Biologie regeling termen

Homeostase

Het in stand houden van een dynamisch evenwicht in het inwendige milieu van organismen

Regelkring

Handhaaft bepaalde normwaarden, bestaat uit een sensor, een controlecentrum en een effector

Endocriene klieren

Geven hormonen af aan het bloed

Exocriene klieren

Geven hun product af via een afvoerbuis

Hypothalamus

Regelt de secretie van hormonen door de hypofyse, produceert o.a. hormonen die de werking van andere hormoonklieren beïnvloeden

Oxitocine

Stimuleert het ontstaan van weeen aan het einde van de zwangerschap en tijden de geboorte, wordt door de hypofyseachterkwab afgegeven

Adh

Regelt de resorptie van water in de nieren bij de vorming van urine, wordt door de hypofyseachterkwab afgegeven

Groeihormoon

Regelt de groei en ontwikkeling, wordt door de hypofysevoorkwab geproduceerd

Tsh

Reguleert de schildklier, wordt door de hypofysevoorkwab geproduceerd, stimuleert de opname van jodium door de schildkliercellen en de productie van thyroxine

Thyroxine

Stimuleert de stofwisseling en de groei en ontwikkeling bij kinderen

Eilandjes van Langerhans

Liggen in de alvleesklier, produceren insuline en glucagon

Insuline

Verlaagt de glucoseconcentratie in het bloed doordat het de opname van glucose in lichaamscellen stimuleert en ervoor zorgt dan in cellen van lever en spieren glucose wordt omgezet in glycogeen

Glucagon

Verhoogt de glucoseconcentratie in het bloed doordat het in vellen van lever en spieren de omzetting stimuleert van glycogeen in glucose, glucose wordt afgegeven aan het bloed

Zenuwcel

Bestaat uit een cellichaam met een kern en bevat cytoplasma met ribosomen en endoplasmatisch reticulum

Dendrieten

Uitlopers die impulsen naar het cellichaam toe geleiden

Axonen

Uitlopers die impulsen van het cellichaam af geleiden, geeft neurotransmitters af

Myelineschede

Isolerende laag om veel axonen die wordt gevormd door cellen van Schwann, tussen de cellen bevinden zich insnoeringen, de witte kleur van de witte stof in de hersenen en in het ruggenmerg wordt veroorzaakt door de myelinescheden om de uitlopers

Gevoelszenuwcellen

Geleiden impulsen van zintuigcellen naar het centrale zenuwstelsel, de cellichamen liggen meestal vlak bij het centrale zenuwstelsel ruggenmergszenuwknopen en hebben een lange dendriet

Bewegingszenuwcellen (motorische zenuwcellen)

Geleiden impulsen van het centrale zenuwstelsel naar effectoren (spieren of klieren), de cellichamen liggen in het centrale zenuwstelsel en hebben een lang axon

Schakelcellen

Geleiden impulsen binnen het centrale zenuwstelsel, liggen geheel binnen het centrale zenuwstelsel (in ruggenmerg, hersenstam, grote hersenen en kleine hersenen)

Centrale zenuwstelsel

En stelsel van de grote hersenen, kleine hersenen, hersenstam en het ruggenmerg

Perifere zenuwstelsel

Een stelsel van zenuwen

Animale zenuwstelsel

Regelt vooral de bewuste reacties en de houding en beweging van het lichaam (ook reflexen)

Autonome (vegetatieve) zenuwstelsel

Regelt vooral de werking van inwendige organen

Prikkel

Een invloed uit het milieu op een organisme

Zenuw

Een bundel uitlopers van zenuwcellen, omgeven door een laag bindweefsel

Grote hersenen

Deel van je hersenen die impulsen verwerkt

Schors

Grijze stof, hier liggen de cellichamen van schakelcellen

Merg

Witte stof, hier liggen de uitlopers

Gevoelscentrum

Hier komen impulsen binnen en worden ze verwerkt (bewustwording)

Hersencentra

De plaats waar impulsen aankomen en worden verwerkt en waar impulsen kunnen ontstaan

Bewegingscentrum

Hier ontstaan impulsen die naar spieren of klieren worden geleid

Kleine hersenen

Het coördineren van bewegingen en het evenwicht handhaven

Hersenstam

Het geleiden van impulsen:

\-

Van het ruggenmerg naar de grote en kleine hersenen en omgekeerd

\-

Via zenuwen in hoofd en hals naar de grote en kleine hersenen en omgekeerd,

\-

In reflexbogen van hoofd en hals

Ruggenmerg

Geleiden van impulsen van zenuwen in de romp en de ledematen naar de hersenen en omgekeerd en geleiden van impulsen in reflexbogen in romp en ledematen

Reflex

Een vaste, snelle, onbewuste reactie op een bepaalde prikkel, beschermen van het lichaam, voor de handhaving van bepaalde lichaamshoudingen en bij bewegingen

Reflexboog

De weg die impulsen bij een reflex afleggen: zintuigcellen  gevoelszenuwcel  schakelcel in ruggenmerg of hersenstam  bewegingszenuwcel  wel of geen impuls naar spier of klier

Orthosympatische deel

Beïnvloedt organen zodanig dat het lichaam activiteiten kan verrichten: de verbranding wordt bevorderd. Effecten: o.a. verhoging van hartslag- en ademfrequentie en vertraging van de vertering

Parasympatische deel

Beïnvloedt organen zodanig dat het lichaam in een toestand van rust en herstel kan komen. De stofwisseling wordt bevorderd. Effecten: o.a. verlaging van de hartslag- en ademfrequentie en versnelling van de vertering

Innervatie

Alle organen zijn verbonden met zenuwen waardoor ze worden voorzien van impulsen

Dubbele innervatie

Naar elk doelwitorgaan gaat een orthosympatische en een parasympatische zenuw

Rustpotentiaal

Bij een zenuwcel die geen impuls geleidt, heeft het cytoplasma een negatieve elektrische lading ten opzichte van de buitenkant van -70 mV, wordt gehandhaafd door actief transport van ionen door het celmembraan

Natrium-kaliumpomp

De transporteiwitten transporteren vooral natriumionen de cel uit en kaliumionen de cel in (actief transport)

Prikkeldrempel

De kleinste prikkelsterkte die een impuls veroorzaakt

Impulssterkte

De grootte van de verandering in elektrische lading van het celmembraan

Impulsfrequentie

Het aantal impulsen dat per tijdseenheid door een zenuwcel geleidt

Actiefase

In een zenuwcel ontstaat een impuls doordat de binnenkant van het celmembraan van de zenuwcel door het transport van Na+-ionen de cel in, een positieve lading krijgt ten opzichte van de buitenkant

Herstelfase

Periode waarin een bepaald deel van het celmembraan niet of minder goed in staat is nieuwe impulsen voort te geleiden doordat de normale ionenverdeling nog niet is hersteld

Sprongsgewijze impulsgeleiding

Bij uitlopers van zenuwcellen met een myelineschede (axonen) ‘springen’ de impulsen van insnoering naar insnoering. Dit vergroot de impulsgeleidingssnelheid

Glad spierweefsel

Komt voor in buisvormige of holle organen, zoals darmen en longen. Het wordt geïnnerveerd door het autonome zenuwstelsel of door hormonen

Dwarsgestreept spierweefsel

Komt voor in skeletspieren en huispieren. Het bestaat uit spiervezels die elk zijn ontstaan door versmelting van cellen spiercellen en wordt geïnnerveerd door het animale zenuwstelsel

Skeletspier

Bestaat uit spierbundels, die op hun beurt bestaan uit spiervezels

Motorisch eindplaatje

Het uiteinde van een vertakt axon van een bewegingszenuwcel

Motorische eenheid

Alle spiervezels die via motorische eindplaatjes in verbinding staan met een bewegingszenuwcel

Antagonisten

Spieren waarvan het samentrekken een tegengesteld effect heeft

Krachttraining

Hierdoor krijgen de spieren meer spiercellen en neemt het aantal filamenten in de spierfibrillen toe waardoor de spieren zwaarder worden en de skeletspieren betere prestaties leveren

Duurtraining

Hierdoor neemt vooral de doorbloeding van de spieren toe en wordt het uithoudingsvermogen groter

Warming-up

Een rustig begin van de training die steeds intensiever wordt waardoor je de bloedsomloop, stofwisselingsprocessen en impulsgeleiding stimuleert

