijke gebieden. Hierbij onderscheidde men ontologie van de bijzondere fysica. Men onderzoekt de beginselen of de grondslagen van de voornaamste soorten zijnde. Onderscheid tussen: (1) rationele kosmologie (wereld), (2) rationele psychologie (mens), (3) rationele theologie (god).

Bio-ethiek

De bio-ethiek is een tak van de moraalwetenschap, die zich bezighoudt met de ethische aspecten van menselijke ingrepen in het menselijk leven.

Categorische imperatief

Een vorm voor het handelen, een plicht, geldt op zichzelf, de tegenhanger van de conditionele imperatief (eis/bevel).

Causaliteit

Het leggen van verbanden tussen oorzaken en gevolgen, een neiging van onze psychische natuur.

Charismatische leider

De macht kan ook volledig in handen zijn van een figuur die door iedereen als de 'verlichte', de Messias wordt beschouwd.

closed mind

Deze oppositie vindt men ook in de psychologie terug onder closed en open mind. (ieder systeem dat handelt na rationeel onderzoek van voor en tegen, moet steeds een compromis zoeken tussen twee extremen.) De tendens tot geslotenheid en starheid is de meest spontane.

Closed society

Onderscheid in de politieke filosofie sinds Popper tussen open en closed society. Ieder systeem dat handelt na rationeel onderzoek van voor en tegen, moet steeds een compromis zoeken tussen twee extremen. Censuur op communicatie en starre structuren. (totalitaire regimes)

Collectivistisch anarchisme

Niet het individu is het basiselement van de maatschappij, maar deze is opgebouwd uit groepen van arbeiders die een eenheid vormen door collectieve verantwoordelijkheid. Ook wordt het belang van de revolutionaire middelen om de staatsstructuur omver te werpen, beklemtoond.

Communisme

De productie staat in dienst van de mens, en de natuurlijke samenwerking tussen mensen zal nu spontaan naar boven komen. Men zal vrij de arbeid kunnen kiezen en de distributie zal gebeuren volgens het principe dat iedereen presteert naargelang zijn capaciteiten en ontvangt overeenkomstig zijn behoeften.

Communistische ideologie

Men hecht waarde aan een sterke maatschappijdiscipline, niet alleen binnen de afzonderlijke partijen, maar ook in de internationale samenwerking tussen partijen (Komintern), waarin de Russische communistische partij een leidende rol speelde.

Communistische maatschappij

Een verzameling van kleine gemeenschappen waarbinnen volledige samenwerking bestaat op het gebied van landbouw en industrie, en waarvan de winsten op gelijke of bijna gelijke wijze worden verdeeld. Tussen deze gemeenschappen onderling is een vrije interactie en coöperatie mogelijk. De rol van de centrale autoriteit of staatsgezag wordt tot een minimum gereduceerd.

Conservatief

Wordt gebruikt om mensen aan te duiden die in hun woorden en daden streven naar het behouden van de dingen zoals ze zijn. Soms gedreven uit angst voor verandering, maar ook vaak uit het idee dat het zoals het nu is, goed functioneert en er dus geen verandering nodig is.

Constructie-procédé (Aristoteles)

Het idee dat in de menselijke geest direct volmaakte meetkundige figuren geconstrueerd kunnen worden.

Copernicus

16e eeuw. Publiceerde 'De revolutionibus orbium caelestium' (1543) waarin voor het eerst een wisseloplossing wordt geboden tegenover het klassieke geocentrische wereldbeeld. De aarde staat niet centraal en beweegt rond de zon. Dit model is bijgevolg heliocentrisch, maar de sfeer van de vaste sterren (gesloten wereldbeeld) blijft bestaan

Cultureel relativisme

Wijst erop dat de denkwijzen en normen afhangen van de cultuur.

Culturele antropologie

Een synoniem is etnologie: de studie van de maatschappelijke structuur van niet-westerse volkeren.

Cultuurwetenschappen

(filologie, literatuurwetenschap, kunstwetenschap, rechtwetenschap, archeologie en geschiedenis) Onderzoeken de producten van de menselijke creativiteit (kunst en literatuur).

