Kaarten: TSG 6 - tussen psychologie en sociologie & sociale beïnvloeding (sociale beïnvloeding en cognities) | Quizlet

mens = kuddedier

hebben anderen nodig om te overleven, erkenning en verbondenheid, gedrag wordt bepaald door wat anderen doen of denken

sociale psychologie (definitie van Allport)

wetenschappelijke studie van de manier waarop gedachten, gevoelens en handeling van mensen beïnvloed worden door feitelijke, voorgestelde of impliciete aanwezigheid van andere mensen

grensgebied tussen psychologie & sociologie

psychologie: individu staat centraal → focus op de gedachten, gevoelens, emoties & gedrag van één persoon

sociologie: groep/samenleving staat centraal → focus op hoe groepen functioneren, sociale structuren & culturen

waarom grensgebied?

psychologie onderzoekt: "wat gebeurt er in iemands hoofd?"

sociologie onderzoekt: "hoe werkt een groep of samenleving als geheel?"

sociale psychologie onderzoekt: "hoe beïnvloeden anderen het gedrag van één persoon?"

aan de hand van wat worden de verschillende manieren van reageren op sociale beïnvloeding voorgesteld?

adhv het continuüm

wat is het continuüm?

reactie vormen die worden gegroepeerd naargelang we toegeven of weerstand bieden aan de beïnvloeding van situaties waarin de druk telkens groter wordt

← wel meegaan ———— niet meegaan →

noem ze op (continuüm)

1. conformeren aan groepsnormen of een onafhankelijke positie innemen

2. verzoeken inwilligen (toelaten) of assertief (zelfverzekerd) zijn

3. gehoorzamen aan bevelen van een autoriteit of ze trotseren (je niet laten afschrikken door iemand)

automatische beïnvloeding

beïnvloeding die snel, zonder bewuste aandacht gebeurt en moeilijk te onderbreken is

vb. als iemand gaapt, gaap jij vaak automatisch mee, als een gesprekspartner zijn armen kruist, doe jij dat soms ook zonder dat je het merkt

een concreet voorbeeld van automatische beïnvloeding

→ kameleoneffect: gedrag waarbij we mensen imiteren zonder dat we ons daar bewust van zijn (door onbewust te spiegelen voelen mensen zich meer op hun gemak bij elkaar)

spiegelneuronen

zorgen ervoor (vermogen) dat we het gedrag van anderen kunnen imiteren, die we anderen zien doen

→ zou kunnen aanwijzen dat onze brein behoefte heeft aan imiteren aan een groep bij horen

conformeren

gedachten, gevoelens, gedrag aanpassen aan de groepsnormen als vorm van sociale beïnvloeding (= kuddegedrag)

wie was Sherif?

één van de grondleggers van sociale psychologie, voerde experiment (het autokinetisch effect-experiment) uit

het autokinetisch effect-experiment (in de drie fases)

fase 1: individu (alleenconditie)

- proefpersonen zitten alleen in een donkere kamer

- ze zien een lichtpuntje (auto kinetisch effect: het lijkt te bewegen maar in werkelijkheid niet)

- ze moeten inschatten hoeveel cm het lichtje bewoog (wordt aantal keren gevraagd)

- iedereen ontwikkelt eigen, persoonlijke norm (bijv. 2cm, 10cm, 15cm)

fase 2: samen met 2 anderen (groepsconditie)

- proefpersonen worden in groepjes gezet

- zeggen hun inschattingen hardop

- in het begin: grote verschillen (iedereen zegt iets anders)

- na verloop van tijd: antwoorden schuiven naar elkaar toe

- er ontstaat groepsnorm

fase 3: individueel terug

- proefpersonen moeten later weer individueel inschatten

- ze houden zich nog steeds aan de groepsnorm, zonder groep - → de groepsnorm is geïnternaliseerd

het autokinetisch effect-experiment (kort samengevat)

individueel:

bij een moeilijke taak → mensen vormen persoonlijke norm

groep:

wanneer ze samen zijn → antwoorden groeien naar elkaar toe

→ informationele beïnvloeding = bij onzekerheid kijken we naar anderen om juiste info te krijgen

resultaat:

→ groepsnorm ontstaat (antwoorden dichter bij elkaar)

→ zelfs later, individueel, volgen mensen nog steeds die groepsnorm (internalisatie)

informationele beïnvloeding

beïnvloeding door het gedrag van anderen omdat we het als een goede bron van informatie zien om te beoordelen of onze persoonlijke norm correct is. ("anderen zijn beter geïnformeerd")

→ aan de hand van informatie oordeel vormen

voorbeelden van informationele beïnvloeding

vb.

