16 weken DH

letterlijk alles

galsteen

(Cholelithiasis) een vaste structuur in de galblaas of galwegen. hoofdoorzaak cholesterol

galstenen

* cholesterolgalstenen
* pigmentgalstenen

cholesterolgalstenen

cholesterol is een afval product en wordt normaliter in de gal in oplossing gehouden door galzuren en lecithine

pigmentstenen

bestaan voornamelijk uit calciumcilirubinaat en komen voor bij chronische hemolyse en levercirrose

klachten galstenen

galsteenkolieken = pijnaanvallen bij systematische galsteenlinden. steen zit vast in half galblaas of papil van vater

* pijn in rechter bovenbuik
* bewegingsdrang
* icterus
* donkere urine
* ontkleurde ontlasting

klachten enkele uren van maaltijd

complicaties galstenen

* ontsteking van de galblaas
* ontsteking van de galweg
* acute pancreatitis
* galsteenleus (stenen die doorbreken naar het colon)
* galblaascarcinoom (kanker van de galblaas)

oorzaken galstenen

* komt voor bij overgewicht
* diabetes mellitus
* hoog triglyceridengehalte
* genetische prepositie
* verlies van galzouten
* te korte dunne darm (na operatie)

diagnose galstenen

* bepaling in het bloed
* echografie
* CT/MRI
* eventueel PET-CT of laparoscopie

behandelingen galstenen

* geen klachten geen behandeling
* ERCP (kijk onderzoek galwegen)
* PTC (via lever de galweg aangeprikt en gedraineerd)
* Cholecystectomie (operatie galblaas geheel weg)
* medicijn ursodeoxycholzuur ( vermindert de verzadiging van cholesterol in de gal)

dieetbehandeling galstenen

* vezels
* kleine maaltijd voor het slapen gaan (neerslag in de galblaas wordt vermeden)

maag

gaster

wat doet de maag

1. Opslag van voedsel
2. mechanische vertering van voedsel
3. verbreken van chemische bindingen (door zuren en enzymen)
4. productie intrinsieke factoren (nodig opnamen vit b12)

hoe heet de brij in de maag

chymus

vijf delen van de maag

1. Cardia -> verbonden met oesophagus
2. Fundus -> uitpuilende gedeelte boven de cardia
3. Corpus -> gedeelte tussen fungus en de bocht van de J
4. Antrum -> onderste gedeelte van corpus
5. Pylorus -> onderste gedeelte -> pylorussfincter, regelt passage van thymus

ceramische fase

wanneer je aan eten denkt

gastrische fase

wanneer het eten in de maag komt

intestinale fase

wanneer de eerste thymus in de duodenum komt

peptisch ulcus

(maagzweer) inwerking van maagsap veroorzaakt schade aan mucosa van de maag of belbus duodeni ( eerste deel duodenum)

erosie

oppervlakkige slijmvlies effecten die niet door de muscularis mucosae (diepste gedeelte mucosa) heen gaan

ulcera duodeni

zweren in de twaalfvingerige darm

ulcera ventriculi

maagzweren

hoe ontstaat peptisch ulcus?

maagzuur met pepsine + verminderde weerstand van slijmvlies

factoren die weerstand maagslijmvlies beïnvloeden

* NSAID's -> aspirine, ibuprofen, indometacine
* roken
* stres

symptomen peptisch ulcus

* pijn in maagkuiltje -> enigastrio
* verminderde eetlust, misselijkheid en braken
* klachten treden op bij lege maag -> verdwijnt na eten of drinken

complicaties peptisch ulcus

bloedingen, perforatie en stennes (vernauwing)

