Kaarten: TSG 5 - hoofdstuk 8: het recht in onze samenleving | Quizlet

het recht

alle wetten en regels die door de overheid zijn opgesteld en aan burgers worden opgelegd en die daarom de belangen van de samenleving/maatschappij vertegenwoordigen

doel van recht

de orde in de samenleving organiseren, handhaven of herstellen

recht neemt ook toe, hoe complexer de samenleving...

hoe groter de nood aan regels & hoe meer recht er dus ontstaat

waarom wordt recht ook wel eens dynamisch genoemd?

recht wijzigt voortdurend mee met de veranderingen in de samenleving

opvattingen van een samenleving veranderen → wetgeving kan worden gewijzigd

rechtspraak

het rechtspreken, beslissen hoe wetten worden toegepast

gewoonterecht

ongeschreven en vaak streekgebonden recht dat spontaan en geleidelijk gegroeid is, door de gemeenschap aanvaard en van generatie op generatie (vaak mondeling) doorgegeven is

gerechtsboom

boom waaronder de Germanen rechtspraken

op welke manier kon de gerechtsboom ook gebruikt worden bij de uitvoering van straffen?

→ mensen ophangen

→ mensen er tegen aan vast maken en zweepslagen geven

drie principes als straffen

→ mensen afschrikken: heel erge straffen

→ mensen vergelden: pijn voelen v/d anderen

→ ongelijkheid: stammen geven elk hun eigen straf vb. adel, boer, clerus...

→ veel geld = andere soort straf

Romeins recht

recht van het oude Rome en het Romeinse Rijk

canoniek recht

(kerkelijk recht), verzameling kerkelijke leerstellingen, vooral die van de Rooms-Katholieke Kerk, zoals die door kerkvergaderingen of de paus zijn vastgesteld

procesrecht

geheel van rechtsregels die de gang van zaken in een gerechtelijke procedure beschrijven

inquisitie

kerkelijke rechtbank

waarom werd de waag gebruikt?

vrouwen wegen die beschuldigd waren van hekserij

wat moest die werking aantonen en waarom?

of dat ze licht genoeg waren om op een bezem te vliegen

brandstapel, verdrinking, ...

wereldlijke rechtbanken

de macht die wordt uitgeoefend over personen, instituties en objecten, over aardse zaken

exemplum iustitiae

(gerechtigheidstafereel), schilderij dat in rechtszalen was aangebracht als inspirerend model van rechterlijke deugden als rechtvaardigheid, onpartijdigheid, gestrengheid, clementie en integriteit

de Verlichting

De periode (1700-1800) waarin men ging geloven in vooruitgang. Gebruik van het gezonde verstand zou ook leiden tot een betere maatschappij zonder bijgeloof, achterlijkheid, ongelijkheid en onvrijheid.

menselijkere en rechtvaardigere rechtspraak, wat was hier een belangrijke regel?

iemand is onschuldig tot het tegendeel bewezen is

welke bekende verlichtingsfilosofen speelden mee in die ontwikkeling?

Jean-Jacques Rousseau, Charles de Montesquieu & Cesare Beccaria

foltering

marteling

vier belangrijke principes in het recht van vandaag

1) vermoeden van onschuld

2) onafhankelijkheid en onpartijdige rechters

3) openbaarheid

4) hoor en wederhoor

1) vermoeden van onschuld

- dubio pr reo (bij twijfel wordt besloten in het voordeel van de beschuldigen)

- belangrijk algemeen rechtsbeginsel

- praktijk: overheden en rechtscolleges niet publiekelijk naar iemands schuld mogen verwijzen, voordat de schuld vaststaat.

