CW: Machtsbronnen van de media

Macht

Vorm v beïnvloeding v 1 individu in de interactie m/e ander.

Max Weber: Macht + Kans

 (1864-1920)

• Grondlegger sociologie

Macht - kans d individu/groep binnen sociale verhouding zijn wil kan doorzetten, zelfs wanneer anderen weerstand bieden.

(Kans - geen machtsuitoefening = voor altijd zeker.)

Dennis Hume Wrong

(1923-2018)

4 bestanddelen v macht

(machtsrelatie: alle 4 aanwezig)

Dennis Hume Wrong - Bestanddelen v macht

1 - Intentionaliteit - moet bedoelde + voorziene effecten hebben

2 - Effectiviteit - moet effectief zijn

3 - Legitimiteit - macht = vermogen tot macht hebben

4 - Dwang - asymmetrische relatie

Gezag

Vorm v macht, ondergeschikten onderwerpen zich omdat als legitiem ervaren. 

• Gebaseerd op persoonlijke kwaliteiten v gezaghebber. 

• Duurzaam (ondergeschikte gelooft dat zijn gedrag gerechtvaardigd is)

• Gewoontevorming (kan ineenstorten, maar kans neemt met tijd toe dat het zichzelf kan handhaven)

Weber: 3 soorten gezag

1 - Charismatisch gezag

2 - Traditioneel gezag

3 - Rationeel-legaal gezag

Weber: 3 soorten gezag - Charismatisch gezag

• Gebaseerd op bewondering

• Buitengewone eigenschappen toegeschreven

• Vermogen anderen enthousiast te maken voor bepaalde visie -> buitengewone prestaties + vrijwillig gaan voor belang v/d missie

• Non-verbale communicatie = grote rol

• Gedrag sturen door in spelen op gevoelens v bewondering + ontzag. 

• Onstabiel - leider wegvalt -> ondergang

Weber: 3 soorten gezag - Charismatisch gezag (FOUTEN)

• Overmoed + narcisme

• Autoritair + manipulatief gedrag

• Weerstand tegen kritiek (-)

Weber: 3 soorten gezag - Traditioneel gezag

• Berust op geloof in juistheid v gevestigde gewoonten + tradities

• Macht vaak geërfd

• Ondergeschikten voelen verplicht tot gehoorzaamheid omdat ‘altijd zo geweest’

Weber: 3 soorten gezag - Rationeel-legaal gezag

• Aanvaarding v onpersoonlijk regels binnen verworven sociale positie

• X gebaseerd op geloof in kwaliteiten v/d leider

Soorten beïnvloeding

• Manipulatie

• Invloed

• Dominantie

• Vanzelfsprekende macht

Soorten beïnvloeding - Manipulatie

Verborgen machtsuitoefening, doelen X duidelijk.

Soorten beïnvloeding - Invloed

Overtuigend + persoonlijk, vrije keuze om advies wel/niet op te volgen.

Soorten beïnvloeding - Dominantie

Doelstelling v machtshebber = gekend dr beide partijen, X noodzakelijk aanvaard. Psychologisch, volgt persoonlijkheid v mensen.

Soorten beïnvloeding - Vanzelfsprekende macht

Mogelijk omdat mensen makkelijk conformeren aan gewoonten, stellen macht niet in vraag.

Soorten macht

(verschillen obv machtsbron)

• Economische macht

• Sociale macht

• Politieke macht

• Culturele macht

• Juridische macht

• Deskundigheidsmacht

Soorten macht - Economische macht

• Controle over verdeling v schaarse middelen (controle productiemiddelen)

Vb. ondernemers (macht = beloning vr aanmaak/verkoop v producten + diensten die consumenten verkiezen)

• Ook via erfenis/politieke beïnvloeding

• Globalisering

Soorten macht - Economische macht: Globalisering

Internationale uitwisseling v mensen, goederen, geld + informatie.