dieetbehandeling peptisch ulcus

niet van toepassing → RGV en indien noodzakelijk dieetbehandeling ondervoeding

exocriene functie pancreas

pancreas sappen

pancreas enzymen

* lipase
* polopeptiden/eiwitten
* amylase

lipase

vetten afbreken

polypeptiden/eiwitten

* proteasen
* trypsine
* chymotrypsine
* elastase
* carboxypeptidase

amylase

zetmeel/amylose

pro-enzymen

inactieve vorm, zodat de orgaan zelf niet wordt afgebroken door enzymen

ductus pancreaticus

afvoerbuis van de pancreas, vervoert klierproducten naar duodenum

endocriene functies pancreas

hormonen productie → eilandjes van langerhans

endocriene functies a cellen

glucagonendrociene functies

endocriene functies b cellen

insuline

acute pancreatitis wat gebeurt er verder?

* te vroege activatie van proteolytische pancreasenzymen
* schade in exocriene cellen
* autolyse door activering van de pro-enzymen
* vertering van omliggende cellen
* soms verteren enzymen het hele orgaan
* verhoging amylose en/of lipase gehalte (3x de bovengrens)

oorzaken acute pancreatitis

* galstenen
* alcoholgebruik
* blokkade afvoerbuis
* bacteriële infectie
* zuurstoftekort
* reactie op chemische stoffen

klachten acute pancreatitis

* hoge buikpijn, kan uitstralen naar rug en schouders
* misselijkheid, braken, verminderde eetlust
* koorts
* versnelde ademhaling
* steatorroe (vettige ontlasting)

milde acute pancreatitis

minimale orgaanfunctie en herstel zonder lokale/regionale of systemische complicaties

ernstige acute pancreatitis

orgaan falen en/of lokale complicaties zoals necrose(afsterven weefsel) of abces(pus gevulde holte)

diagnose acute pancreatitis

Labonderzoek naar amylose/lipase en CT-scan

dieetkenmerken ernstige acute pancreatitis

* starten met alleen slokjes helder vloeibaar
* uiterlijk 72 uur na opname starten met sondevoeding als orale intake niet mogelijk is
* orale inname indien niet misselijk en braken
* energierijk (bereken met WHO)
* eiwitrijk 1,2-1,5 g/kg actueel gewicht
* geen alcohol

acute pancreatitis

acuut ontstekingsproces van de pancreas, waarbij omliggende weefselstructuren en/of organen op afstand betrokken kunnen raken

complicaties acute pancreatitis

* necrose
* vochtcollecties
* pseudocyten (ophoping pancreas sap)
* sepsis (lichaam reageert heftig op schimmel, bacterie, parasiet, virus)
* multi-orgaanfalen

inschatting maken ernst acute pancreatitis

* CT-balthazaar-score
* ranson-score
* glasgow-score
* APACHE-II

behandeling acute pancreatitis

* sondevoeding
* pancreasrust
* stop alcohol
* galstenen verwijderen
* malabsorptie tegengaan → enzymen toedienen
* medicatie (creon)

dieetkenmerken milde acute pancreatitis

* herstarten orale voeding met helder vloeibaar en uitbreiden naar normale consistentie
* RGV
* frecuente kleine maaltijden
* geen alcohol
* energierijk
* eiwitrijk 1,2-1,5 g/kg actueel gewicht

dieetkenmerken na herstel acute pancreatitis

* RGV na milde pancreatitis
* energie-eiwitrijk tot gewenste gewicht/BMI na ernstige pancreatitis
* verbod alcohol indien dit oorzaak was

chronische pancreatitis

langdurige bestaande ontsteking van de pancreas, wat leidt tot onherstelbare schade door fibrose van de pancreas en uiteindelijk tot verlies van exo- en endocriene functies

chronische recidiverende vorm

waarbij de patiënt tussen exarcerbaties door klachten en pijnvrij is

zuiver chronische vorm

waarbij de patiënt aanhoudend pijn en blijvende klachten heeft

klachten chronische pancreatitis

komen overeen met acute pancreatitis maar permanente beschadiging waardoor er geen volledig herstel optreedt