- verdachten of beklaagden: niet als schuldigen mogen worden voorgesteld → boeien aanhebben, gevangeniskleding tijdens het proces

2) onafhankelijke en onpartijdige rechters

- rechters → onbevooroordeeld & niet vooringenomen de zaak behandelen

onafhankelijkheid

principe dat inhoudt dat rechters niet afhankelijk mogen zijn, noch van de uitvoerende macht, noch van de wetgevende macht, noch van de betrokken partijen in het proces

onpartijdigheid

principe dat inhoudt dat de rechter geen blijk mag geven van vooringenomenheid

wraking

de onpartijdigheid van de rechter in vraag stellen en daarom verzoeken dat hij of zij de zaak niet langer behandelt, maar zich door een ander laat vervangen

vb. zaak marc dutroux, rechter at spaghetti met familie van slachtoffers

3) openbaarheid

- deuren van rechtszaal open moeten zijn en dat iedereen de zaal mag betreden

- uitspraak = altijd openbaar

- grondwet zegt → uitspraak moet openbaar worden gedaan

externe openbaarheid

publieke toegang tot het strafproces

interne openbaarheid

alle procesdeelnemers moeten de volledige beschikking kunnen hebben over alle informatie uit het volledige dossier/strafdossier

4) hoor en wederhoor

- audiatur et altera pars (men moet ook de andere partij horen)

- audia alteram partem ( hoor de andere partij)

- alle partijen moeten gehoord worden

- gelijke mate worden gehoord

- rechters luisteren als de partijen gehoord worden

- beslissing nemen wat de partijen naar voren brengen

verdisconteren

rekening houden met, incalculeren

vonnissen

- beslissingen van de rechtbank

uitspraak van de rechter waarin hij of zij de straf bekendmaakt

arresten

uitspraken/beslissingen van de hoven

gebod van rechtsweigering

een rechter moet in elk geval rechtspreken, als hij/zij weigert recht te spreken is dat strafbaar

gezag van gewijsde (auctoritas rei iudicatae)

de bindende kracht van een vonnis of arrest wordt aangeduid

kracht van gewijsde

situatie waarin er geen rechtsmiddelen, zoals verzet of hoger beroep, meer openstaan en het vonnis dus onherroepelijk is

Hof van Cassatie

hoogste rechtscollege van het land, dat oordeelt over de wettelijkheid van rechterlijke beslissingen

symbolische betekenis van de attributen van Vrouwe Justitia

- blinddoek: het gaat niet over de persoon zijn uiterlijke kenmerken maar de feitelijke kenmerken (onpartijdig, geen vooroordeel)

- weegschaal: iedereen moet gelijk worden behandelt, er moet naar iedereen worden geluisterd, alle voor en alle tegen

- zwaard: op het einde moet ze een beslissing nemen van de zaak

bronnen van recht (4)

- hiërarchie an de rechtsnormen

- wetgeving

- rechtspraak

- rechtsleer

wetgeving

regels en afspraken binnen een gemeenschap van mensen

rechtspraak

toepassing van de wetgeving door de rechters op concrete problemen en geschillen (via vonnissen en arresten)

rechtsleer of doctrine

opvattingen en theorieën over het recht, geschreven door gezaghebbende auteurs, meestal juristen

functies van recht (4)

1) ordende functie

2) instrumentele functie

3) conflict beslechtende functie

4) normatieve functie

1) ordende functie

- zonder recht is er chaos

- met rechtsregels → iedereen weet welke gedrag maatschappelijk aanvaardbaar is + welke gevolgen er te wachten staat als je ze overtreedt

- preventie/conflictvermijding

2) instrumentele functies

- bepaalde maatschappelijke doelen worden gerealiseerd door de overheid

de wetgever bepaalt hierbij op welke wijze bepaalde dingen gebeuren.

dit zijn vaak alledaagse dingen, zoals verkeersregels, pensioenleeftijden, ..

3) conflictbeslechtingen functie

- meningsverschillen en conflicten op een efficiënte manier beëindigen

- zonder recht → 'oog om oog, tand om tand'

- overeenkomsten te bereiken tussen betrokken partijen van een ruzie tussen de dader & slachtoffer obv een justitieassistent

justitieassistent

sociaal werker in dienst van een justitiehuis, die verschillende taken uitoefent op de grens tussen justitie en hulpverlening, meestal in opdracht van het gerecht

4) normatieve functie

- overtuiging dat mensen recht hebben op bescherming

gedragsregels die nageleefd moeten worden. zowel ethische normen als rechtsnormen.

vb. moord, aanslag, diefstal, verkrachting

nemo censetur ignorare legem

niemand wordt geacht de wet niet te kennen

hoe vind je in België betrouwbare juridische informatie/wetgevingen

in het Belgische Staatsblad

Nog leren (4)

Je hebt een begin gemaakt met het leren van deze termen. Hou vol!