Charles Darwin

Darwin is een natuurkundige, bioloog en geoloog die leefde in de 19e eeuw. Hij schreef 'The Origin of Species', waarin hij de evolutietheorie uiteen zette. Hij is vooral bekend geworden door zijn theorie dat de mens tot zijn huidig stadium is gekomen door een proces van toevalsmatige veranderingen waarin de minst ontwikkelden ten onder gaan in de struggle for life.

De Aufklärung

Verlichting, gedachtenstroming in de 18de E, die een redelijk inzicht zocht in mens en maatschappij. Het was een grote inspiratiebron in het Engels empirisme. Het streven naar rationaliteit, naar vooruitgang tot vrijheid, het elimineren van verouderde opvattingen in moraal, godsdienst en volksgebruiken en tenslotte het omverwerpen van verouderde instellingen.

De christelijke boodschap

Vertelt het leven en de boodschap van Jezus en formuleert morele voorschriften. Een andere naam ervoor is kerygma of evangelie.

De christelijke leer

Het heil van Jezus, bedoeld voor de joden en voor al diegenen die zich via het jodendom tot Jezus bekeren.

De dialectische methode

Argumentering in dialoogvorm. Is ontstaan in de Griekse volksvergadering (demokratia) waar alle belangrijke beslissingen genomen werden en alle burgers maakten deel uit van deze vergadering. Dit bevorderde een traditie van vrijheid van denken en spreken en een tendens tot discussie. Wie zijn ideeën aanvaard wilde zien, moest argumenteren of bewijzen leveren. (vaak in een tegensprekelijk debat of argumenterende dialoog)

De factische problemen

* Ontologie : men zoekt naar algemenen beginselen van het zijnde als het zijnde
* Bijzondere metafysica : men onderzoekt de beginselen / grondslagen van de voornaamste soorten zijnden. Hierin kan men onderscheiden: Rationele kosmologie : bestudeert de basisstructuur van de wereld. Rationele psychologie : algemene leer over de mens. Rationele theologie : leer over God, waarin het ontstaan van god, zijn wezen en godsbewijzen werden bestudeert

De mechanisering van het wereldbeeld

Het beginnen verklaren van de verschijnselen op aarde, vertrekkende van de mechanica. Dit leverde de grondslag van het 'Entmythologiserings'-proces dat zich nu nog voortzet.

De naturalistische visie op ethiek

De mening dat men waarde-oordelen, uitspraken waarin men iets 'goed' of 'kwaad' noemt, kan afleiden uit feiten, die eventueel wetenschappelijk kunnen worden vastgesteld.

De natuurfilosofen

Hechten een groot belang aan de wiskunde om betrouwbare kennis te verwerven. De belangrijkste conclusie uit geschiedenis van natuurfilosofie is dat men de zin van bewijsvoering heeft gesteld en op die manier het mythische denken terzijde heeft kunnen schuiven. Ze verklaren de diversiteit en de veranderlijkheid van de werkelijkheid volgens beginsels als water (Thales) en getallen (Pytagoras).

De Verlichting

Aufklärung, gedachtenstroming in de 18de E, die een redelijk inzicht zocht in mens en maatschappij. Het was een grote inspiratiebron in het Engels empirisme. Het streven naar rationaliteit, naar vooruitgang tot vrijheid, het elimineren van verouderde opvattingen in moraal, godsdienst en volksgebruiken en tenslotte het omverwerpen van verouderde instellingen.

Deductie

De redenering dat indien alle naar voor gebrachte argumenten kloppen de conclusie ook correct moet zijn.

Deductieve wetenschappen

Logica en wiskunde: uitspraken en stellingen worden bekomen zonder gebruik te maken van ervaring. Ze leren ons op zichzelf niets over de werkelijkheid maar zijn wel bruikbaar om deze uit te drukken.

Deïsme

Het streven naar een 'natuurlijke godsdienst', dat zal leiden tot een conflict met de bestaande kerken en uiteindelijk bij sommigen omslaan in atheïsme.

Descartes

1596-1650. Deze Franse filosoof introduceerde het rationalisme. Hij was ook de grondlegger van de analytische meetkunde. Hieruit heeft hij de opvatting gehaald dat, wanneer men over de totaliteit van de wereld ware kennis wil hebben, men een beroep moet doen op de methodes van de wiskunde.