• Economische globalisering

• Politieke globalisering

• Culturele globalisering

Economische globalisering

Fysieke afstand tus waar goederen geproduceerd + waar afzetmarkt = kleine rol.

Politieke globalisering

Belangen + invloeden v andere landen inspireren politieke beslissingen in eigen land.

Culturele globalisering

Toenemende integratie v andere culturen -> multiculturele samenleving (verrijking, ook spanning).

Soorten macht - Sociale macht

• Steunt op mogelijkheid mensen mobiliseren obv solidariteit m bep. zaak.

-> sociale verandering

• Sociale beweging

Sociale macht - Sociale beweging

Groepering aangesloten ogv bep ongenoegen/ervaren onrecht, gemeenschappelijke waarden + overtuigingen -> gezamenlijke acties.

Soorten macht - Politieke macht

• Mogelijkheid om doelstellingen + keuzes die moeten gemaakt worden uit middelen tot stand te brengen.

• Afdwingbaar (wetten/straffen)

• Mogelijkheid geweld gebruiken: Geweldsmonopolie

Politieke macht - Geweldsmonopolie

Alleen de staat mag vrijheden/leven v burgers afnemen als zij wetten overtreden.

Soorten macht - Culturele macht

• Mogelijkheid om gedrag v anderen te beïnvloeden dr beroep op waarden + rechtvaardigheidsgevoel.

Soorten macht - Deskundigheidsmacht

• ‘Kennis is macht’ => ongelijkheid: verschil kennis + ervaring

Soorten macht - Andere machtsbronnen

• Fysieke kracht

• Persoonlijk netwerk (connectiemacht)

• Sociale status (statussymbolen -> rol duidelijk overdragen, ook valse statussymbolen = statusimitatie)

Evolutie macht 20e eeuw

• Tot 1970 = sterke verzuiling = sociale netwerken bepaald dr godsdienst + maatschappelijk correct gedrag

• Einde 20e eeuw = zelf keuzes maken over sociale netwerken (mogelijk dr groei v onderwijs)

Mark Elchardus

• Informaticasamenleving:

  • Horizontalisering 

  • Deterritorialisering

  • Virtualisering

Informaticasamenleving - Horizontalisering

Technologie -> verbindende element = macht anders georganiseerd

Informaticasamenleving - Deterritorialisering

Grenzen vallen weg (X gebonden aan geografische locatie).

Informaticasamenleving - Virtualisering

Identiteiten = fluïde + manipuleerbaar

Erving Goffman

(1922-1985)

• Impression management - technieken om zo gunstig mogelijk beeld v zichzelf te creëren.

• Technieken:

  • Rollensegregatie

  • Mystificatie

  • Teamwork

Impression management - Rollensegregatie

Verschillende publieken gescheiden houden, externe rolconflicten vermijden.

Impression management - Mystificatie

Diepere betekenis suggereren, sociale afstand tus zichzelf + publiek. !! Taalgebruik -> publiek durft geen vragen te stellen.

Impression management - Teamwork

Positieve imago v groep, proberen publiek overtuigen v belang, moeilijkheid, idealisme + talent nodig om vb. Beroep uit te oefenen.

Potentiële macht vergroten

• Machtsbronnen uitbreiden

• Meer bronnen verwerven

• Afhankelijkheid v andere partij vergroten

Afhankelijkheid v andere partij vergroten

1 - Onmisbare bron worden: vaardigheden + materële mogelijkheden => iets bieden aan anderen => afhankelijk

2 - Netwerk v verplichtingen aanleggen: uitgebreid anderen helpen als nodig hebben => voelen verplicht jou te helpen

3 - Baas blijven over info: kennis = macht, als jij bron v info kent + andere niet => voordeel

4 - Zorgen vr chaos: chaos => onzekerheid; vr orde + stabiliteit zorgen = macht (ook beweren)

5 - Sancties gebruiken: dwang + geweld (niet te vaak => loyaliteit op proef, machtssysteem ineenstorten, X vrijwillige medewerking meer mogelijk)