oorzaken chronische pancreatitis

* alcoholmisbruik minimaal kan toxisch zijn
* pancreas tumor
* afsluiting van de distel ductus pancreaticus
* medicatie
* hypertriglycerdemie (toename VLDL
* hypercalciëmie (teveel calcium in bloed)
* hyperparathyreoïdie (1 of meerdere bijschildklieren te snel werken)
* roken
* cystic fibrose (taaislijmziekte) en ideopatisch (onbekende oorzaak

pancreasinsufficiente

wanneer 80/90 procent van het exocriene en of endocriene weefsel onwerkzaam is geworden

exocriene pancreasinsufficientie

onvoldoende aanmaak lipase (aalabsorptie vet en vetoplosbare Vits)

endocriene pancreasinsufficientie

diabetes mellitus

diagnose chronische pancreatitis

symptomatisch → pijn en steatorroe

functionele afwijkingen → vetbalans en elastase

beeldvorming → atrofische pancreas (cellen sterven af), calcificaties (kalk ophoping), pseudo cysten

beeldvormende onderzoek chronische pancreatitis

* echografie
* CT-scan
* MRCP
* ERCP (endoscopie)

Dieetbehandeling bij chronische pancreatitis tussen exarcerbaties

* geen alcohol
* energie inname volgens de WHO
* eiwitbehoefte 1,2-1,5 g/kg
* adequate hoeveelheid en verdeling van de pancreasenzymen (steatorroe voorkomen)
* vetbeperking
* bij deficiëntie suppleren vet oplosbare Vits, b12, micros
* als diabetes mellitus ontstaat van dieet bij diabetes mellitus

levertumor

* primaire leverkanker/HCC → de tumor ontstaat in de lever zelf
* levermetastasen → kankercellen bereiken levercellen via bloed en lymfevaten

erfelijke leverziekten

ziekte van Wilson

ziekte van wilson

erfelijke leverziekte waarbij de uitscheiding van koper door de lever is verstoord

behandeling ziekte van wilson

* koperuitschieiding via de urine door medicatie
* zinkacetaat remt de opname koper
* levertransplantatie
* vermijden van koperrijk voedingsmiddelen

koperrijk voedingsmiddelen

* bruine chocolade
* pindas
* noten
* champignons
* lever
* schaaldieren

hemochromatose

te grote opname van ijzer in het maag darm kanaal waardoor grote hoeveelheden ijzer in lever worden opgeslagen

complicaties hemochromatose

* diabetes mellitus
* vruchtbaarheidsporblemen
* gewrichtenklachten
* hartritmestoornissen

diagnose hemochromatose

bloedonderzoek naar Fe, LYBS → transferrine

behandeling hemochromatose

* aderlatingen → 250g Fe aan het lichaam onttrokken
* toedienen desferal
* levertransplantatie bij eindstadium
* ijzergewerkt dieet
* vermijd van alcohol

ASH

leverontsteking ten gevolgen van overmatig alcoholgebruik

NAFLD

non alcoholic fatty liver disease → leverziekte zonder alcoholgebruik. kan leiden tot NASH

NASH

non alcohol steotohepatitis

* vetophoping
* leverontsteking
* kan leiden tot levercirrose

oorzaken leververvetting steatose

* chronische alcoholgebruik
* overvoeding
* overgewicht
* metabool syndroom
* ondervoeding
* medicijngebruik
* chronische darmontsteking
* zwangerschap

behandeling leververvetting steotose

tegengaan van oorzaken door onder andere dieetbehandeling

hepatitis

\n een ontsteking van de lever

hepatitis vaststellen

bloedonderzoek

* albumine → eiwit gemaakt door lever
* protrombine → totaal eiwit en stollingsfactoren in het bloed
* bilirubinegehalte
* hoeveelheid enzymen → ALAT en ASAT→. bij lever beschadiging lekken enzymen in het bloed