Dialectisch materialisme (Marx)

Dialectiek speelt een decisieve rol in de evolutie van de werkelijkheid, die op zich geen continue evolutie kent, maar ook discontinue overgangen meemaakt die het resultaat zijn van de conflictwerking tussen contradictorische krachten.

Diesseits

Manier waarop de openbaringsgodsdiensten het geluk van de boze oplossen. De Diesseits/ Jenseits-oplossing wordt de kern van het hele systeem. Het leven hier op aarde is niet het enige, laatste of definitieve leven, er volgt nog een Jenseits

Dogma

Dogma's zijn stellingen die men moet aannemen om als gelovige van een godsdienst te worden beschouwd (= toetreding ↔ volk bij mythen). In christelijk spraakgebruik: een formulering van een geloofswaarheid die bindend is, dat wil zeggen dat er een institutionele bevestiging van bestaat (concilie of paus) en dat wie deze formulering niet aanvaardt, zich niet als lid van de geloofsgemeenschap kan beschouwen.

Dogmatische sekten

In het algemeen kan gezegd worden dat een beweging des te meer als een 'sekte' kan worden betiteld, en een des te meer dogmatiserende en verstarrende invloed heeft op zijn aanhangers naarmate de karakteristieken (inpalming, groepsvorming, hiërarchie, charismatische leider, afzondering van de wereld, uitverkiezing, geslotenheid voor informatie, irrationalisme van geloofsovertuiging, proselitisme) sterker aanwezig zijn.

Dogmatisme

Dogmatische, gesloten denkhouding: een geesteshouding waarbij men een aantal opvattingen als onwrikbare waarheid hanteert en deze nooit aan kritiek of controle onderwerpt. Nadelig voor het verwerven van betrouwbare kennis, een voordeel is de steun die men vindt in de groepsverbondenheid.

Drogreden

Is een reden of redenering die niet klopt, maar wel aannemelijk lijkt. Er zijn verschillende soorten, zoals een gezagsargument, een cirkelredenering en een valse tegenstelling.

Dualisme

De opvatting dat er twee gebieden, of 'substanties' bestaan in de werkelijkheid. Enerzijds het domein van het stoffelijke of uitgebreide, waar alles verloopt volgens de wetten van de meetkunde en de mechanica, en anderzijds het domein van de geest, van het denken of het bewustzijn.

Dualistisch wereldbeeld

Gehanteerd door Zarathoestra. Verklaart het ontstaan van goed en kwaad door te verwijzen naar twee oerprincipes: de bron van het goede en de bron van het kwade. Tussen de krachten woedt een onophoudelijke strijd en ieder mens moet kiezen tot wat hij zal behoren, op het einde zal het goede het kwade overwinnen.

Economie

De studie van de productie en de transactie van goederen in de mate waarin die een ruilwaarde hebben.

Een wetenschap

Geheel van uitspraken, wetten of theorieën betreffende een enigszins samenhangend probleemgebied, die aan de volgende eisen beantwoorden: communicatie, geordend karakter en controle op de betrouwbaarheid. Systematische kennisverwerving waarin met rationele middelen geargumenteerd wordt.

Emotivisme

Waardeoordelen kunnen niet uit feiten afgeleid worden, dan zijn ze volkomen betekenisloos. Ethische uitspraken drukken enkel de emotieve houding van de spreker uit.

Empirische wetenschappen

Waarin wordt onderzocht hoe de werkelijkheid (de totaliteit van alle dingen) in mekaar zit. Er wordt aangenomen dat betrouwbare kennis over de werkelijkheid slechts bereikbaar is door een beroep te doen op ervaring. Deze ervaringswetenschappen worden in drie groepen onderverdeeld: (1) natuurwetenschappen, (2) sociale wetenschappen, (3) cultuurwetenschappen.

Empirisme

Tegenhanger van het rationalisme. Voor de opbouw van de natuurkunde en het verwerven van kennis moet men beroep doen op de ervaring, en niet op algemene principes betrouwen.

Epicurisme

Het pogen een optimale gelukstoestand te bekomen over een zo lang mogelijke tijd door zoveel mogelijk te genieten van het leven, zonder overdaad te doen. Het einddoel is onverstoordheid.