Jouw keuze te misbruiken of niet

Sancties: Dwangmiddelen

Fysiek - vrijheidsbeperking, pijn, ongemak

Economisch - boete, verlagen inkomsten

Sociaal - isoleren, vijandschap/afkeuring, degradatie

Sancties: Lokmiddelen

Fysiek - bewegingsvrijheid, comfort, genot

Economisch - gratificatie, verhoging inkomen

Sociaal - gezelschap zoeken, bereikbaar zijn, vriendschap + medewerking, uitbreiding macht/invloed

Verdeel- en heersprincipe

Verdeeldheid/onenigheid => macht vergroten

Sociale controle

Vormen v afkeuring/goedkeuring, pos/neg sancties => mensen stemmen gedrag af op normen + waarden v groep/samenleving.

Sociale sancties

Zetten mensen aan tot bep gedrag/dwingen bep gedrag X te stellen.

Sanctioneringsmechanismen

Pos + Intern: Solidariteitsgevoelens

Neg + Intern: Schuldgevoelens

Pos + Extern: Beloning

Neg + Extern: Straf

Sanctioneringsmechanismen: Solidariteitsgevoelens

Veronderstellen d mensen instemming zoeken v hun sociale omgeving. Idee dat iemand je waardeert -> conformeren.

Sanctioneringsmechanismen: Schuldgevoelens

Steunen op geïnternaliseerde waarden + normen tijdens socialisering, handelen tegen geweten in voelt X goed (= preventief om bep gedrag niet te stellen).

Sanctioneringsmechanismen: Beloning

Gewardeerd gedrag bevestigen.

Sanctioneringsmechanismen: Straf

Soc omgeving beoordeelt + veroordeelt afwijkend gedrag (roddelen, negeren, afkeurende blikken, ontslag).

Deviant gedrag

Afwijkt v wat samenleving als normaal beschouwt (weigeren om houden aan spelregels v sociale context). 

• Samenleving: verwacht d je conformeert aan normen + regels => stabiliteit + voorspelbaarheid. 

• (Je krijgt spelregels tijdens socialisatieprocessen). 

• Wel marge, probleem: marge geregeld overschrijden. 

• Afwijkend gedrag X altijd deviant (hangt af v samenleving tot samenleving)

Sociale controle theorie

Travis W. Hirschi (1935-2017)

Mensen respecteren normen + wetten omdat er een sociale band bestaat tus persoon + gemeenschap. 

• Banden van gehechtheid: 

  (1 streng verzwakt -> + kans d individu sociale regels overtreedt)

• Band sterk genoeg => weerhoudt deviant/crimineel gedrag ondanks sterke interne + externe impulsen.

Sociale controletheorie: banden van gehechtheid

1 - Hechting - sterke sociale relaties -> + conformeren aan regels, waarden + normen.

2 - Betrokkenheid - meer tijd in activiteiten die gemeenschap aanvaardt -> - tijd + neiging onaanvaard gedragen

3 - Gebondenheid - meer banden m gemeenschap (dr onderwijs, familie, werk, hobby’s) -> + te verliezen bij onaanvaardbare gedrag

4 - Waarden en normen - meer hechten aan + identificeren m waarden + normen -> + conformeren m gedrag dat samenleving waardeert.

Etiketteringstheorie

Howar Saul Becker (1928-2023)

• Accent op soc omgeving + manier waarop samenleving reageert op gedrag

• Criminaliteit = X eigenschap v maatschappij maar classificatie die maatschappij oplegt. 

• Deviant gedrag - gedrag dat dr mensen zo wordt bestempeld

• Labels => orde, duidelijkheid, machtsverhouding (afhankelijk v soc klasse => zelfde gedrag wel/niet deviant)

• Geëtiketteerde = vaak gewezen op gedrag => zich vereenzelvigen m label, als deel v persoonlijkheid beschouwen => omgeving verandert v verwachting + houding, anders gedrag tov hem + verwachten dat hij deviant zal reageren. 

• Het label maakt de identiteit + creëert het gedrag.