acute hepatitis

onsteking van de lever die kan leiden tot een verminderde metabool functie van de lever

symptomen acute hepatitis

* proximale fase: vage misselijkheid en anorexia
* initieel icetrische fase → geelzucht, donkere urine, kalkachtige grijze ontlasting, misselijkheid, anorexia, braken, koorts, pijn leverstreek
* herstelfase →. symptomen verdwijnen geleidelijk

oorzaken acute hepatitis

* overmatig alcoholgebruik
* medicatie → anticonvulsiva & paracetamol
* virussen → hepatitis B/C
* onbekende oorzaken

behandeling acute hepatitis

* de oorzaak behandelen indien deze bekend is
* stoppen met medicatie en alcohol
* levertransplantatie
* voor sommige hepatitis vormen is een vaccin beschikbaar

chronische hepatitis

langer dan zes maanden aanwezig ontsteking van de lever waarbij levercirosse aanwezig is

deficiënties chronische hepatitis

* eiwitten
* mineralen
* vitaminen B1, foliumzuur en K

behandeling chronische hepatitis

* geen alcohol
* levertransplantatie
* dieet voor levercirrose

chronische hepatitis door virus

* hepatitis B → zeer besmettelijk, door bloedcontact → leverontsteking
* hepatitis D → komt alleen voor als hepatitis B aanwezig is → levercirrose en leverkanker
* hepatitis C → gevolg van een andere hepatitisvirus → leverontsteking

auto-immuunhepatitis

stoornis in het afweersysteem van de lever: afweersysteem richt zich op cellen van de lever → chronische leverontsteking ontstaan en vervolgens levercirosse

klachten auto-immuun hepatitis

* vermoeidheid
* verminderde eetlust
* buikpijn
* gewrichtspijn
* nagelafwijkingen en spider naevi

oorzaak auto-immuunhepatitis

onbekend mogelijk iets met vrouwelijke geslachtshormonen

behandeling auto-immuunhepatitis

* verminderen van ontstekingen (medicijn tegen afweerstysteem)
* levertransplantatie
* dieet voor levercirrose

cholastatische leverziekten

* PBC: primaire biliaire cirrose → de kleine galgangen in de lever zijn chronisch ontstoken
* PSC: primaire scleroserende cholangitis → de grote intra-en extrahepatische galwegen zijn chronisch ontstoken

klachten en complicaties PBC primaire biliaire cirrose

* jeuk
* vermoeidheid
* chronische geelzucht
* gestoorde vetresorptie
* vetdiarree
* osteoporose

klachten en complicaties PSC primaire scleroserende cholangitis

* vermoeidheid
* jeuk
* koorts
* steatorroe
* osteoporose
* deficiente vetoplosbare vitaminas

behandeling PBC en PSC

* medicijnen
* levertransplantatie
* dieet voor levercirosse

levercirrose

ontsteking van de lever en vorming van littekenweefsel→ niet te genezen, levertransplantatie noodzakelijk

levercirosse 2

eindstadium van meeste chronische leverziekten

hoe ziet lever er uit met levercirosse

* verschrompelt
* verhardt en wordt hobbelig

compenserende levercirosse

begin stadium waarin weinig te merken is

gedecompenseerde levercirosse

lever verslechterd en kan een aantal functies niet meer uitvoeren

klachten levercirosse

* vermoeidheid, zwakte, concentratieverlies
* verminderde eetlust, braken, misselijkheid
* buikpijn
* jeuk → door opstapeling van galzouten door tekort aan gal
* geelzucht→ door te veel bilirubine

complicaties levercirosse

* osteoporose (botontkalking)
* ondervoeding
* portale hypertensie
* ascites (buikvocht)
* oedeem(lichaamsvocht) en encefalopathie (hersenontsteking)
* coma hepaticum

osteoporose

buikontkalking

* door colestyramine tegen jeuk
* corticosteroïden
* alcohol