Epistemologie

Bestudeert de vraag wat kennis is, of we geldige kennis kunnen bereiken en hoe dit moet gebeuren. Nu ook: de vraag wat wetenschap is en volgens welke methodes die te werk gaat

Ervaring (Aristoteles)

Empeiria, 'ondervinding': inzicht dat men verkrijgt door ouder te worden en veel te hebben beleefd.

Ervaringswetenschappen

Waarin wordt onderzocht hoe de werkelijkheid (de totaliteit van alle dingen) in mekaar zit. Er wordt aangenomen dat betrouwbare kennis over de werkelijkheid slechts bereikbaar is door een beroep te doen op ervaring. Deze ervaringswetenschappen worden in drie groepen onderverdeeld: (1) natuurwetenschappen, (2) sociale wetenschappen, (3) cultuurwetenschappen.

Esthetica

Is de leer over het schone en de kunst. Ze heeft een enigszins apart statuut, maar hoort wellicht toch het best thuis in de theorie over woorden en normen

Ethica

= moraalfilosofie : Bestudeert de normen en de waarden (het goede, de plicht ed.). Normen en waarden zijn leefregels voor het handelen. Men moet niet uitgaan van een ideaalbeeld dat men kan ontwerpen, maar dat de juiste inzichten uit de menselijke activiteit en de reflectie hierover moeten groeien.

Ethisch-politieke problemen

Bestaat uit ethica (bestudeert de normen van het handelen en de waarden), politiek (bestudeert de vraag hoe de maatschappij moet georganiseerd worden) en esthetica (bestudeert het schone en de kunst)

Euclides

Samenvallen als criterium voor gelijkheid is een van de axioma's. Aantal basistermen waarop definities teruggaan moet zo klein mogelijk zijn ⇨ enkel rechte en cirkel krijgen een intuïtieve definitie opbouw van één axiomastelsel in zijn Elementa

Euxodos van Knidos

Eerste helft 4e eeuw : maakte het eerste (wiskundig) model voor de beweging van planeten in het heelal (geocentrisme), die voor de waarnemer in een onregelmatige baan bewegen.

Evolutietheorie

De mens wordt beschouwd als een uitloper van een lange evolutieketting die tot zijn huidig stadium gekomen is door een proces van toevalsmatige veranderingen waarbij de minst aangepaste vormen ten onder gaan in een struggle for life. Van Darwin.

Excommunicatie

Een van de nadelen aan systemen zoals de openbaringsgodsdiensten die de zoektocht naar betrouwbare kennis in de weg staan. Wie de leer niet of niet volledig aanhangt, wordt publiek uit de groep gestoten (soms bovendien vervolgd en gedood)

Experimentele methode

De steeds snellere opeenvolging van nieuwe problemen, theorieën en experimenten, tot stand gekomen in de zeventiende eeuw.

Fabian Society

Ze pleitten voor progressieve hervormingen, ondermeer door nationalisatie van de industrieën, en voor het omvormen van de staat tot een welvaartsstaat. Hadden een grote invloed.

Filologie

Studie van de literaire producten van de mens.

Finalisme (Aristoteles)

Theologie

Formele wetenschappen

De uitspraken of stellingen worden bekomen zonder gebruik te maken van de ervaring. Deze wetenschappen leren ons niets over de realiteit, maar verschaffen ons wel symboolsystemen of vormen, die bruikbaar zijn om de werkelijkheid uit te drukken.

Francis Bacon

Verwoordde als eerste de idee dat wetenschap en filosofie zich dienen bezig te houden met onze ervaarbare wereld en dat ze middelen aan de hand moeten doen om op de wereld in te grijpen en die te veranderen. Bacon vond dat het tijd werd om Aristoteles' werk te actualiseren, maar zijn opvattingen vertoonden veel leemten doordat de nieuwe mechanica nog niet ontwikkeld was.

Galilei, Galileo

(1564-1642) Ging uit van de gedachte dat de wereld een fundamenteel wiskundige structuur had en paste dit toe op de mechanica. Dacht dat de wereld een wiskundige structuur heeft.

Gedragswetenschappen

Vb. psychologie, economie, sociologie, culturele antropologie. Onderzoekt het gedrag van de mens als individu of in groep.

Geschiedenis

De studie van de menselijke maatschappij in het verleden op basis van geschreven bronnen.