Gemedieerde communicatie

Neemt plaats via een medium. 

• Via technologie (telefoon, e mail, sociale media)

• Via fysieke objecten (boeken, kranten, brieven)

• Via tussenpersonen (tolken, boodschappers)

Mediatisering

Proces van wederzijdse beïnvloeding tus media + samenleving + effecten ervan. Media => publieke opinie door toename aantal media, anders gebruiken ervan, overal + altijd toegankelijk. => moet 4de macht worden.

Mediasociologie

Onderzoeksveld, bestudeert relaties tus samenleving + media, begrijpen hoe media samenleving verandert + stabiel houdt. Adhv fasen van communicatie:

Zender (industrie) -> Boodschap (inhoud) -> Kanaal (technologie) -> Ontvanger (publiek)

Zender (industrie)

Sinds 1980: 

+ economische liberalisering -> privé + commerciële spelers = plaats naast officiële media.
+ commercialisering -> + reclame toelaten reclame inkomsten sterker d publieke financiering => druk, worden afhankelijk)

• Aanbod v breed + kwalitatief scala v cultuur + info = ondermijnd (=> + kinderprogramma's, sport, lokaal nieuws)

• Burger wordt handelswaar: Audience labour - de kijker/lezer verricht dr te kijken passief arbeid vr zenders + adverteerders (ook soc media: + tijd => + reclame => + geld)

Boodschap (inhoud)

1 - Welke maatschappelijke fenomeen belicht de media? (waarop baseren ze de selectie?)

2 - Op welke manier belichten ze het fenomeen? (welke keuze uit vele vormen?)

Macht van de media:

• Dr selectie v onderwerpen

• Manier waarop ze het brengen (vb. woordkeuze) => interpretatie 

• Mogelijke impact op samenleving

• Mensen: + kritisch: betrouwbaar + valide?

Kanaal (technologie)

• Snelle evolutie v technologische mogelijkheden => media in combinatie gebruikt (vb. VRT: Journaal, ook online nieuwsberichten)

• X aan tijd/plaat gebonden -> opvragen, her-bekijken/beluisteren

• Interactiviteit tus maker + ontvanger (likes, polls -> invloed op inhoud)

Ontvanger (impact op publiek)

• Informeren

• Beïnvloeden publieke opinie

• Invloed op democratie

• Invloed op politieke communicatie + manipulatie (geld: campagnes + advertenties -> bep mensen)

• Verspreiden v nepnieuws (+ hoeveelheid, - controle)

Agendasetting

Inspeling v 3 agenda’s op elkaar (media, publiek, politiek).

Media -> belang v onderwerpen beïnvloeden -> publieke opinie

Agendasetting: Technieken

• Onderwerpen filteren (sensationele berichten prominenter in beeld dan actuele items)

• Herhaling -> aandacht

• Psychologische beïnvloeding -> aandacht in bep richting duwen (inspelen op angst, problemen, seksueel v aard)

Agendasetting: Impact op beleid + publieke opinie

• Publieke agenda bepalen (aandacht richten op spec kwesties)

• Politieke agenda bepalen (herhaling/accentuering in publieke opinie -> politieke agenda)

Incultivatietheorie

Televisiekijken bepaalt beeld v mensen vd werkelijkheid. Meer tv = sociale werkelijkheid geloven zoals tv die verbeeldt. 

• Overnemen overtuigingen, waarden + houdingen

• Mean world syndrome - geloven d wereld = slecht + beangstigend

• Toepasselijk op sociale media: herhaaldelijk + langdurig contact => waarneming v werkelijkheid beïnvloedt. 

• Jaren ‘60 -> steeds toepasselijk op sociale media

Framing

Framing -> publieke opinie sturen => cognitieve bias, lezer denkt objectief te beoordelen

• De psychologische beïnvloeding door je verhaal te verpakken in woorden die de verstaander meegeven hoe hij de inhoud moet interpreteren. 

• (Woordkeuze = belangrijk!!)