Cooling-down

Bestaat uit activiteiten die ervoor zorgen dat het lichaam na het sporten weer tot rust komt en goed kan herstellen en die de afvoer van afvalstoffen uit de spieren bevordert

Doping

Verboden middelen of methoden die bij sport soms worden gebruikt om prestaties verhogen

Anabole steroïden

Middelen die het lichaam van een sporter ertoe aanzetten meer spierweefsel te vormen zodat de spiermassa toeneemt en de sportprestaties verbeteren

Toevallige fouten

Onder verschillende omstandigheden worden verschillende resultaten behoud

Systematische fout

Er wordt steeds dezelfde fout gemaakt, waardoor men niet meet wat men wilde meten

Mechanische receptoren

Reageren bijv. op aanrakingen en geluid

Chemische receptoren

Binden bepaalde moleculen uit de omgeving

Adequate prikkel

De soort prikkel waarvoor de prikkeldrempel van een zintuigcel het laagst is

Adaptatie (gewenning)

Aanpassing van de gevoeligheid van een zintuig bij een aanhoudende prikkelsterkte

Harde oogvlies (wit)

Stevig vlies, geeft bescherming

Hoornvlies (doorzichtig)

De voortzetting van het harde oogvlies aan de voorzijde

Pupil

Opening in de iris

Vaatvlies

Bevat veel bloedvaten; zorgt voor de voeding van een groot deel van het oog

Netvlies

Binnenste laag van de wand van een oog et lichtreceptoren

Gele vlek

Plaats in het centrum van het netvlies, hier wordt het scherpste beeld waargenomen

Blinde vlek

Plaats in het netvlies waar de oogzenuw het oog verlaat en de doorgang voor bloedvaten

Glasachtig lichaam (geleiachtig)

Houdt het netvlies op zijn plaats

Ooglens

Bolle lens achter de iris en de pupil

Straalvormig lichaam

Hierin liggen accommodatiespieren (kringspieren)

Accommoderen

De vorm (boller of platter) van de ooglenzen wordt aangepast aan de afstand waarop een voorwerp zicht bevindt

Negatieve (holle) lenzen

Spreiden (divergeren) het licht

Positieve (bolle) lenzen

Bundelen (convergeren) het licht

Bijziendheid

Voorwerpen van dichtbij kun je scherp waarnemen, voorwerpen van veraf niet

Verziendheid

Voorwerpen van veraf kun je scherp waarnemen, voorwerpen van dichtbij niet

Pupilreflex

Beschermt lichtreceptoren in het netvlies tegen een te hoge lichtintensiteit

Laag zenuwcellen van het netvlies

Geleiden impulsen naar het centrale zenuwstelsel

Laag lichtreceptoren van het netvlies (staafjes en kegeltjes)

Hierin ontstaan impulsen

Laag pigmentcellen van het netvlies

Absorberen licht en beschermen hiermee zintuigcellen

Staafjes

Hiermee kun je alleen contrasten waarnemen, meerdere hiervan zijn op 1 zenuwcel aangesloten en ze zijn gevoelig voor verschillende kleuren licht, maar vrijwel ongevoelig voor rood licht

Kegeltjes

Hiermee kun je kleuren en details waarnemen, er zijn drie typen die gevoelig zijn voor rood, groen of blauw licht. De impulsen van elke worden apart doorgegeven aan 1 zenuwcel

Optisch chiasma

De oogzenuwen kruisen elkaar gedeeltelijk

Gedrag

Alle waarneembare activiteiten van een dier of van een mens. Wordt bestudeerd door het op te splitsen in afzonderlijke handelingen. Wordt bepaald door prikkels, erfelijke eigenschappen, aangeleerde eigenschappen, fysiologie, anatomie en de ontwikkelingsfase. Ontstaat door interactie met de omgeving

Adequaat gedrag

De overlevingskansen en fitness van een dier worden vergroot wanneer het gedrag goed is aangepast aan de omstandigheden

Gedragssysteem

Handelingen met een gemeenschappelijk doel

Gedragselementen

Opeenvolgende handelingen

Gedragsketen

Als het effect van de ene handeling leidt tot een volgende handeling

Ethologie

De studie van het gedrag

Ethogram

Een objectieve beschrijving van de handelingen van een diersoort

Protocol

Een lijst van achtereenvolgens waargenomen handelingen van een dier