Gesloten houding

Dogmatische houding, ze biedt enerzijds het voordeel van snelheid van reactie en grote cohesie, maar anderzijds kunnen bij onaangepastheid aan nieuwe situaties de gevolgen catastrofaal worden.

Gesloten wereldbeeld

De idee dat het heelal een bol is waarbinnen zich concentrisch andere bollen bevinden, die de verschillende hemellichamen dragen. Alles in deze wereld heeft zijn vaste plaats en de mens bevindt zich in het centrum, namelijk op de aarde.

Geslotenheid voor informatie

De mate waarin het contact met de media en met kritische of alternatieve informatie wordt verbroken.

Giordano Bruno

Breekt de theorie van een gesloten wereldbeeld. Hij beweert dat het heelal oneindig is en een oneindig aantal zonnestelsels bevat (open wereldbeeld). Bij Bruno wordt voor het eerst oneindigheid, vrijheid en veranderlijkheid als positief aangevoeld. Ook ontkende hij de goddelijkheid van Christus, oordeelde dat de bijbel geen goede bron was om natuurwetenschappelijke kennis op te doen en pleitte voor de vredevolle samenwerking tussen de verschillende godsdiensten. Dit leed er uiteindelijk toe dat hij als ketter bestempeld werd en in 1600 op de brandstapel belandde.

Groepsvorming

De mate van wederzijdse controle die de groepsleden op elkaar uitoefenen.

Gulden Regel

Rond 3000 BC ontstonden er grote rijken. In zo een complex geheel volstonden de taboes en riten niet om het handelen te richten en er ontstaan rechtsregels. Maar ook morele normen en ethische voorschriften als 'de gulden regel' werden voorgesteld om een vredevolle samenleving te bevorderen. In de negatieve zin luidt die: "Doe een ander niet aan wat je niet wenst dat jou zou worden aangedaan" en in de positieve zin: "Doe voor de anderen wat je wenst dat zij voor jou zouden doen."

Henotheïsme

Het vereren van één god zonder het bestaan van meerdere goden te loochenen.

Herakleitos

Leefde rond 500 v Chr. "De mensen die slapen hebben elk hun eigen wereld, de mensen die wakker zijn hebben een gemeenschappelijke wereld."

Het evangelie

Vertelt het leven en de boodschap van Jezus en formuleert morele voorschriften. Een andere naam ervoor is kerygma of de christelijke boodschap.

Het kerygma

Vertelt het leven en de boodschap van Jezus en formuleert morele voorschriften. Een andere naam ervoor is de christelijke boodschap of evangelie.

Hiërarchie

De mate van macht die de leidende figuren op de volgelingen kunnen uitoefenen, inclusief de mogelijkheid tot straffen en het verwekken van angst.

Historisch materialisme (Marx)

Economische theorie van de geschiedenis : de verandering en ontwikkeling van de maatschappij gebeurt op grond van objectieve wetten.

Historisch relativisme

Wijst erop dat kennis en moraal afhangen van het tijdperk waartoe men behoort.

Historische mythe (Strauss)

Deze heeft als oorsprong een bepaald historisch gebeuren dat in het religieus enthousiasme is opgenomen en vermengd werd met mythologische zaken.

Thomas Hobbes

1588-1679 Hij was sterk onder de indruk van Galilei's werk zodat hij alle verschijnselen, inclusief het handelen, het bewustzijn en de perceptie van de mens wou verklaren in termen van de beweging van de materie. Ook de werking van de menselijke geest kan volgens Hobbes worden vergeleken met een machine die voortdurend beweegt. Hieruit volgt dat hij één van de eerste moderne filosofen was men een materialistisch en mechanistisch mens- en wereldbeeld.

Hugo De Groot

(1583-1645) Dichter, latinist, historicus en jurist. Hij publiceerde 'De iuri belli ac pacis' (1625). Het werk wordt beschouwd als de basis van het moderne internationaal recht. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen enerzijds het goddelijk recht (alleen op de Kerk toepasbaar) en anderzijds het menselijk recht (op alle mensen toepasbaar, gelijk van welke godsdienst). Binnen het menselijk recht maakt hij een onderscheid tussen het natuurrecht (voortkomende vanuit de natuur van de mens) en burgerlijk recht (mensenwerk en dus verschillend van staat tot staat).