1. voetbal → juichen wanneer je andere hoort zeggen dat er werd gescoord

2. horen van andere dat een school goed is → je gaat ernaartoe

3. je bent in een vreemd land en weet niet welk gerecht lekker is, je kiest hetzelfde als de meeste andere klanten, want je ziet hun gedrag als goede info. bron

4. tijdens corona, iedereen nam wc omdat de anderen dat ook deden

naar wat onderzocht Solomon Asch?

conformisme (geen bevel, geen vragen gesteld, past je gedrag)

→ wilde onderzoeken hoe mensen hun mening aanpassen aan een groep, ook als die groep duidelijk een fout maakt

→ een experiment waarin werd aangetoond dat mensen hun oordeel aanpassen aan een meerderheid, zelfs als die fout is

asch-conformiteitsexperiment (lijnstukken)

• zogezegd namen pprs deel aan een eenvoudig test over visuele perceptie

• proefpersonen werden verdeeld in twee groepen

→ controle groep (proefpersonen) moesten aanduiden welke van de drie lijnen even lang was als de standaard lijn (A, B of C)

• in sommige ronden deden ze dit alleen (control conditie) en maakten ze bijna nooit fouten

• in de experimentele conditie zaten de proefpersonen in een groep. de rest van de groep waren acteurs die vooraf hadden afgesproken welke antwoorden ze gingen geven

→ de acteurs gaven opzettelijk het verkeerde antwoord

• 18 proefbeurten

- eerste 6 keer correct antwoord

• overige 12 proefbeurten

- 6 keer grote fouten

- 6 keer kleine foute

--> 6x te korte lijn, 6x te lange lijn

resultaten van de lijnstukken experiment (asch)

• 75% van de groep gaf minstens één keer hetzelfde verkeerde antwoord als de groep

• 37% volgde de groep in minstens de helft van de gevallen

• minder dan 25% bleef altijd bij hun eigen antwoord, ondanks de druk van de groep

→ laat zien dat veel mensen geneigd zijn zich aan te passen aan de meerderheid, zelfs als ze weten dat het fout is

conclusie/mogelijke verklaring van de lijnstukken experiment (asch)

mensen passen hun mening soms aan om bij de groep te horen of om confrontatie te vermijden, ook als ze zelf weten wat het juiste antwoord is

mogelijke verklaring: normatieve invloed

(aan normen voldoen → anders gevaar van uitsluiting)

verschil tussen normatieve & informatieve invloed?

normatieve invloed:

beïnvloeding door het gedrag van anderen, omdat we niet willen afwijken van de norm

→ aan de normen voldoen, anders gevaar van uitsluiting

→ we willen bij de groep horen

informatieve invloed:

aan de hand van informatie oordeel vormen

wat zijn gelijkenissen & verschillen tussen asch' en sherif's experiment?

gelijkenissen: conformisme

verschillen: asch → makkelijke taak, sherif → moeilijke taak

wat zijn replicatie studies?

exact dezelfde studies (soms kleine aanpassingen) door anderen om te zien of de resultaten anders blijken/hetzelfde blijven

publieke conformiteit (asch)

oppervlakkige aanpassingen van ons gedrag waarbij we het standpunt van anderen niet echt aanvaarden maar toch volgen omdat we niet uitgesloten willen worden

inwilliging

gedragsverandering als gevolg van een direct verzoek

instemmen met het verzoek van anderen → een reactie op een expliciete vraag, wie daarin meegaat, willigt met andere woorden het verzoek in

waarom verschilt inwilliging van conformisme?

bij conformisme is er geen sprake van rechtstreekse druk of dwang + worden er niet rechtstreeks vragen gesteld

4 beïnvloedingstechnieken voor sociale manipulatie

1. voet-tussen-deur-techniek

2. deur-in-gezicht-techniek

3. zodra-de-bal-aan-het-rollen-is-techniek

4. dat-is-nog-niet-alles-techniek

voet-tussen-deur-techniek

kleien gunst in te gaan (of verzoek) → daana op een grote verzoek in te gaan

verklaringen (voet-tussen-deur-techniek)

• verklaring 1: doel om consistent te zijn (zelfde soort gedrag stellen) door eerste gedrag stellen → leren we behulpzaam zijn, tijdens tweede gedrag → willen we daarmee consistent zijn

• verklaring 2: we verwachten dat anderen eenzelfde soort gedrag van ons verwachten → proberen voldoen aan die verwachting (voorgestelde aanwezigheid)

factoren waardoor verzoeken snellen worden ingewilligd (voet-tussen-deur-techniek)

• deel uitmaken van individualistische cultuur

→ individu belangrijker/norm centraal vb. USA

• consistentie met jezelf belangrijk vinden

• compliment krijgen over gedrag na eerste verzoek

• tijd tussen eerste en tweede verzoek klein

→ meer kans invloed 1ste verzoek (consistentie)

• eerste verzoek onbeduidend

deur-in-gezicht-techniek

• groot verzoek → klein verzoek

• hoe kleiner tijd tussen verzoeken, hoe groter het effect

verklaringen (deur-in-gezicht-techniek)

• gevoel van morele verplichting bij ingaan op verzoek 2 na weigeren verzoek 1

• toegeving' van de vrager zorgt voor wederdienst

zodra-de-bal-aan-het-rollen-is

beperkt engagement → eigenlijke vraag

aantrekkelijk aanbod → minder aantrekkelijk aanbod

verklaring (zodra-de-bal-aan-het-rollen-is)

consistentie: we willen ons houden aan eerder genomen beslissingen → consistent gedrag

dat-is-nog-niet-alles-techniek

• matig aanbod → beter aanbod

• hoe kleiner tijd tussen aanbod 1 en aanbod 2, hoe groter effect

→ aandacht eerste aanbod

→ geen ruimte om kritiek op eerste aanbod te geven

verklaringen (dat-is-nog-niet-alles-techniek)

• wederkerigheidsnorm (net als voet-tussen-de-deur-techniek)

• deze techniek lijkt meer effect te hebben

gehoorzaamheid

gaat een stap verder dan inwilliging,

gedragsverandering als gevolg van een bevel van een autoriteit

gehoorzamen aan autoriteit

- druk opdrijven

- verzoek -> bevel

milgramexperiment

de proefpersonen moesten in opdracht van een autoriteit letterlijk een steeds hogere elektrische schok aan een leerling toedienen wanneer deze leerling (acteur) (verborgen achter een muur) een fout antwoord op een vraag geeft

mogelijke verklaring (1) blinde gehoorzaamheid

agentic shift (neiging om verantwoordelijkheid voor eigen acties af te geven, waardoor we onszelf enkel als uitvoerder zien)

demand compliance (neiging van proefpersonen om te proberen voldoen aan de verwachtingen van de onderzoekers)

mogelijke verklaring (2) demand compliance

mensen die deelnemen aan een experiment zullen vaak achterhalen waar een onderzoek over gaat

→ zullen vervolgens allerlei reden proberen te voldoen aan de verwachtingen

injectienaaldtheorie

model dat stelt dat massamedia een directe en krachtige invloed hebben op een passief publiek, alsof de boodschappen via een "injectienaald" worden ingespoten

• moeilijk weerstand bieden

• niet nadenken

attitudevaccinatie

op voorhand kleine ziektekiemen (germs) toe te dienen, bouwt het lichaam weerstand op en worden we beschermd
→ werking

1. verzwakte boodschap (dosis)

2. hardere/daadwerkelijke boodschap

psychologische reactantie

het instinctieve verzet dat ontstaat wanneer mensen het gevoel hebben dat hun keuzevrijheid of autonomie wordt bedreigd of beperkt

→ kan leiden tot weerstand, het tegenovergestelde doen van wat er gevraagd wordt

• ‘doe de vaatwas’ terwijl je er aan wou beginnen

conversion theory (moscovici)

theorie die verklaart hoe een minderheid de meerderheid kan beïnvloeden

• 3 kenmerken

conversion theory (3 kenmerken)

• een consistente boodschap

  • boodschap ≠ veranderen

  • samenhangend geheel zonder contradicties

• inzet

  • boodschap overtuigend laten komen

  • er zelf in geloven

  • aangeven hoe belangrijk het is

• autonomie

  • duidelijk zijn dat het om een persoonlijke mening gaat

  • boodschapper ≠ onder invloed van anderen staat

eigenzinnigheidskrediet

soort krediet dat we verwerven/verdienen door de groepsnorm te volgen, zodat we de normen laten kunnen overtreden of wijzigen

kanttekeningen eigenzinnigheidskrediet (2)

1. weg naar de top → lange proces
   - soms veel compromissen moeten gesloten worden
   - eigenlijke punt wordt verloren/standpunt nog niet bereikt
   
   

2. de macht soms verslavend lijkt te werken
   - wordt een doel op zich (is verslavend/leuk)
   - moeilijk van af te stammen
   - je gooit eigenlijk je persoonlijke normen/initieel doel overboord

assertief gedrag

opkomen voor jezelf op een respectvolle manier, waarbij je je eigen behoeften, gevoelens en mening uitdrukt zonder de gevoelens en belangen van anderen te kwetsen/terwijl je de ander met respect behandelt

subassertief gedrag

gedrag waarbij je jezelf volledig wegcijfert

• volledig mee in het belang van ander

• vb. ziet iemand verdrinken en gaat zonder na te denken er snel naartoe

agressief gedrag

gedrag waarbij je je eigen belangen nastreeft zonder rekening te houden met iemand anders

• belang van het ander = weg, eigen belang 

• respect voor het ander ontbreekt

evasief gedrag

gedrag waarbij je uitvluchten zoekt om geen contact met ander te hoeven hebben

• zo weinig mogelijk contact met die persoon

trotseren (3 tactieken om tegen gehoorzaamheid in te gaan) 

1. de proefpersonen praatten tegen de leerling, het slachtoffer (band opbouwen)

2. de proefpersonen spraken de proefleider aan op zijn verantwoordelijkheid

3. de proefpersonen weigerden om verder te gaan